Τι μου συμβαίνει;
Αυτό είναι το πρώτο που αναρωτιέται η νέα μαμά, η οποία λίγες μόνο ημέρες μετά τη γέννηση του μωρού της αρχίζει να έχει κακή διάθεση, να νιώθει έντονη θλίψη, να μην παίρνει χαρά ακόμα και από τις πιο ευχάριστες δραστηριότητες και να κλαίει με το παραμικρό. Σε κάποιες περιπτώσεις επιλόχειας κατάθλιψης η γυναίκα μπορεί να επιδείξει έλλειψη ενδιαφέροντος προς το μωρό ή και επιθετικότητα προς αυτό ή, αντίστροφα, να έχει εμμονές ότι κάτι κακό θα του συμβεί.
Το συναίσθημα που βιώνει η γυναίκα τις στιγμές εκείνες είναι ανυπόφορο και, παρόλο που μπορεί να αντιλαμβάνεται και η ίδια ότι είναι παράλογο (δηλαδή, ότι δεν υπάρχει πραγματικός λόγος για να νιώθει τόσο δυσάρεστα), της είναι σχεδόν αδύνατο να το ελέγξει.
Γιατί νιώθω έτσι;
Σαφής ιατρική εξήγηση στο γιατί η νέα μητέρα μπορεί να εμφανίσει επιλόχειο κατάθλιψη δεν υπάρχει. Πρόκειται, πάντως, για ένα σύμπτωμα που αφορά οποιαδήποτε γυναίκα, ανεξάρτητα από το αν έχει προσωπικό ή κληρονομικό ιστορικό κατάθλιψης και δεν χρειάζεται να δημιουργεί υποψίες ότι «κάτι» μπορεί να κρύβει για την ψυχική ισορροπία της γυναίκας.
Ρόλο στο πρόβλημα φαίνεται να παίζουν οι τεράστιες ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν στη γυναίκα, τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης όσο και κατά την περίοδο της λοχείας, οι οποίες μάλιστα μπορεί να διαρκέσουν αρκετούς μήνες. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η ψυχολόγος-κλινική νευροψυχολόγος κ. Τέσσα Χριστοδούλου «τα ποσοστά οιστρογόνων και προγεστερόνης της εγκύου μειώνονται τόσο απότομα από τη στιγμή που θα γεννήσει, στα προ-εγκυμοσύνης επίπεδα, που η επιλόχειος μπορεί να είναι μία πιθανή επίπτωση αυτού.»
Δεύτερη σπουδαιότερη αιτία, όπως λέει η ψυχολόγος, είναι αναμφίβολα η έλλειψη ύπνου από την οποία υποφέρουν οι νέες μητέρες μετά τη γέννηση του παιδιού τους. Όπως εξηγεί η ειδικός, ο ύπνος είναι ό,τι σημαντικότερο χρειάζεται η νέα μαμά, η οποία ήδη από τους τελευταίους μήνες της εγκυμοσύνης αλλά και με τον τοκετό έχει βιώσει τεράστια κόπωση. Η έλλειψη ύπνου, λοιπόν, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες του μωρού οπωσδήποτε επιβαρύνουν τα συμπτώματα τους στρες και της κατάθλιψης σε ορμονικό επίπεδο.
Άλλες έρευνες που έχουν κατά καιρούς πραγματοποιηθεί αναφορικά με τα αίτια της επιλόχειου κατάθλιψης αναφέρουν επίσης τα εξής:
Οι νέες μητέρες μπορεί να νιώθουν πιεσμένες με όλα όσα έχουν να κάνουν, καθώς και με άλλες αλλαγές στη ζωή τους, π.χ. με το σώμα τους.
Μπορεί ακόμα να νιώθουν ανασφαλείς για τις ικανότητές τους ως μητέρες ή να θέτουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες για τον εαυτό τους. Άλλωστε, όπως χαρακτηριστικά λέει η κ. Χριστοδούλου, «η μητρότητα δεν έρχεται με οδηγίες χρήσης».
Πιθανόν ρόλο να παίζει ότι τον πρώτο καιρό με το μωρό έχουν ελάχιστο χρόνο για τον εαυτό τους, για τους συντρόφους τους, αλλά και για να κάνουν αυτό που θέλουν (ακόμα κι αν αυτό είναι ένα μπάνιο!), με αποτέλεσμα να νιώθουν θλίψη.
Για πόσο καιρό θα νιώθω έτσι;
Μία ακόμα μεγάλη αγωνία της νέας μαμάς που βιώνει επιλόχειο κατάθλιψη είναι πόσο καιρό θα διαρκέσει αυτό το «μαρτύριο». Οι περισσότεροι ψυχολόγοι κάνουν έναν σαφή διαχωρισμό ανάμεσα στην επιλόχειο κατάθλιψη και την επιλόχειο μελαγχολία, η οποία έχει ηπιότερα συμπτώματα και πιο σύντομη διάρκεια –συνήθως διαρκεί περί τις δύο εβδομάδες μετά τον τοκετό.
Στην περίπτωση της επιλόχειου κατάθλιψης, όμως, τα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν ακόμα και έξι μήνες μετά τον τοκετό. «Μετά τους έξι μήνες, όμως, πιθανώς να μιλάμε πλέον για κανονική κατάθλιψη, οπότε τα πράγματα γίνονται πιο σοβαρά», συμπληρώνει η κ. Χριστοδούλου.
Αντιμετωπίζοντας την επιλόχειο κατάθλιψη
«Το καλύτερο που έχει να κάνει η νέα μαμά που θα βιώσει τα πρώτα συμπτώματα επιλόχειου κατάθλιψης είναι να ζητήσει κατευθείαν βοήθεια από ψυχολόγο, γιατί μόνο εκείνος είναι κατάλληλος να διαγνώσει το πρόβλημα και να δώσει τις κατάλληλες συμβουλές στη γυναίκα για να το διαχειριστεί», λέει η κ. Χριστοδούλου.
Εξηγεί, μάλιστα, ότι η γυναίκα δεν θα πρέπει να διστάσει για μία τέτοια βοήθεια, γιατί φαίνεται πως στις περισσότερες περιπτώσεις οι γυναικολόγοι δεν γνωρίζουν πώς να τη συμβουλεύσουν για ένα τέτοιο πρόβλημα ή δεν του δίνουν την απαραίτητη βαρύτητα.
Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφερθούμε και σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε προ τριετίας από το πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ, η οποία έδειξε ότι ρόλο στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της επιλόχειου κατάθλιψης μπορεί να παίξει και η διατροφή –και συγκεκριμένα η κατανάλωση λιπαρών οξέων (είτε με τη μορφή συμπληρωμάτων είτε τρώγοντας «λιπαρά» ψάρια, όπως ο σολομός).
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, γυναίκες που κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό λάμβαναν συμπληρώματα ιχθυελαίων είχαν λιγότερα προβλήματα επιλόχειου κατάθλιψης, δηλαδή κλάματος, ανησυχίας, κούρασης και αρνητικών σκέψεων.
Ο ρόλος του οικογενειακού περιβάλλοντος
Το οικογενειακό περιβάλλον πρέπει να βοηθά όσο περισσότερο δύναται τη νέα μαμά με τις δουλειές του σπιτιού και να δείχνει κατανόηση στο πρόβλημα της επιλόχειου κατάθλιψης. «Οι μαμάδες και οι πεθερές, οι οποίες τα ξέρουν πάντα όλα, μπορεί να μην καταφέρουν να δείξουν κατανόηση γιατί 'στην εποχή τους δεν υπήρχαν αυτά' –η αλήθεια είναι ότι υπήρχαν, αλλά δεν συζητούνταν λόγω ταμπού, ενώ οι περισσότερες διαταραχές στο παρελθόν δεν θεραπεύονταν», λέει η κ. Χριστοδούλου.
Σπουδαιότερο ρόλο, λοιπόν, οφείλει να αναλάβει ο σύντροφος της νέας μαμάς, ο οποίος, τονίζει η ειδικός, «πρέπει να βοηθά όσο μπορεί περισσότερο, για να μπορεί η γυναίκα να ξεκουράζεται, να φροντίζει και εκείνος για το μωρό, να την εμψυχώνει και να της θυμίζει πως πολύ σύντομα όλα θα περάσουν και θα γίνει μία χαρούμενη μαμά!».
