«Το πρώτο στοιχείο που κάνει την Οδύσσεια να ξεχωρίζει είναι ο κεντρικός της ήρωας Οδυσσέας», λέει ο Χρήστος Τσαγγαλής, επισημαίνοντας το πόσο διαφορετικός είναι από εκείνον της Ιλιάδας: «Εγκλωβισμένος μαζί με τους συντρόφους του στη σπηλιά του ανθρωποφάγου Πολύφημου, ο Οδυσσέας σκέφτεται να σκοτώσει τον Κύκλωπα την ώρα που αποκοιμάται μεθυσμένος από το μαρωνίτικο κρασί που τον κέρασε ο ήρωας. Αντανακλαστικά σχεδόν ο Οδυσσέας φλερτάρει με την ιδέα να ενεργήσει ως ιλιαδικός ήρωας και να σκοτώσει τον κανίβαλο γίγαντα. Αμέσως όμως εγκαταλείπει αυτή την ιδέα, σκεπτόμενος ότι, αν σκοτώσει τον Πολύφημο, θα μείνει μαζί με τους συντρόφους του για πάντα παγιδευμένος στη σπηλιά του Κύκλωπα, καθώς κανείς τους δεν θα είναι σε θέση να μετακινήσει τον τεράστιο βράχο που κλείνει τη μοναδική είσοδο της σπηλιάς.»
Με λίγα λόγια, ο πολεμιστής Οδυσσέας της Ιλιάδας δίνει τη θέση του σε έναν νεο τύπο ήρωα, σκεπτόμενο και καθοδηγούμενο πρωτίστως απ’ τη λαχτάρα του να επιστρέψει στο σπίτι του, παρά να επικρατήσει του εκάστοτε αντιπάλου.
Μια άλλη πρωτοτυπία της Οδύσσειας, σύμφωνα με τον καθηγητή είναι η μέθοδος της αφήγησης που αφήνεται ουσιαστικά στον ίδιο τον ήρωα και μοναδικό επιζόντα της περιπέτειάς του. Έτσι, αντί να έχουμε γραμμική και κυριολεκτική αφήγηση των δυσκολιών που συνάντησε ο ήρωας, παρακολουθούμε μια προσωπική αφήγηση όπου ο Οδυσσέας «δεν περιπλανιέται απλώς στη θάλασσα της Μεσογείου αλλά και στην άβυσσο της ψυχικής του υπόστασης, σε μια προσπάθεια να ανακαλύψει εκ νέου τον παλιό του εαυτό» καθ’ οδόν για την παλιά του ζωή. «Οι τόποι τους οποίους επισκέπτεται δεν είναι κυριολεκτικοί», εξηγεί ο κ. Τσαγγαλής, αλλά «συνιστούν αφορμές για να βρεθεί αντιμέτωπος με διαφορετικές ψυχικές καταστάσεις».
«Θυμάμαι καλά πότε, πώς και από ποιον έλαβα ως δώρο μια διασκευή της Οδύσσειας για παιδιά», σημειώνει ο Αντώνης Κοτσώνας, «παρότι δεν έχω ανάλογες μνήμες για τα τόσα άλλα βιβλία των σχολικών μου χρόνων. Η ιστορία της επιστροφής του Οδυσσέα στην Ιθάκη σαγήνευσε προφανώς την παιδική φαντασία μου, όπως συμβαίνει σε ανθρώπους κάθε ηλικίας. Η εξαιρετική απήχηση της Οδύσσειας επιβεβαιώθηκε εμφατικά από την πρόσφατη ανάδειξή της ως κορυφαίας μεταξύ των 100 ιστοριών που διαμόρφωσαν τον κόσμο, σύμφωνα με μια ενδιαφέρουσα έρευνα του BBC.»
Αυτό εξηγεί ο κ. Καθηγητής συνέβη λόγω της διαχρονικής και παγκόσμιας απήχησης του συγκεκριμένου ομηρικού έπους:
Για τους αρχαίους έλληνες «ο Οδυσσέας ξεχωρίζει ανάμεσα στα ηρωικά πρότυπα της αρχαιότητας χάρη στον "πολύτροπο" χαρακτήρα του, που τον καθιστά πιο προσιτό και ανθρώπινο». Έτσι βρήκε «ιδιαίτερη απήχηση ανάμεσα στους Έλληνες που έφευγαν από την πατρίδα τους για να αποικήσουν άγνωστες γωνιές της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, αλλά και στους ναυτικούς που αρμένιζαν στις θάλασσες».
Για τους λαούς της Μεσογείου «η περιήγηση του Οδυσσέα σε άγνωστες περιοχές έδωσε την ευκαιρία σε μη ελληνικούς πληθυσμούς να διαπραγματευτούν την ένταξή του σε έναν ελληνοκεντρικό καταστατικό χάρτη. Είναι ενδεικτικό ότι ο Λατίνος, γενάρχης των Ετρούσκων της Ιταλίας, θεωρούνταν γιος του Οδυσσέα και της Κίρκης».
Για τους λαούς της Δύσης «από την Αναγέννηση και μετά, η Οδύσσεια είναι πρωτίστως ένα αρχέτυπο περιπλάνησης και επιστροφής στη βάση. Είτε πρόκειται για ταξίδι στους Τροπικούς, είτε για περιήγηση στο Διάστημα, είτε για εσωτερική αναζήτηση, η περιπλάνηση αυτή ενέχει σύνθετους υπαρξιακούς προβληματισμούς. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της "Ιθάκης" του Καβάφη (1911) ή του Οδυσσέα του Τζέιμς Τζόις (1922), με τον τελευταίο να αντικαθιστά το ομηρικό σκηνικό με εκείνο του Δουβλίνου του πρώιμου 20ού αιώνα.»
Κοντολογίς, η Οδύσσεια αποτελεί έναν μύθο που ταιριάζει σε κάθε εποχή, ακόμη και τη δική μας, όπου τα κλασικά κείμενα έρχονται αντιμέτωπα με τις ιδεολογίες που ήταν κυρίαρχες στον καιρό τους και σήμερα θεωρούνται «προβληματικές». Σύμφωνα με τον κ. Καθηγητή, χάρη σε νέες σύγχρονες προσεγγίσεις «η αρχαία χιλιοειπωμένη ηρωική ιστορία» του Οδυσσέα «τρέπεται σε βιωματική εμπειρία για ανθρώπους του 21ου αιώνα, διαστέλλοντας καταλυτικά την οικουμενική διάσταση του έργου».
Πηγή: lifo.gr
