Έχω μια κορούλα 2,5 χρονών και εχθές το βράδυ που την έβαλα για ύπνο μου είπε: '' Είσαι η καλύτερη φίλη μου. Θα πεθάνεις; Αν πεθάνεις εγώ δεν θα έχω μαμά.'' Δεν σας κρύβω ότι για λίγα λεπτά πάγωσα. Πολύ αυθόρμητα της απάντησα ότι η μανούλα δεν θα πεθάνει και πάντα θα βρίσκεται δίπλα της. Η ερώτηση μου είναι: Τί απαντάμε σ' ένα πλασματάκι τόσο μικρό και από που πηγάζει άραγε αυτή της, η απορία; Δεν έχει βιώσει κάποια απώλεια (π.χ. θάνατο).
Τα παιδιά από πολύ νωρίς μπορεί να έχουν ερωτήσεις σε σχέση με το θάνατο, ιδίως αν υπάρχει συμβάν μέσα στην οικογένεια. Το σίγουρο είναι ότι όταν ένα παιδί ρωτάει για το θάνατο πρέπει να του απαντάμε, να μην αποφεύγουμε το θέμα. Ωστόσο, το πως απαντάμε εξαρτάται από το αναπτυξιακό και γνωστικό επίπεδο του παιδιού, καθώς σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο είναι διαφορετικός ο τρόπος που το παιδί κατανοεί και επεξεργάζεται τις έννοιες γύρω από το θάνατο.
Συνοπτικά, τα παιδιά προσχολικής ηλικίας κατανοούν την έννοια του θανάτου μεν, αλλά δεν μπορούν να συλλάβουν την μονιμότητα του και θεωρούν το θάνατο μια πρόσκαιρη κατάσταση. Επιπλέον δεν μπορούν να συλλάβουν το θάνατο σαν κατάσταση που αφορά όλους τους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένου του εαυτού τους. Στην ηλικία των 5 με 9 ετών τα παιδιά αρχίζουν να αναγνωρίζουν ότι ο θάνατος είναι μόνιμη κατάσταση, χωρίς ακόμα να θεωρούν ότι τα αφορά. Στην προεφηβεία αρχίζει πια και γίνεται πλήρης κατανόηση της έννοιας του θανάτου. Οι οδηγίες για τον τρόπο που απαντάμε στις ερωτήσεις των παιδιών για το θάνατο είναι απλές: είμαστε όσο πιο ειλικρινείς γίνεται, δίνοντας σύντομες και κατανοητές απαντήσεις.
Πρέπει ωστόσο να είμαστε προσεχτικοί γιατί ορισμένες φορές πίσω από τις ερωτήσεις των παιδιών για το θάνατο κρύβονται άλλου είδους ανησυχίες. Έτσι ως προς την αρχική ερώτηση, σε ένα παιδάκι τόσο μικρό μπαίνει κανείς εύκολα στον πειρασμό να δώσει μια μη-ειλικρινή απάντηση για τον λόγο ότι στην περίπτωση αυτή πίσω από την ερώτηση πιθανόν να κρύβεται η ανησυχία του παιδιού για το αν θα υπάρχει πάντα κοντά του το πρόσωπο φροντίδας. Οπότε ορθώς η μητέρα καθησυχάζει το παιδί απαντώντας ότι θα είναι πάντα εκεί.
*Έλενα Γιουρούκου, Νευροψυχολόγος Ευρωκλινικής Παίδων
