Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο «Πήγαινε στο δωμάτιο σου και μην τολμήσεις να βγεις για την επόμενη μία ώρα -είσαι τιμωρημένος» απ' το «Πήγαινε στο δωμάτιό σου κι όταν ηρεμήσεις, έλα έξω να μιλήσουμε» -ακόμη κι αν η διαφορά αυτή φαντάζει μικρή κι ασήμαντη. Η τιμωρία, με την παραδοσιακή της έννοια, θυμίζει λίγο φυλακή και όσοι την μέμφονται ως αναχρονιστική έχουν μερικούς καλούς λόγους να μας πείσουν να σταματήσουμε να την εφαρμόζουμε.
Πονάει
Επί της αρχής, ο στόχος της τιμωρίας είναι να προκαλέσει δυσάρεστα συναισθήματα -ή ακόμα και πόνο στην περίπτωση που είναι σωματική- ούτως ώστε το παιδί να «ταρακουνηθεί» και την επόμενη φορά να μην επαναλάβει το ίδιο λάθος αναλογιζόμενο πόσο άσχημα πέρασε την τελευταία φορά που το διέπραξε. Ανεξάρτητα από το πόσο ορθή είναι η δική μας συμβουλή/ επιθυμία/ όριο, η τιμωρία δημιουργεί ένα δίπολο «γονείς εναντίον παιδιού». Αυτή η... ενδοοικογενειακή διαίρεση, τροχίζει τους δεσμούς επικοινωνίας κι εμπιστοσύνης ανάμεσα στον γονιό και το παιδί, είτε το θέλουμε είτε όχι.
Είναι, καμιά φορά, άδικη
Δεν είναι λίγες οι φορές, που τα παιδιά τιμωρούνται επειδή συμπεριφέρθηκαν με τρόπο απρεπή κοινωνικά -φώναξαν και κυλήστηκαν στα πατώματα του τοπικού σούπερ μάρκετ, για παράδειγμα. Δυστυχώς, όμως, αυτή τους η απρεπής συμπεριφορά ίσως είναι φυσιολογική. Έρευνες επί ερευνών, αποδεικνύουν ότι τα μικρά παιδιά είναι τρομερά κακά στο να διαχειρίζονται τα αρνητικά τους συναισθήματα καθώς ο προμετωπιαίος φλοιός του εγκεφάλου τους βρίσκεται ακόμη... στην ανάπτυξη. Σ' αυτό το αναπτυξιακό στάδιο, λοιπόν, δεν έχει νόημα να οργιζόμαστε, αλλά να επιβάλλουμε τα επιθυμητά όρια με επιμονή και ηρεμία.
Μήπως η κακή συμπεριφορά είναι προσπάθεια για προσοχή;
Υπάρχουν παιδιά των οποίων η συμπεριφορά είναι πολύ χειρότερη όταν βρίσκονται μαζί με τη μαμά τους ή που ξεφεύγει απ' τα κλασικά όρια «κακής συμπεριφοράς» του μέσου τετράχρονου. Δεν είναι, λοιπόν, λογικό, πριν απ' όλα ο γονιός να εξετάσει το ενδεχόμενο μήπως η συμπεριφορά αυτή είναι κραυγή για επικοινωνία και προσοχή; Σ' αυτήν την περίπτωση, τιμωρώντας και δείχνοντας περισσότερο σκληρότητα παρά κατανόηση κι αγάπη, ενισχύεται η αίσθηση της απόστασης και της ανασφάλειας κι έτσι η τιμωρία καταλήγει να ισχυροποιεί τα αίτια που την προκαλούν.
Τιμωρώντας τα παιδιά, τα μαθαίνουμε να τιμωρούν
Η τιμωρία μειώνει την ικανότητα του παιδιού να εστιάσει στη δική σας οπτική, γεγονός που σκοτώνει λίγο-λίγο την ικανότητα για ενσυναίσθηση, που είναι η ρίζα κάθε υγιούς σχέσης και εύρυθμης κοινωνικής λειτουργίας. Η τιμωρία κάνει το παιδί να στρέφεται στον εαυτό κι όχι στην πράξη του: ακόμα και σε ένα ενήλικο μυαλό, τα δυσάρεστα συναισθήματα εμποδίζουν την αξιολόγηση των πράξεων και την προσπάθεια για βελτίωση. Αν κάθε φορά που το παιδί κάνει κάτι λάθος ή κακό, τιμωρείται αυστηρά, μαθαίνει ότι η φυσική συνέπεια μιας λάθους συμπεριφοράς είναι η ποινή κι έτσι μεγαλώνει θεωρώντας ότι «στους κακούς αξίζει κάτι κακό».
