Η ψυχίατρος επεσήμανε επίσης ότι το άτομο δεν είναι απαραίτητο να περάσει απ’ όλα τα στάδια, ούτε μ’ αυτήν ακριβώς τη σειρά. Ωστόσο, σύμφωνα με τη μελέτη της, ο καθένας περνάει από τουλάχιστον δύο εξ αυτών.
Ποια είναι, λοιπόν, τα φημισμένα πέντε στάδια της απώλειας;
Στάδιο 1ο: Άρνηση και απομόνωση
Το πρώτο στάδιο της διαχείρισης ενός μεγάλου σοκ όπως αυτό της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου είναι η άρνηση της πραγματικότητας. Το άτομο ενεργοποιεί μηχανισμούς άμυνας, «μπλοκάρει» την αλήθεια και κρύβεται απ’ την πραγματικότητα. Το πρώτο κύμα πόνου συνήθως φέρνει μαζί του άρνηση επικοινωνίας με τους άλλους, απομόνωση και προσωρινή αποστασιοποίηση τόσο απ’ το συμβάν όσο κι απ’ τους κοντινούς τους ανθρώπους, ούτως ώστε να διαχειριστούν αργότερα το βουνό σκέψεων και, κυριότερα, συναισθημάτων που γεννιέται μέσα τους.
Στάδιο 2ο: Θυμός
Καθώς η άρνηση αρχίζει σιγά-σιγά να δίνει τη θέση της στη συνειδητοποίηση, οι άνθρωποι δυσκολεύονται να εξωτερικεύσουν την οδύνη τους κι έτσι μετατρέπουν τη λύπη τους σε θυμό. Ο θυμός αυτός μπορεί να απευθύνεται στο άτομο που έχει «φύγει», στον Θεό, στον εαυτό τους, σε συγγενείς ή σε αγνώστους. Το άτομο που ταλανίζεται από το βάρος της απώλειας μπορεί να νιώσει ενοχή κι έτσι να θυμώσει με τον ίδιο του τον εαυτό ή να θυμώσει, για παράδειγμα, με τον γιατρό που φρόντιζε τον άνθρωπο που χάθηκε ή και με τον ίδιο τον νεκρό, που «έφυγε απροειδοποίητα» γνωρίζοντας ότι αυτό είναι παράλογο, αλλά μην μπορώντας να χαλιναγωγήσει τα αισθήματά του.
Στάδιο 3ο: Η διαπραγμάτευση
Η συνήθης αντίδραση στο συναίσθημα της παντελούς αδυναμίας ν’ αλλάξουμε την πραγματικότητα είναι η ανάγκη επανάκτησης του ελέγχου. Πρόκειται για μια ακόμη γραμμή άμυνας που μας προστατεύει απ’ τον βαθύ πόνο και πηγάζει απ’ την άρνηση του ότι κάποτε η ζωή μας καθιστά αβοήθητους. Σ’ αυτή τη φάση, το άτομο ίσως αρχίσει να σκέφτεται όλα όσα θα μπορούσε να είχε κάνει διαφορετικά προκειμένου να αλλάξει το αποτέλεσμα.
4ο στάδιο: (Κατά)θλιψη
Η απώλεια που βιώνει το άτομο είναι πια τοποθετημένη σε ρεαλιστικό πλαίσιο. Ο οριστικός χαρακτήρας της έχει πλέον γίνει αντιληπτός απ’ το άτομο που πενθεί κι αυτό οδηγεί μοιραία στο στάδιο της βαθιάς κατάθλιψης. Βιώνοντας τον πόνο περισσότερο από ποτέ, το άτομο ίσως παρουσιάσει σημάδια παραίτησης, διαταραχές στον ύπνο, απώλεια όρεξης για φαγητό κ.λπ. Δύο τύποι κατάθλιψης θεωρείται ότι συνδέονται με το πένθος: ο πρώτος σχετίζεται με ό,τι πρακτικό αφορά τον θάνατο που αντιμετωπίζεται – από τη γραφειοκρατία και τα κληρονομικά έως τον χρόνο που (δεν) έχει αφιερωθεί σε κοντινά πρόσωπα αυτό το διάστημα. Ο δεύτερος τύπος είναι πιο «προσωπικός». Είναι η επίπονη αλλά απαραίτητη εσωτερική διεργασία που γίνεται μέχρι να καταφέρουμε να πούμε «αντίο».
5ο στάδιο: Αποδοχή
Δεν καταφέρνουν όλοι να φτάσουν στο στάδιο της αποδοχής και ο χρόνος που χρειάζεται ο καθένας για να φτάσει στη γραμμή τερματισμού ποικίλλει. Ιδίως εάν ο θάνατος που βιώνεται είναι ξαφνικός και πρόωρος, είναι πολύ πιθανό το άτομο να «κολλήσει» για καιρό στο στάδιο του θυμού ή της άρνησης. Όσοι φτάνουν στη φάση της αποδοχής, πάντως, συνεχίζουν να θυμούνται τον άνθρωπο που έχασαν, αλλά νιώθουν πιο ήρεμοι και αισιόδοξοι από πριν.
