Παιδιά προσχολικής ηλικίας (από 2 έως 4 ετών)
Αφού τα παιδιά αρχίζουν να μιλάνε, γίνονται πιο δραστήρια και ανακαλύπτουν σιγά- σιγά τις δυνατότητές τους. Ωστόσο, αν και μπορούν να κάνουν έναν στοιχειώδη διάλογο και να καταλάβουν όσα τους λέτε, δεν είναι σε θέση να συνειδητοποιήσουν πού αρχίζει και πού τελειώνει η αλήθεια. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας συχνά μπερδεύουν την φαντασία, τα όνειρα και τα «θέλω» τους με την πραγματικότητα, συγχέοντας όλες αυτές τις καταστάσεις μεταξύ τους. Γι’ αυτό και τα περισσότερα ψέματά τους είναι είτε αθώα είτε δεν βγάζουν νόημα.
Γιατί ένα παιδί σ’ αυτή την ηλικία λέει ψέματα: Από την ηλικία των 2 ετών τα παιδιά αρχίζουν να θέλουν να επιβάλλουν την άποψή τους για να δείξουν ότι έχουν δίκιο, ακόμα κι αν αυτό που λένε, δεν είναι αλήθεια. Ιδιαίτερα το διάστημα από 2 έως 4 ετών, οπότε εμφανίζονται και τα αδικαιολόγητα ξεσπάσματα οργής, τα παιδιά προσπαθούν με κάθε τρόπο να «βγουν από πάνω» γιατί δεν μπορούν να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους ή για να τη «γλυτώσουν».
Τι πρέπει να κάνετε: Η τιμωρία ή οι φωνές δεν πρόκειται να έχουν κανένα αποτέλεσμα, αφού –όπως είπαμε- το παιδί δεν είναι ακόμα σε θέση να ξεχωρίσει πλήρως την αλήθεια από το ψέμα, το σωστό από το λάθος. Γι’ αυτό, προτιμήστε… έμμεσες τεχνικές. Αν για παράδειγμα, ο γιος σας ζωγραφίσει τον τοίχο και το αρνηθεί, όταν τον ρωτήσετε, μπορείτε να του πείτε: «Αφού δεν το έκανες εσύ, τα χρώματα στα χέρια σου δεν είναι νερομπογιές, έτσι;»
Έτσι, αποφεύγετε τους ανούσιους καβγάδες, δείχνοντάς του όμως ότι ξέρετε την αλήθεια.
Παιδιά σχολικής ηλικίας (από 5 έως 8 ετών)
Τα ψέματα των παιδιών από αυτή την ηλικία αρχίζουν σταδιακά να αποκτούν άλλο… χαρακτήρα. Πλέον, καταλαβαίνουν τι ενοχλεί και τι όχι τους γονείς τους και είναι σε θέση να ξεχωρίζουν το ψέμα από την αλήθεια και το σωστό από το λάθος, αντίθετα με την προηγούμενη ηλικιακή ομάδα.
Γιατί τα παιδιά σ’ αυτή την ηλικία λένε ψέματα: Τα περισσότερα ψέματα σ’ αυτή την ηλικία έχουν να κάνουν με τον φόρτο εργασίας που τα παιδιά καλούνται ξαφνικά να αντιμετωπίσουν στο σχολικό περιβάλλον και όχι άδικα. Αναλογιστείτε για λίγο την ελευθερία που είχαν μέχρι πρότινος και τους κανόνες που πρέπει ν’ ακολουθήσουν τώρα. Γι’ αυτό, τα περισσότερα ψέματά σχετίζονται με τα σχολικά τους καθήκοντα. Ψεματάκια όπως «Δεν κατάλαβα πότε έπρεπε να δώσω την εργασία!» ή «Σήμερα η δασκάλα δεν μας έβαλε καμία άσκηση για το σπίτι» είναι αναμενόμενα σ’ αυτή την ηλικία.
Τι πρέπει να κάνετε: Σ’ αυτή την ηλικία, τα παιδιά μαθαίνουν από εμάς. Γι’ αυτό τον λόγο είναι σημαντικό να τους δίνουμε το σωστό παράδειγμα, ακόμα κι αν κάποια δικά μας ψέματα φαίνονται αθώα. Αποφύγετε να ζητάτε για παράδειγμα από τον σύντροφό σας να λέει ότι «Δεν είστε σπίτι» όταν σας παίρνει ένας ανεπιθύμητος συγγενής τηλέφωνο.
Παράλληλα, όταν καταλαβαίνετε ότι το παιδί γίνεται… Πινόκιο, προσπαθήστε να το βάλετε στη θέση σας. Μέσω του διαλόγου, εξηγήστε του ότι ούτε εκείνο θα ήθελε να του πείτε ψέματα, γιατί η ειλικρίνεια είναι πολύ σημαντική στη σχέση σας.
Παιδιά στο κατώφλι της εφηβείας (από 9 έως 12 ετών)
Η ηλικία αυτή από μόνη της σηματοδοτεί την έναρξη της «ανεξαρτησίας» των παιδιών ενώ παράλληλα οι μικροί έφηβοι αρχίζουν να διαμορφώνουν τον ενήλικο χαρακτήρα τους, κάτι που φυσικά διαφέρει από τις προηγούμενες περιπτώσεις.
Γιατί τα παιδιά σ’ αυτή την ηλικία λένε ψέματα: Από την πρώιμη εφηβεία, τα παιδιά αρχίζουν να επιδιώκουν την ιδιωτικότητά τους, να κλείνονται δηλαδή περισσότερο στον εαυτό τους, κάτι που μπορεί να τα οδηγήσει στα ψέματα για να την προστατεύσουν. Ακόμη ένας λόγος σχετίζεται με την τάση που έχουν να θέλουν να νιώθουν μεγαλύτεροι. Ένα ψέμα που θα «ανεβάσει» για παράδειγμα τις επιδόσεις του στο σχολείο, θα το ανεβάσει και στα μάτια των γονιών του, δείχνοντάς τους έτσι ότι αναλαμβάνει τις ευθύνες του και ότι δεν χρειάζεται να το «ελέγχετε».
Τι μπορείτε να κάνετε: Δώστε στο παιδί να καταλάβει ότι οι πράξεις του έχουν και κάποιες συνέπειες. Απλώς φροντίστε να είστε κι εσείς το ίδιο… συνεπείς με αυτές. Αν για παράδειγμα, σας πει ότι καθάρισε το δωμάτιό του ενώ στην πραγματικότητα δεν έκανε τίποτα δεν μπορείτε να το τιμωρήσετε το ίδιο με την αδιαφορία που θα δείξει για τα μαθήματα του σχολείου. Και σ’ αυτή την περίπτωση, όμως, να θυμάστε ότι οι καυγάδες δεν είναι η λύση και ότι οι φωνές θα φέρουν φωνές. Αφήστε τη λογική αλλά και τη δικαιοσύνη να επικρατήσουν.
