Τι είναι η χοληστερίνη (ή χοληστερόλη)
Η ειδική παθολόγος κ. Αναστασία Μοσχοβάκη αναφέρει πως χοληστερίνη και χοληστερόλη είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα -απλώς στην αγγλική γλώσσα, ονομάζεται «cholesterol» (χοληστερόλη) ενώ στην ελληνική είθισται να την ονομάζουμε χοληστερίνη. Πρόκειται για μια ουσία που βρίσκεται στο σώμα μας και είναι σημαντική για την καλή λειτουργία κάθε κυττάρου. Ωστόσο, εάν τα επίπεδα της χοληστερίνης στο αίμα είναι αρκετά υψηλά, τότε υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για την υγεία.
Καλή και κακή χοληστερίνη
Η χοληστερίνη μεταφέρεται στο αίμα με ειδικά συμπλέγματα λιποπρωτεϊνών. Αυτά τα συμπλέγματα διαιρούνται σε "χαμηλή" και "υψηλή" χοληστερίνη.
Η λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (LDL), ή αλλιώς «κακή» χοληστερίνη, επιβαρύνει τη λειτουργία της καρδιάς, μεταφέροντας τη χοληστερίνη από το αίμα στο τοίχωμα της αρτηρίας του οργανισμού. Όταν η LDL στο αίμα είναι αυξημένη, η περίσσια χοληστερίνη εναποτίθεται στα τοιχώματα των αγγείων, συμβάλλοντας στη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας. Έτσι, είναι σημαντικό η «κακή» χοληστερίνη να διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα.
Η λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας (HDL), ή αλλιώς «καλή» χοληστερίνη, είναι ωφέλιμη για την υγεία της καρδιάς. Η αποστολή της είναι να μεταφέρει την χοληστερίνη από το αγγείο στο συκώτι -ουσιαστικά, δηλαδή, καθαρίζει το αγγείο. Η HDL χοληστερίνη έχει αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις δράσεις, ενώ προστατεύει τον άνθρωπο τόσο από την αθηροσκλυντική νόσο όσο και από τις εκδηλώσεις σοβαρών νοσημάτων (π.χ. στεφανιαία καρδιακή νόσος, ισχαιμικά εγκεφαλικά, αποφρακτική περιφερική αρτηριοπάθεια). Αν και η "καλή" χοληστερίνη είναι δύσκολο να αυξηθεί, σημαντικό είναι πάντως να διατηρείται εντός φυσιολογικών τιμών.
Αίτια εμφάνισης χοληστερίνης
Διατροφική χοληστερίνη: Προσλαμβάνεται μέσα από τροφές ενώ μπορεί να παραχθεί και ενδογενώς στον οργανισμό. Κυρίως προκαλείται από τρόφιμα με κορεσμένα λιπαρά (γλυκά) ή από trans λιπαρά (φυτικά που έχουν υποστεί χημική επεξεργασία).
Κληρονομική χοληστερίνη: Όταν υπάρχει κληρονομική προδιάθεση τότε κάποιος μπορεί να εμφανίσει αυξημένη χοληστερίνη ανεξάρτητα με το πόσο παχύς ή αδύνατος μπορεί να είναι ή ανεξάρτητα με το αν κάνει κακή διατροφή ή έχει μη υγιεινές καθημερινές συνήθειες.
Υποκείμενα νοσήματα: Υπάρχουν παθήσεις που ευνοούν την κακή χοληστερίνη, όπως είναι ο διαβήτης, ο υποθυρεοειδισμός και οι ηπατικές παθήσεις.
Φάρμακα: Ορισμένα φάρμακα οδηγούν σε αύξηση χοληστερίνης, όπως είναι κάποια ψυχοφάρμακα, ορμονικά φάρμακα και αντιυπερτασιακά.
Ποια είναι τα φυσιολογικά επίπεδα χοληστερίνης ενός ενήλικα;
Η κ. Μοσχοβάκη επισημαίνει πως ύστερα από μακροχρόνιες έρευνες έχει φανεί πως η χοληστερίνη είναι ένα θέμα υγείας που δεν έχει φυσιολογικά επίπεδα αλλά επιθυμητά επίπεδα ανάλογα με το άτομο που εξετάζεται. Και αυτό γιατί υπάρχουν εξατομικευμένοι παράγοντες που την επηρεάζουν και με βάση αυτούς υπολογίζεται η σοβαρότητά της. Οι παράγοντες αυτοί είναι η ηλικία, το κάπνισμα, ο διαβήτης, η αυξημένη αρτηριακή πίεση, το μεταβολικό σύνδρομο, τα αυξημένα τριγλυκερίδια, η δυσμενής κληρονομικότητα και τα χαμηλά επίπεδα HDL.
Παρ'όλα αυτά, μία ενδεικτική κλίμακα τιμών για ενήλικες είναι:
LDL:
100-129 mg/dl: Σχεδόν φυσιολογική
130-159 mg/dl: Οριακά υψηλή
160-189 mg/dl: Υψηλή
>=190 mg/dl: Πολύ υψηλή
HDL:
>=60 mg/dl: Φυσιολογική
Εξετάσεις και αντιμετώπιση
Η έγκαιρη αντιμετώπισή της υψηλής χοληστερίνης είναι αναγκαία, μιας και η κακή χοληστερίνη μπορεί να οδηγήσει σε απόφραξη, εγκεφαλικό επεισόδιο, έμφραγμα, χολολιθίαση και νεφρική ανεπάρκεια. Εάν κάποιος θέλει να ελέγξει τα επίπεδα της χοληστερίνης τότε πρέπει να κάνει εξετάσεις αίματος HDH, LDL, αλλά και τριγλυκεριδίων (τα υψηλά επίπεδά στα τριγλυκερίδια αποτελούν ένδειξη ότι υπάρχει πρόβλημα με τις λιποπρωτεΐνες, το οποίο δημιουργεί συνθήκες για στεφανιαία νόσο, καρδιακές ή εγκεφαλικές παθήσεις. Μπορείτε εδώ να διαβάσετε περισσότερα για τα τριγλυκερίδια). Η εξέταση αίματος, πάντως, θα επιτρέψει να γνωρίσει κάποιος την κατάσταση της υγείας του και, με βάση πάντα τους παράγοντες που αναφέραμε παραπάνω, να καθοδηγηθεί στην κατάλληλη αγωγή εφόσον ο γιατρός κρίνει ότι χρειάζεται. Η θεραπεία εξαρτάται, σε κάθε περίπτωση, από την αιτία που προκαλεί την χοληστερίνη, οπότε και μπορεί να επιλεχθεί φαρμακευτική αγωγή ή κάποια συγκεκριμένη δίαιτα.
Πρόληψη: Ο ρόλος της καλής διατροφής
Η κ. Μοσχοβάκη επισημαίνει πως, μαζί με την τακτική άσκηση, η διατροφή παίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην χοληστερίνη. Ως εκ τούτου, το άτομο που πρέπει να μειώσει την χοληστερίνη του δεν θα πρέπει να τρώει καθημερινά κρέας, θα πρέπει να αποφεύγει τα κορεσμένα λίπη, να καταναλώνει αγνό παρθένο ελαιόλαδο, να τρώει πολλά φρούτα και λαχανικά και να επιλέγει σπιτικό φαγητό. Καλό είναι, επίσης, να μην καπνίζει και να πίνει αλκοόλ με μέτρο.
Πιο συγκεκριμένα, αν έχετε χοληστερίνη οι τροφές που θα πρέπει να αποφεύγετε είναι:
Το πλήρες γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα από πλήρες γάλα όπως: ρυζόγαλο, κρέμα γάλακτος, σαντιγί.
Το βούτυρο ζωικής προέλευσης.
Το κόκκινο κρέας (κατανάλωση 1 φορά στις 10 μέρες).
Οι ελιές και οι ξηροί καρποί.
Τα αλκοολούχα ποτά και τα αναψυκτικά με ζάχαρη.
Οι κρόκοι των αυγών.
Το τηγανισμένο φαγητό.
Τα λιπαρά τυριά.
Τα κονσερβοποιημένα, παστά και καπνιστά κρέατα και ψάρια, τα αλλαντικά, οι έτοιμες τροφές εμπορίου.
Τα οστρακοειδή (γαρίδες, καραβίδες, μύδια, στρείδια, κυδώνια, αχινοί, αστακός) και τα μαλάκια.
Τροφές που μειώνουν την χοληστερίνη:
Οι τροφές που βοηθούν στην μείωση της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων είναι όσες περιέχουν καλής ποιότητας λιπαρά οξέα π.χ. μονοακόρεστα (ελαιόλαδο) ή πολυακόρεστα (ψάρια, ξηροί καρποί) και οι φυτικές ίνες (διαλυτές και αδιάλυτες). Εξαιρετικά ωφέλιμα είναι τα λαχανικά και τα φρούτα, η βρώμη, τα λιπαρά ψάρια, το ελαιόλαδο και οι φυτοστερόλες που βρίσκονται σε τρόφιμα όπως σουσάμι, ηλιόσποροι, φιστίκια και σόγια.
