Και καλά κάνεις, μεταξύ μας. Το πιθανότερο είναι ότι θα μεγαλώσεις ένα παιδί γεμάτο αγάπη. Το παιδί αυτό, με τη σειρά του, θα γίνει αγαπητό στους γύρω του και δεν θα προκαλεί προβλήματα με την συμπεριφορά του. Και πάνω απ’όλα, εσύ θα νιώσεις πιο δυνατή και γενναιόδωρη. Σίγουρα θα έχεις πάντα κάποιες ενοχές και αγωνίες για το αν κάνεις τα πάντα σωστά. Αυτές, όμως, είναι που θα σου δίνουν την ώθηση να διορθώνεις τα λάθη σου.
Πού είναι, λοιπόν, το πρόβλημα;
«Να γίνεσαι μαμά σημαίνει να αποδέχεσαι ότι από εδώ και στο εξής θα βάζεις πάντα κάποιον άλλο πριν από εσένα», λέει ένα γνωστό απόφθεγμα, και μάλιστα χωρίς καμία πιθανότητα επιστροφής στην προηγούμενη κατάσταση.
Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι πολλές από εμάς ανοικειοθελώς αποδεχόμαστε ότι δεν έχουμε πια προσωπικές ανάγκες. Είμαστε πλέον αυτές που φροντίζουμε, όχι αυτές που μας φροντίζουν και αυτό, ακόμα και για την πιο συνειδητοποιημένη νέα μαμά, είναι μεγάλο χαστούκι. Δεν μπορούμε να είμαστε και τα δύο; Στην κοινωνία δεν αρέσει και πολύ αυτό –σου λέει ότι πρέπει να κάτσεις 40 μέρες στο σπίτι με το μωρό πριν βγεις βόλτα. Σου λέει ότι επιβάλλεται να θηλάσεις, να ξενυχτήσεις, να κουραστείς –αν δεν το κάνεις, υπονοεί, δεν είσαι καλή μάνα. Σε κοιτάζει με μισό μάτι αν επιστρέψεις σύντομα στη δουλειά, μετά το μωρό (ακόμα κι αν το κάνεις από ανάγκη, όχι από επιλογή). Οφείλεις να υπάρχεις μόνο για το παιδί σου. Από αυτό να παίρνεις χαρά –και παίρνεις! Είναι διασκεδαστικό να είσαι μαμά. Αλλά μερικές φορές… σου προκαλεί και απόγνωση.
Έτσι, δεν είναι λίγες οι μαμάδες, ακόμα και σήμερα, που θεωρούν ότι για να είναι καλές στον ρόλο τους οφείλουν να θυσιάσουν τον εαυτό τους, για την υπόλοιπη ζωή τους. Και όχι μόνο να θυσιαστούν, αλλά και να ταλαιπωρηθούν, να υποφέρουν. Μόνο έτσι, πιστεύουν, θα καταξιωθούν, θα κερδίσουν τον ρόλο της «ηρωίδας».
Με τον τρόπο αυτό, όμως, αναρωτιέμαι, το παιδί δεν παίρνει κάπως την εικόνα του «τύραννου»; Ενός πλάσματος που έφερες στον κόσμο για να σε καταβροχθίσει; Να σε κάνει να υποταχθείς; Πόσες μαμάδες δεν έχουν δηλώσει κατά καιρούς φυλακισμένες από τα σημαντικότατα νέα τους καθήκοντα; Πόσες δεν «ψοφάνε» στην κούραση, προκειμένου και να θηλάσουν, και να πάνε στη δουλειά, και να έχουν πάντα έτοιμο μαγειρεμένο φαγητό και φρέσκα φρούτα για το παιδί, ώστε να τραφεί σωστά –και πόσες τύψεις νιώθουν όταν κάποια μέρα αναγκαστούν να του δώσουν έτοιμο γεύμα; Ναι, είναι πάρα πολύ υγιεινά όλα αυτά! Μια μαμά στα όρια της κατάρρευσης, όμως, είναι;
Σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο της αφιερωμένο στη σύγχρονη αυτό-θυσιαζόμενη μαμά, η ψυχολόγος-οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια Τριανταφυλλιά Χαρίλα, περιγράφει πώς φροντίζει εν λόγω μαμά: «Προλαβαίνει τις δυσκολίες του παιδιού της. Δεν αντέχει να το δει να μεγαλώνει. Βρεφοποιεί τους ανθρώπους γύρω της με τη συνεχή παροχή των υπηρεσιών της. Δεν φροντίζει, αλλά εξυπηρετεί καθιστώντας τον άλλον ανίκανο να σταθεί στα πόδια του.»
Έρχεται η μέρα, όμως, που το παιδί θα μεγαλώσει και όχι μόνο δεν θα χρειάζεται, αλλά και δεν θα θέλει πια τις θυσίες της. Θα γεμίζει θυμό κάθε φορά που η μαμά θα συνεχίζει να το υπηρετεί, γιατί δεν της το ζήτησε! Γιατί το κάνει να νιώθει ανίκανο! Και ποιο παιδί θέλει να νιώθει έτσι; Ποιο παιδί δεν θέλει να πατήσει γερά στα πόδια του και να ανοίξει τα φτερά του; Η μαμά αυτή, όμως, δυσκολεύεται, έπειτα από θυσίες τόσων ετών, να το διαχειριστεί αυτό: «Αυτό είναι το ευχαριστώ που έδωσα τη ζωή μου για εσένα;» -μπορεί να σκεφτεί.
Είσαι μαμά. Δεν είσαι μάρτυρας.
Η μητρότητα δεν είναι εύκολη. Απαιτεί διαρκή επαναπροσδιορισμό. Το παιδί σου μεγαλώνει, ωριμάζει, αποκτά προσωπική ζωή –και το ίδιο οφείλεις να κάνεις κι εσύ. Φυσικά και θα βάλεις τις ανάγκες του παιδιού σου πριν από τις δικές σου. Αλλά όχι πάντα. Το παιδί σου ανήκει σε μία οικογένεια, τα μέλη της οποίας έχουν ανάγκη το δικό τους μερίδιο φροντίδας –και ένα από αυτά τα μέλη είσαι και εσύ. Φυσικά και το παιδί σου χρειάζεται περισσότερη βοήθεια, προστασία και καθοδήγηση, αλλά έχεις και εσύ ανάγκη να ξεκουραστείς, να βγεις, να κάνεις κάτι που σε ευχαριστεί. Δεν είσαι υπεράνθρωπος. Δεν είσαι μάρτυρας. Το παιδί σου έχει ανάγκη να ξέρει ότι το αγαπάς και θα είσαι πάντα δίπλα του και ότι είναι μέλος μιας οικογένειας, καθώς και μιας ευρύτερης κοινότητας, που σημαίνει ότι οι ανάγκες του δεν θα έρχονται πάντα πρώτες.
Γιατί αν δεν το κάνεις, αν συνεχίσεις να λειτουργείς σαν μάρτυρας και να δίνεις αδιάκοπα όλο σου τον εαυτό, όταν το παιδί σου γίνει ενήλικας ελλοχεύει ο κίνδυνος που η κ. Χαρίλα θα περιγράψει πιο τεκμηριωμένα ως «φόβο για δέσμευση», γιατί είναι ήδη δέσμιο: «Ο φόβος εξάλλου για τη δέσμευση εδραιώνεται σε μια παιδική παντοδύναμη βουλιμική αίσθηση που δεν θέλει να χάσει τίποτα και που θεωρεί ότι μπορεί να τα έχει όλα. Ακριβώς όπως έμαθε από τη μητέρα του», εξηγεί χαρακτηριστικά και συνεχίζει λέγοντας ότι όταν μια μητέρα δεν αντέχει από ενοχές να φροντίσει τον εαυτό της, θα φροντίσει ενοχοποιημένα το παιδί της («την κόρης της» αναφέρει συγκεκριμένα στο κείμενο, το οποίο μιλά για την εν λόγω σχέση). Και έπειτα θα νιώθει το παιδί ενοχές για την φροντίδα που δέχτηκε και θα διστάζει να προχωρήσει μπροστά στη ζωή του, από φόβο μη νιώσει η μαμά ότι την εγκαταλείπει.
Πόσο μεγάλο βαρίδι για έναν νέο άνθρωπο που θέλει, απλά, να ζήσει.
