Κάθε «μη» που λένε οι ψυχολόγοι, όμως, ακούγεται στ’ αυτιά των γονιών σαν φωνή προερχόμενη απ’ τους «έξω απ’ τον χορό». Πώς θα συμμορφώσεις ένα παιδί, αν δεν το τιμωρήσεις; Αφού όλοι συμφωνούν ότι τα όρια είναι απαραίτητα, τότε πώς θα μπουν με σαφήνεια, αν κάθε σχεδόν πιθανό μέσο (απ’ αυτά που μας έμαθαν οι γονείς κι οι παππούδες μας) θεωρείται λάθος;
Στην προσπάθειά τους να διαμορφώσουν ισορροπημένα και υπάκουα παιδιά, πολλοί γονείς επιλέγουν την φαινομενικά πιο ανώδυνη μέθοδο πειθαρχίας: τα timeouts. Τι εστί timeout; Πρόκειται για την παλιά πρακτική του «Πήγαινε στο δωμάτιό σου για 10/20/30 λεπτά», που έχει πλέον χιλιάδες επικριτές οι οποίοι τη θεωρούν αντιπαιδαγωγική και αναποτελεσματική. Παρακάτω, παρουσιάζουμε τα επιχειρήματα αυτής της πλευράς, γιατί αποτελούν -αν μη τι άλλο- πολύτιμη τροφή για σκέψη.
Γιατί προτιμούν τα timeouts οι γονείς
Θεωρούν ότι έχουν άμεσα αποτελέσματα: στείλε ένα παιδί στο δωμάτιό του, μόνο, για αρκετή ώρα και σίγουρα θα το ξανασκεφτεί πριν επαναλάβει την συμπεριφορά που το οδήγησε στη μοναξιά.
Δεν περιλαμβάνουν σωματική βία: περνούν το μήνυμα χωρίς τη χρήση βίας, οπότε θεωρούνται από πολλούς επαρκώς παιδαγωγική μέθοδος.
Στους ενήλικες λειτουργούν: ένας ενήλικας (με στοιχειώδη νοημοσύνη) γνωρίζει ότι καμιά φορά το μόνο που χρειάζεται για να ηρεμήσει είναι λίγος χρόνος και λίγη ιδιωτικότητα. Έχει έτσι την ευκαιρία να σκεφτεί όσα είπε, έκανε ή σκέφτηκε, δίνει στον εαυτό του τον χρόνο να αναπνεύσει (με ή χωρίς εισαγωγικά). Ο παιδικός εγκέφαλος, όμως, δεν είναι αρκετά ώριμος για μπει σε τέτοια διαδικασία αυτοκριτικής και επεξεργασίας –αυτό δεν θα γίνει πριν την εφηβεία.
Τι λένε οι επικριτές των timeouts
Τα παιδιά τα βιώνουν ως τιμωρία: Ειδικά τα πιο κοινωνικά παιδιά, βιώνουν τα timeouts σαν τιμωρία κι όπως σε κάθε τιμωρία, νιώθουν ταπεινωμένα. Αυτή η ταπείνωση μπορεί να οδηγήσει είτε στο τσαλάκωμα της αυτοπεποίθησης του παιδιού είτε στην αύξηση του αισθήματος του θυμού και της αντιδραστικότητας απέναντι στους γονείς (αίσθημα υγιές, αλλά σίγουρα όχι «αποτελεσματικό»).
Φόβος εγκατάλειψης: Το να αποκλείεις ένα παιδί, για ορισμένο από εσένα χρόνο, από το παρόν κοινωνικό γίγνεσθαι, μπορεί να προκαλέσει αίσθημα εγκατάλειψης και φόβου.
Βλάπτεται η αυτοεκτίμησή του: Όταν ένα παιδί συμπεριφέρεται«άσχημα» εν γνώσει του, ίσως προσπαθεί να δοκιμάσει τα όριά του ή και να επιβεβαιώσει ή να καταρρίψει μέσω των γονιών του την εικόνα του. Η απομόνωση δεν θα το βοηθήσει να αντιληφθεί τον εαυτό του με σεβασμό.
«Δεν επιτρέπεται να έχεις ελαττώματα»: Όταν η πρακτική της τιμωρίας επαναλαμβάνεται (επειδή επαναλαμβάνεται και η αντίστοιχη «κακή» πράξη) τότε προφανώς δεν «πιάνει». Το να βάζεις ξανά και ξανά ένα παιδί τιμωρία στο δωμάτιό του ή στη γωνία, μεταφράζεται στο μυαλό του ως απόρριψη όλων των πτυχών της προσωπικότητάς του -οι γονείς του δεν ανέχονται τον εκνευρισμένο/ στεναχωρημένο/ κουρασμένο/ απαιτητικό εαυτό του.
Λάθος αντιλήψεις: Τα παιδιά δεν έχουν τη δυνατότητα –νευρολογικά- να αναλύσουν και να κρίνουν τη συμπεριφορά τους, ούτε μπορούν να ανακτήσουν τον αυτοέλεγχό τους κατά παραγγελία. Προκειμένου να δουν τις αιτίες τους σφάλματός τους και να βελτιωθούν χρειάζονται στήριξη και αγάπη, όχι απομόνωση.
Συνολικά…
Κάθε είδος τιμωρίας είναι, σύμφωνα τουλάχιστον με τους επικριτές της, ένα είδος σιωπηλής απόδειξης της παντοδυναμίας του ενήλικα, που στερεί απ’ τα παιδιά την αυτοπεποίθηση και τον αυτοσεβασμό. Τα timeouts μοιάζουν μ΄ έναν «έντιμο συμβιβασμό»: έχουν αποτέλεσμα χωρίς να κακοποιούν σωματικά το παιδί. Μπορεί όμως το «κάτσε μόνος σου για μισή ώρα να σκεφτείς τι έκανες» να θεωρηθεί μη κακοποιητικό με την ευρύτερη έννοια; Δεν υπάρχει σαφής διαφορά ανάμεσα στο «Αν δεν μπορείς να ηρεμήσεις, πήγαινε για λίγο στο δωμάτιό σου και βγες όταν νιώσεις ότι μπορούμε να μιλήσουμε» και στο «Τιμωρία 20 λεπτά στο δωμάτιό σου»;
Κανείς δεν είπε ότι η πειθαρχία των παιδιών είναι εύκολη υπόθεση. Επίσης, κανείς δεν ισχυρίζεται ότι το να βάλεις μια-δυο φορές το παιδί στο δωμάτιό του, γιατί πολύ απλά δεν ήξερες τι άλλο να κάνεις, σε καθιστά γονιό-τέρας. Το να «καταδικάζεις» όμως μια στο τόσο ένα παιδί στην απομόνωση, περιμένοντας μέσα απ’ αυτή «να σκεφτεί και να καταλάβει» είναι εκτός από ανούσιο και τραυματικό.
Χρήσιμα links για εναλλακτικές λύσεις
Διαβάστε εδώ πώς θα πειθαρχείτε το παιδί με αγάπη.
Εδώ, μπορείτε να δείτε πώς θα πειθαρχείτε το παιδί χωρίς να το τιμωρείτε.
