Η σεξουαλική αφύπνιση του παιδιού
Η παιδική σεξουαλικότητα είναι έμφυτη στο παιδί ήδη από τη γέννησή του και βιώνεται ως ένα συνονθύλευμα αισθήσεων που σκοπό έχουν την ευχαρίστηση ή έστω ικανοποίησή του και που βοηθούν το παιδί να σχηματίσει μία θετική εικόνα για τον εαυτό του.
Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, λοιπόν, από τη γέννηση έως τους 18 μήνες το παιδί βρίσκεται στο «στοματικό στάδιο», όπως το χαρακτηρίζει ο Freud, στο οποίο το μητρικό στήθος (ή τα υποκατάστατά του) αποτελεί το πρώτο αντικείμενο σεξουαλικής επιθυμίας. Οι ψυχαναλυτές συμφωνούν πως ήδη από το στάδιό αυτό, για να έχει το παιδί ομαλή σεξουαλική ανάπτυξη, χρειάζεται μια μητέρα που θα του προσφέρει αισθήματα αγάπης και στοργής, διατηρώντας σταθερή και ισορροπημένη συμπεριφορά απέναντί του.
Από τους 18 μήνες έως τα 3-4 έτη του παιδιού, στο κατά Freud «πρωκτικό στάδιο», το παιδί αρχίζει να ελέγχει τους σφιγκτήρες της ούρησης και αφόδευσης, βελτιώνει τον λόγο του, αλλά και το μυϊκό του σύστημα και αναπτύσσει «έντονες» συμπεριφορές, όπως επιθετικότητα, πείσμα, οργή κ.λ.π. Τότε είναι που εντείνονται τα «πρέπει» και τα «μη» των γονιών, στα οποία το παιδί μπορεί να αντιδράσει και να αντισταθεί, π.χ. χρησιμοποιώντας του σφιγκτήρες για να μην αφοδεύσει, ή να υποκύψει, π.χ. χαλαρώνοντας του σφιγκτήρες, αφοδεύοντας ή ουρώντας, και περιμένοντας το «μπράβο» των γονιών. Στο στάδιο αυτό σκιαγραφούνται οι πρώτες ηθικο-κοινωνικοί «κανόνες» του αυριανού ενήλικα.
Έπειτα, από τα 3 έως τα 6 χρόνια, ακολουθεί το «φαλλικό στάδιο», κατά το οποίο το παιδί αρχίζει να διαμορφώνει την ταυτότητα του φύλου του και να διαπιστώνει τις διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα. Σιγά-σιγά τα αντικείμενα αλλά και οι σχέσεις με τους γύρω του προσανατολίζονται ανάλογα με το φύλο του παιδιού. Τότε είναι που γεννιούνται και τα πρώτα ερωτήματα περί τεκνοποιίας, τοκετού, αλλά και σεξουαλικών σχέσεων. Μάλιστα, το αγόρι αισθάνεται «δυνατό» που έχει πέος, ενώ το κορίτσι νιώθει μειονεκτικά, και έτσι όπως βιώνει το κάθε παιδί το φύλο του, διαμορφώνει ταυτόχρονα και την προσωπικότητά του.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η παιδοψυχολόγος κ. Μαρία Σαράντη, με την έναρξη του "οιδιπόδειου συμπλέγματος" που λαμβάνει χώρα από τα 3 έτη, το παιδί ανακαλύπτει για πρώτη φορά την ευχαρίστηση από τα γεννητικά όργανα: "Το παιδί καταλαβαίνει ότι αγγίζοντας το "πιπί" του νιώθει μια ηδονή, με αποτέλεσμα να θέλει να το επαναλάβει. Καθώς εκείνο τον καιρό ανακαλύπτει ότι μπορεί να νιώσει ευχαρίστηση μαζί με μια ενοχή πολλές φορές, καλείται να λύσει με την βοήθεια των γονέων του, και την αγωνία που περνάει λόγω της επιθυμίας του για τον γονέα του άλλου φύλου. Τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες σκέφτονται ότι θα παντρευτούν τη μαμά ή τον μπαμπά, ανάλογα με το αν είναι αγόρια ή κορίτσια αντίστοιχα. Αυτός είναι ένας τρόπος για να κατανοήσετε φανερά ότι το παιδί σας περνάει το στάδιο αυτό".
Σε σχετικό άρθρο του ο νευρολόγος-ψυχίατρος, σύμβουλος σεξουαλικής υγείας Δρ. Θάνος Ασκητής συμπληρώνει ότι «είναι αυτή ακριβώς η περίοδος που οι γονείς καλούνται να βρίσκονται δίπλα στα παιδιά τους και να ισχυροποιούν τους ρόλους τους. Συγκεκριμένα, το κορίτσι πρέπει να ταυτιστεί με τη μητέρα και το αγόρι με τον πατέρα. Οι ταυτίσεις με τον ομόφυλο γονιό είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τον ψυχοσεξουαλικό προσανατολισμό του ατόμου».
Στην πορεία, και αφού ξεπεραστεί το οιδιπόδειο, τα παιδάκια θέλουν να παίξουν παιχνίδια για να έρθουν σε λανθάνουσα κατάσταση σε επαφή με το σώμα άλλων παιδιών, συνεχίζει η κ. Σαράντη. Πρόκειται για το, κατά τον Freud, «λανθάνον στάδιο», το οποίο λαμβάνει χώρα από τα 6 έως τα 11 χρόνια. "Τα παιδιά τότε παίζουν τον "γιατρό", κάποια παιδιά θα φιληθούν μεταξύ τους στο στόμα. Μην πανικοβάλλεστε και μην τα τιμωρείτε! Είναι μέρος της εξέλιξής τους. Μιμούνται συμπεριφορές ενηλίκων, προσπαθούν να καταλάβουν τον εαυτό τους και πειραματίζονται για να ανακαλύψουν τι συμβαίνει με τα φύλα, την επιθυμία και τους ρόλους", λέει η ειδικός. Στο μυαλό του παιδιού δημιουργούνται τα πρώτα ταμπού και προκαταλήψεις, το φύλο εξιδανικεύεται, ενώ προς το τέλος του σταδίου αυτού έρχεται ο αυνανισμός, ως έκφραση της συνειδητής ηδονής.
Ο ρόλος του γονιού κατά τη σεξουαλική ανάπτυξη του παιδιού
Αν το παιδί σας βρίσκεται σε κάποιο από τα παραπάνω στάδια, η κ. Σαράντη συμβουλεύει "να σεβαστείτε αυτήν την περίοδο ανακάλυψης στην ζωή του χωρίς πανικό, χωρίς να λειτουργείτε τιμωρητικά. Ίσως, αν η σχέση σας με το παιδί σας είναι ασφαλής, να έρθει να σας μιλήσει για όλα αυτά μέσα από μια ανάγκη να τον/την βοηθήσετε να καταλάβει τι του/της συμβαίνει χωρίς να νιώθει ενοχή για αυτή την διάσταση του εαυτού του που ανακαλύπτει".
Η ειδικός συμβουλεύει τους γονείς να προσέξουν τα εξής:
-Σε περίπτωση που μπροστά σας το παιδί χαϊδέψει τα γεννητικά του/της όργανα, εξηγήστε του/της ότι αυτό είναι προσωπικό και δεν γίνεται να συμβαίνει μπροστά σε άλλους και πως κατανοείτε την επιθυμία που νιώθει για να γίνει αυτό, αλλά καλύτερα στο δωμάτιό του/της.
-Μην αγγίζετε εσείς τα γεννητικά του όργανα στο μπάνιο. Μάθετε τον/την να πλένεται μόνος/η του/της μετά τα πρώτα χρόνια ζωής. Τα πέντε είναι μια καλή ηλικία να μπορεί μόνο του το παιδί με την επίβλεψή σας να διαχειριστεί το μπάνιο του.
-Ο γονέας του αντίθετου φύλου θα πάψει να πλένει το παιδί μετά τα τρία του χρόνια.
Ο ρόλος του γονιού, λοιπόν, κατά την περίοδο της σεξουαλικής αφύπνισης του παιδιού είναι να απενοχοποιήσει την επιθυμία του και να το βοηθήσει να κατανοήσει τι νιώθει και τι αλλαγές συμβαίνουν στο σώμα του. "Η επιθυμία είναι κινητήριος δύναμη στην ανθρώπινη φύση, μην την τραυματίσετε είτε παραβιάζοντάς την είτε τιμωρώντας την" καταλήγει η παιδοψυχολόγος.
