Πίσω από κάθε «χειροπιαστό» φόβο μας, για παράδειγμα την ανησυχία ότι δεν είμαστε αρκετά καλές μαμάδες, κρύβονται βαθύτεροι φόβοι που μόνο αν τους αναγνωρίσουμε θα μπορέσουμε να τους καταπολεμήσουμε. Οι πιο βασικοί σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι οι παρακάτω πέντε:
Ο φόβος της αποτυχίας
Όταν φοβάσαι την αποτυχία, αποφεύγεις να βγεις από το comfort zone σου και τελικά μένεις στάσιμος. Γενικά, τρέχεις μακριά από οποιαδήποτε κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε αποτυχία, όπως μια νέα αρχή ή μια συνέντευξη για μια καλύτερη δουλειά. Επίσης, φοβάσαι μήπως κάνεις μια αποτυχημένη σχέση, ακολουθήσεις μια κακή καριέρα ή απογοητεύσεις τους άλλους.
Ο φόβος αυτός συχνά γίνεται αυτοεκπληρούμενος. Για παράδειγμα, αν φοβάσαι να δοκιμάσεις την τύχη σου σε μια νέα δουλειά μήπως και φανείς κατώτερος των περιστάσεων, τελικά αποδίδεις λιγότερο και στη δουλειά που έχεις ήδη.
Ο φόβος της αποτυχίας μπορεί να οδηγήσει σε ένα ευρύ φάσμα συναισθηματικών και ψυχολογικών προβλημάτων όπως ντροπή, κατάθλιψη, άγχος, κρίσεις πανικού ή χαμηλή αυτοεκτίμηση. Μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την απόδοσή σου στο σχολείο, την εργασία ή τον τρόπο που αλληλεπιδράς με φίλους, τον σύντροφο ή τα μέλη της οικογένειάς σου.
Ο φόβος της απόφασης
Πρόκειται για τον παραλυτικό φόβο της λήψης μιας λάθος απόφασης. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε λίγο άγχος όταν βρισκόμαστε μπροστά σε μεγάλα διλήμματα, αλλά κάποιοι αισθάνονται αυτό το άγχος πολύ έντονα και τελικά παραλύουν ακόμα κι όταν πρέπει να πάρουν ασήμαντες, καθημερινές αποφάσεις.
Ωστόσο, από την άποψη της ψυχικής υγείας, ο φόβος της απόφασης ταξινομείται ως ειδική φοβία, κάτω από την ομπρέλα των αγχωδών διαταραχών.
Μερικές από τις επιπτώσεις που προκαλεί ο φόβος της απόφασης είναι ο πανικός, το άγχος και η αναβλητικότητα. Οι άνθρωποι που έχουν αυτήν τη φοβία εξαρτώνται από άλλους ανθρώπους που αποφασίζου για αυτούς, υποτιμούν τα ένστικτά τους και διατηρούν μη υγιείς σχέσεις.
Ο φόβος ότι θα συμβεί το χειρότερο
Καταστροφολογία είναι όταν κάποιος υποθέτει ότι θα συμβεί το χειρότερο σενάριο. Συχνά, πιστεύεις ότι βρίσκεσαι σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι πραγματικά βρίσκεσαι ή διωγκώνεις τις δυσκολίες που αντιμετωπίζεις. Για παράδειγμα, αν ανησυχείς πως θα αποτύχεις σε μια εξέταση, καταλήγεις να νιώθεις πως θα αποτύχεις σε όλα τα μαθήματα, πως είσαι κακός μαθητής, δεν θα αποφοιτήσεις ποτέ από το σχολείο και δεν θα βρεις ποτέ μια καλή δουλειά.
Πολλοί επιτυχημένοι άνθρωποι, παρόλο που απέτυχαν στις εξετάσεις, βρήκαν μια καλή δουλειά και είναι ευτυχισμένοι. Οι άνθρωποι που καταστροφολογούν, όμως, όχι μόνο δεν είναι αισιόδοξοι για το μέλλον αλλά δεν καταλαβαίνουν καν ότι καταστροφολογούν.
Ο φόβος να εμπιστευτείς
Τα άτομα με προβλήματα εμπιστοσύνης φοβούνται συνεχώς μήπως προδοθούν. Σταδιακά γίνονται καχύποπτοι όχι μόνο απέναντι στον ερωτικό τους σύντροφο αλλά σε όλες τις κοινωνικές σχέσεις της ζωής τους. Με την πάροδο του χρόνου, η καχυποψία μπορεί να μετατραπεί σε οργή και να οδηγήσει σε ακραίες αντιδράσεις όπως συναισθηματική ή σωματική κακοποίηση.
Τα προβλήματα εμπιστοσύνης μπορούν επίσης να συνδεθούν με κατάθλιψη, διαταραχές προσαρμογής (δυσκολία αντιμετώπισης ορισμένων στρες), αδικαιολόγητη ανησυχία, φόβο εγκατάλειψης, ζητήματα προσάρτησης ή ένα μετατραυματικό στρες.
Ο φόβος μήπως δεν είσαι τέλειος
Η τελειομανία είναι ένα χαρακτηριστικό που μας ωθεί να επικεντρωνόμαστε διαρκώς στα επιτεύγματά μας (ή την εμφάνισή μας). Όσο παραμένει σε υγιή επίπεδα, μπορεί να μας δώσει ένα ισχυρό κίνητρο για να ξεπεράσουμε εμπόδια και να εξελιχθούμε. Ωστόσο, είναι πολύ εύκολο να γίνει τοξική και να μας κάνει δυστυχισμένους.
Αυτό που καθιστά την ακραία τελειομανία τόσο τοξική είναι ότι, παρόλο που οι τελειομανείς επιθυμούν την επιτυχία, επικεντρώνονται περισσότερο στην αποφυγή της αποτυχίας, με αποτέλεσμα να έχουν αρνητικό προσανατολισμό. Δεν πιστεύουν στην άνευ όρων αγάπη και νομίζουν ότι πρέπει να κερδίσουν τη στοργή και την έγκριση των άλλων με μια άψογη απόδοση.
Η τελειομανία, στην πραγματικότητα, είναι αδυναμία. Όταν η προσπάθεια να είμαστε τέλειοι μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα όπως αναβλητικότητα, αποφυγή προκλήσεων, άκαμπτη σκέψη τύπου «όλα ή τίποτα», τοξικές συγκρίσεις και έλλειψη δημιουργικότητας.
Η τελειομανία συχνά οδηγείται από τον φόβο της αποτυχίας, τα αισθήματα αναξιότητας, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και τα παιδικά τραύματα. Συχνά συνοδεύεται από κατάθλιψη, άγχος, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, διατροφικές διαταραχές, ακόμη και αυτοκτονικές παρορμήσεις.
