Όπως εξηγούν οι οφθαλμίατροι, όταν η οπτική οξύτητα είναι χειρότερη από 6/10 (με τα 10/10 να αποτελούν την τέλεια όραση) και συνοδεύεται από στραβισμό ή ανισομετρωπία (μεγάλη διαφορά βαθμών όρασης ανάμεσα στα δύο μάτια), χωρίς να υπάρχει κάποια εμφανής παθολογική αιτία, τότε πρόκειται για αμβλυωπία. Τα δύο μάτια τότε δεν συνεργάζονται, με αποτέλεσμα το παιδί να βλέπει διαφορετικά από το κάθε ένα. Κατά την εξέταση, δεν παρουσιάζεται οργανική αιτία, παρά το πρόβλημα δείχνει να οφείλεται σε διαταραχή του οπτικού φλοιού, δηλαδή της πιο μελετημένης περιοχής του εγκεφάλου, εκεί όπου ο εγκέφαλος επεξεργάζεται την οπτική πληροφορία.
Πώς θα καταλάβετε αν το παιδί σας έχει «τεμπέλικο μάτι»
Καθώς η αμβλυωπία είναι κατά κανόνα πρόβλημα της βρεφικής όρασης, τα συμπτώματα είναι δύσκολο να αναγνωριστούν. Χαρακτηριστική είναι η φράση του Ιπποκράτη 450 π.Χ. στο θέμα αυτό: «Όταν ο γιατρός δεν βλέπει τίποτα και ο ασθενής δεν βλέπει τίποτα, η διάγνωση είναι αμβλυωπία». Ωστόσο, καθώς μία συνηθισμένη αιτία της αμβλυωπίας είναι ο στραβισμός, αν παρατηρήσετε πως το ένα μάτι του μωρού ή του παιδιού σας «φεύγει» και δεν κοιτάζει ακριβώς εκεί όπου κοιτάζει και το άλλο, θα πρέπει να κλείσετε ραντεβού στον παιδοφθαλμίατρο άμεσα.
Ένας ακόμα τρόπος για να καταλάβετε αν το παιδί έχει αμβλυωπία, είναι αν κλαίει ή δείχνει να ενοχλείται έντονα, όταν κλείνετε με το χέρι σας το ένα από τα δύο του μάτια (δοκιμάστε το και στα δύο μάτια). Αν το παιδί είναι κάπως πιο μεγάλο, δοκιμάστε να κάνετε αυτό το τεστ όταν εκτελεί μια απλή οπτική άσκηση, π.χ. όταν βλέπει τηλεόραση. Αν το παιδί δεν ενοχλείται όταν ένα από τα δύο μάτια του καλύπτεται, αλλά αντιδρά όταν καλύπτεται το άλλο, αυτό μπορεί να είναι σημάδι ότι του καλύψατε το «καλό» μάτι, άρα ότι το άλλο μάτι είναι αμβλυωπικό και προκαλεί στο παιδί θολή όραση.
Σε κάθε περίπτωση, ο οθφαλμολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος όχι μόνο για να εντοπίσει το ακριβές πρόβλημα, αλλά και για να επιλεχθεί ο κατάλληλος τρόπος που θα το επιδιορθώσει.
Πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της αμβλυωπίας
Αν το παιδί πάσχει από λειτουργική αμβλυωπία, αυτή μπορεί να θεραπευτεί ακολουθώντας μία σωστή θεραπεία κατά την κρίσιμη περίοδο της ανάπτυξης της όρασης, δηλαδή κατά τα πρώτα 7 χρόνια του παιδιού. Αντιθέτως, σε περίπτωση που υπάρχει οργανική βλάβη, η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη και η πάθηση καλείται οργανική αμβλυωπία.
Ο στόχος της θεραπείας της αμβλυωπίας είναι το να μπορέσει το παιδί να χρησιμοποιήσει το αμβλυωπικό μάτι εξίσου σωστά με το άλλο μάτι (ώστε να υπάρξει σωστή διόφαλμη λειτουργία). Ο πιο διαδεδομένος τρόπος για να γίνει αυτό είναι με κάλυψη του φυσιολογικού οφθαλμού κάποιες ώρες μέσα στη μέρα. Έτσι, αναγκάζεται το αμβλυωπικό μάτι να «αναλάβει προσήλωση», δηλαδή να «δουλέψει» πιο καλά. Από τον βαθμό της αμβλυωπίας εξαρτάται αν η κάλυψη θα είναι ολική ή μερική, με τη χρήση ειδικών αυτοκόλλητων επιδέσμων.
Ωστόσο, καθώς το κλείσιμο του ενός ματιού αποτελεί μία εξαιρετικά δύσκολη έως και τραυματική εμπειρία για τα παιδιά, τα τελευταία χρόνια έχουν προταθεί και άλλες μέθοδοι θεραπείας, όπως τα ηλεκτρονικά γυαλιά οράσεως, τα οποία μπορεί να χρησιμοποιηθούν από παιδιά ηλικίας 3-10 ετών. Αυτά διαθέτουν έναν ειδικό μηχανισμό που δημιουργεί συσκότιση στο «κανονικό» μάτι, αναγκάζοντας το αμβλυωπικό να βελτιώσει την όρασή του, και μάλιστα χωρίς την ενόχληση που προκαλεί το αυτοκόλλητο. Εξάλλου, ένα παιδί με αμβλυωπία χρειάζεται έτσι κι αλλιώς διορθωτικά γυαλιά.
Επιπλέον, πριν έναν περίπου χρόνο, επιστήμονες του τμήματος Οφθαλμολογίας στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο Chungshan στην Ταϊβάν, δημιούργησαν ένα παιχνίδι το «Captain Lazy Eye», το οποίο έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε τα παιδιά να διασκεδάζουν, καθώς εξασκούν τα μάτια τους χωρίς καν να το καταλάβουν. Το παιχνίδι, μάλιστα, είναι σε θέση να καταγράφει την κατάσταση και τα αποτελέσματα της εξάσκησης, ώστε τόσο οι γονείς όσο και ο οφθαλμίατρος να βλέπουν άμεσα αν υπάρχει βελτίωση του προβλήματος. Το παιχνίδι-εφαρμογή διατίθεται στο itunes για iPad, με κόστος περί τα 10 δολάρια.
Σε κάθε περίπτωση, όσο πιο αργά παρουσιάστηκε το πρόβλημα στο παιδί, τόσο πιο αυξημένες θα είναι οι πιθανότητες αντιμετώπισής του. Επιπλέον, όσο νωρίτερα αρχίσει η θεραπεία τόσο αποτελεσματικότερη θα είναι (ειδικά αν αρχίσει μέσα στα 7 πρώτα χρόνια). Οι γονείς, λοιπόν, θα πρέπει να παίξουν σημαντικό ρόλο σε αυτό, τόσο για να πάνε το παιδί εγκαίρως στον παιδοφθαλμίατρο, όσο και για να συνεργαστούν με το παιδί προκειμένου να διεξάγει σωστά τη θεραπεία που θα προτείνει ο ειδικός.
(πηγές: Athensvision.gr, ofthalmologikokentro.gr, "Βασικές Αρχές Στραβισμού" Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, "Επίτομη Οφθαλμολογία" Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας).
