Ίσως, όμως, κάποιοι γονείς να επέλεγαν να δώσουν διαφορετικά ονόματα στα παιδιά τους αν γνώριζαν την επίδραση που αυτά μπορεί να έχουν στην πορεία της ζωής τους –όπως, άλλωστε, γίνεται στο εξωτερικό. Αυτό, τουλάχιστον, υποστηρίζουν όλο κι περισσότεροι ψυχολόγοι, ένας εκ των οποίων είναι και ο David Figlio, από το Northwestern University του Illinois. «Δεν είναι τυχαίο ότι τα βιβλία με το τι σημαίνουν τα ονόματα έχουν τόσο καλές πωλήσεις. Πολλοί γονείς προσπαθούν, με την επιλογή του ονόματος του παιδιού τους να βάλουν το πρώτο λιθαράκι στη δημιουργία της ταυτότητά του. Σε μία κοινωνία που δίνει σημασία στα ονόματα, η «προσεγμένη» επιλογή μπορεί να επηρεάζει τον τρόπο που το άτομο σκέφτεται για τον εαυτό του αλλά και τον τρόπο που τον βλέπουν οι άλλοι», λέει ο Figlio.
Δεν είναι λίγες οι έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στο εξωτερικό, οι οποίες αποδεικνύουν πως το όνομα ενός μωρού μπορεί να επηρεάσει την ζωή του ως ενήλικας. Για παράδειγμα, το να δοθεί σε ένα αγόρι ένα όνομα που ακούγεται κοριτσίστικο, π.χ. Τριαντάφυλλος, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα συμπεριφοράς αργότερα στην ζωή του. Εξίσου «επικίνδυνα», όμως, μπορεί να είναι και τα «μοναδικά» ονόματα που οι γονείς εφευρίσκουν αποκλειστικά για το παιδί τους.
Έρευνα που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Μάιο στη Μ. Βρετανία αποκάλυψε πως ένας στους πέντε γονείς έχει μετανιώσει για το όνομα που έδωσε στο παιδί του, είτε επειδή είναι υπερβολικά ασυνήθιστο ή δύσκολο στο να το γράψει ή να το προφέρει κανείς. Δεν ήταν μικρό, μάλιστα, το ποσοστό των γονιών που, αν και δεν δήλωσαν μετανιωμένοι για το όνομα, είπαν ότι κάποια άλλα ονόματα τους άρεσαν περισσότερο.
Πώς επηρεάζεται η ψυχολογία και ο χαρακτήρας από το όνομα
Σύμφωνα με τους ψυχολόγους η επιλογή του ονόματος μπορεί να επηρεάσει την ψυχολογία και τον χαρακτήρα κάποιου με διάφορους τρόπους: Έχει βρεθεί πως τα αγόρια με ονόματα που ακούγονται «κοριτσίστικα» έχουν την τάση να είναι πιο άτακτα, όπως συμβαίνει με κορίτσια που έχουν ονόματα που ακούγονται «αγορίστικα» (αυτό βέβαια συμβαίνει συνήθως στο εξωτερικό, όπου π.χ. ένα αγόρι μπορεί να πάρει το όνομα Σάνον και ένα κορίτσι το όνομα Τζο ή Μπίλι).
Έχει, ακόμα, βρεθεί πως κορίτσια με πιο «θηλυκά» ονόματα επιλέγουν στο λύκειο και το Πανεπιστήμιο πιο θεωρητικές σπουδές και ανθρωπιστικές επιστήμες, ενώ κορίτσια με πιο «αγορίστικα» ονόματα τείνουν στις θετικές επιστήμες. Ο Figlio δε μπορεί να δώσει μία σαφή απάντηση στο γιατί συμβαίνει αυτό. Ίσως, λέει, έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι γονείς συμπεριφέρονται διαφορετικά στη μία τους κόρη με το όνομα «Γιάννα» από την άλλη τους κόρη με το όνομα «Λουίζα».
Το όνομα ενός παιδιού μπορεί, ακόμα, να μαρτυρήσει το κοινωνικο-οικονομικό τους στάτους. Όπως λέει ο Figlio, τα παιδιά με πολύ κοινά ονόματα είναι συνήθως παιδιά μεσαίων ή χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων, ενώ τα πολύ ιδιαίτερα ονόματα δίνονται συνήθως από πιο ευκατάστατους γονείς (χωρίς, βέβαια, αυτό να είναι απόλυτο). Αυτό, στο οποίο, επιμένει πάντως ο Figlio είναι ότι τα ονόματα με «φτωχό» γλωσσολογικό περιεχόμενο προέρχονται από γονείς χαμηλού μορφωτικού επιπέδου (π.χ. Βιβή, Μάκης κ.λ.π.).
Ένας ακόμα λόγος που το όνομα μπορεί να επηρεάσει τον χαρακτήρα του παιδιού έχει να κάνει με τις προσδοκίες που έχουν οι άλλο από αυτό ακούγοντάς του. Για παράδειγμα, λέει ο Figlio, η κοινωνία μπορεί να έχει λιγότερες απαιτήσεις από έναν Μάκη, απ'ό,τι από έναν Φίλιππο ή έναν Αριστείδη. «Οι άνθρωποι βγάζουν συνεχώς υποσυνείδητα συμπεράσματα για τους άλλους. Συναντάμε κάποιον για πρώτη φορά και, χωρίς να το σκεφτούμε, κοιτάζουμε το πώς περπατά, πώς μιλά, πώς ντύνεται, αν μυρίζει κάπως... και αυτόματα έχουμε συγκεκριμένες αντιδράσεις απέναντί τους», συμπληρώνει ο ψυχολόγος.
Και καταλήγει στο ότι «αυτό πιθανώς έχει κάποια εξελικτική εξήγηση. Είμαστε 'προγραμματισμένοι' να προσπαθούμε να ανακαλύψουμε όσο πιο γρήγορα γίνεται αν μπορούμε ή δε μπορούμε να εμπιστευθούμε κάποιον, αν πρέπει να τον αποφύγουμε ή όχι».
Ακόμα και κάποιοι δάσκαλοι έχουν αναφέρει ότι την πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς κοιτάζουν τα ονόματα των παιδιών και άθελά τους βγάζουν συμπεράσματα για το ποιοι γονείς είναι πιο «ενεργοί» από άλλους. Το ενδιαφέρον, πάντως, είναι ότι τα παιδιά συνήθως ανταπεξέρχονται στις προσδοκίες που δημιουργεί το όνομά τους.
Όπως καταλήγει στη μελέτη του ο Figlio «με τρόπους που τώρα ξεκινάμε σιγά-σιγά να κατανοούμε, παιδιά με διαφορετικά ονόματα αλλά με την ίδια ακριβώς ανατροφή ακολουθούν εντελώς διαφορετική πορεία στην ζωή τους [...] αν λοιπόν σκοπεύετε να δώσετε στο παιδί σας ένα όνομα κοινό, που μπορεί να συνδέεται με χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό στάτους, θα πρέπει να σκεφτείτε τις επιπτώσεις που αυτό μπορεί να έχει στην ζωή του».
Σε κάθε περίπτωση, οι ειδικοί συμβουλεύουν τους γονείς να μην επηρεαστούν από στερεότυπα όταν θα επιλέξουν όνομα για το παιδί τους. Να αποφύγουν ονόματα με αρνητική έννοια (π.χ. Μήδεια) και να φανταστούν το παιδί τους με το όνομα αυτό ως ενήλικας –το Λόλα ίσως να μην κατάλληλο για μία... δικηγόρο.
Επιλέγοντας ένα ελληνικό όνομα
Τα ελληνικά ονόματα, σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου, ακόμα και τα πιο σύγχρονα, σχεδόν πάντα σημαίνουν κάτι. Ειδικά γύρω από τα «κλασικά» ονόματα έχουν δημιουργηθεί ολόκληρες λαϊκές αντιλήψεις –σκεφτείτε πόσες παροιμίες έχουν βγει για τον «Γιάννη». Κατά κάποιον τρόπο, λοιπόν, σχεδόν όλα τα ελληνικά ονόματα είναι ιδιαίτερα. Πριν αποφασίσετε, όμως, να επιλέξετε το όνομα του δικού σας μωρού, αξίζει να ανατρέξετε στην έρευνα του καθηγητή φυσικής και συγγραφέα Ανδρέα Ιωάννου Κασσέτα, στην οποία αναφέρονται τα πιο κοινά γυναικεία και ανδρικά ελληνικά ονόματα, καθώς και τα πιο σπάνια, αλλά και το γιατί συμβαίνει ένα όνομα να είναι πιο διαδομένο από άλλα.
Δείτε αναλυτικά τα στοιχεία της έρευνας για τους άνδρες εδώ και για τις γυναίκες εδώ.
Περιληπτικά, θα αναφέρουμε εδώ ότι το πλέον διαδεδομένο ανδρικό ελληνικό όνομα είναι το Γεώργιος, ενώ ακολουθούν τα Ιωάννης, Κωνσταντίνος, Δημήτριος, Νικόλαος και Παναγιώτης (τουλάχιστον οι μισοί Έλληνες έχουν αυτά τα έξι ονόματα). Αντίστοιχα, το πιο κοινό γυναικείο όνομα είναι προφανώς το Μαρία, ενώ ακολουθούν τα Ελένη, Αικατερίνη, Βασιλική, Σοφία και Αγγελική.
Αντίθετα, από τα πιο σπάνια ανδρικά ονόματα είναι τα Βικέντιος, Κανέλος, Μερκούριος, Ρενάτος, Ρούσσος και Φρίξος, ενώ από τα πιο σπάνια γυναίκεια είναι τα Αρσινόη, Ερμοφίλη, Ίασμη, Παρθενόπη, Συμέλα και Φεβρωνία.
Όσο για την σημασία του κάθε ονόματος; Δείτε παρακάτω τι σημαίνουν, σύμφωνα με τα λεξικά ονομάτων, κάποια από τα πιο κοινά:
Α
Αγγελική: από το άγγελος και το ρήμα αγγέλω: φέρνω είδηση, προμηνύω.
Αθανάσιος: ο αθάνατος, ο αιώνιος.
Αλέξανδρος: αλέξω = απομακρύνω + ανήρ, ο ανδρείος.
Ανδρέας: ανδρείος, εκ του ανήρ.
Άννα: από το εβραϊκό Χάνα που σημαίνει εύνοια, χάρη
Αργυρώ: από το επίθετο αργύριος (σχετικός με τα χρήματα), η πολύτιμη.
Ασπασία: θηλυκό του αρχ. επιθέτου ασπάσιος (χαρούμενη, ευτυχισμένη).
Β
Βαρβάρα: εκ του βάρβαρος.
Βασίλειος: βασιλεύς ή αυτός που ανήκει στον βασιλιά.
Γ
Γεώργιος: εκ του γεωργώ = γη + έργο, ο εργαζόμενος στην γη
Γρηγόριος: εκ του γρηγορώ, ο άγρυπνος, ακοίμητος φρουρός.
Δ
Δέσποινα: εκ του αρχαιοελληνικού δέσποινα, θηλυκό του δεσπότης < *despotnia < *dems, αρχαϊκή γενική του δόμος, σπίτι + πότνια. Η νοικοκυρά, η κυρία του σπιτιού.
Δημήτριος: Δη (δωρικός τύπος του Γη) + μήτηρ, αυτός που ανήκει στη θεά Δήμητρα.
Ε
Ελένη: ελένη, που σημαίνει «λαμπάδα» ή από τη ρίζα ελε- που σημαίνει κυριεύω, κατακτώ.
Ειρήνη: είρω (λέγω ) + νους, αυτή που μιλά ήρεμα και λογικά.
Ευάγγελος: ευ + αγγέλω, αυτός που φέρνει ευχάριστα νέα.
Ευγενία: ευ + γένος, αυτή που είναι από καλό γένος.
Η
Ηλίας: (εβραϊκή), «ο Θεός είναι Κύριος» ή «είναι ο θεός μου»
Ηλέκτρα: εκ του ηλέκτωρ: ο ακτινοβολών ήλιος, η λαμπρή, η φωτεινή.
Θ
Θάλεια: εκ του θάλλω, η πλήρης, η ανθηρή.
Θεοδώρα: θεού + δώρο, δώρο θεού.
Θεόφιλος: θεού + φίλος, ο φίλος του θεού.
Θωμάς: (εβραϊκή) ο δίδυμος.
Ι
Ιάσων: εκ του ίασις, αυτός που θεραπεύει.
Ιφιγένεια: ίφι: αρχαία δοτ. του "ις", ισχυρώς, κραταιώς + γίγνομαι, η πολύ ισχυρή.
Ιωάννης: από την εβραϊκή λέξη Ιωννάθαν, η χάρη του Θεού
Κ
Καλλιόπη: εκ του καλή + όπη= φωνή, η καλλίφωνη.
Κυριακή: εκ του επιθέτου "κυριακός" που σημαίνει "η ημέρα του Κυρίου".
Κωνσταντίνος: προέρχεται από τη λατινική λέξη Constantinus < constans που σημαίνει ο σταθερός, ο αποφασισμένος, ο βέβαιος.
Μ
Μαρία: προέρχεται από τη λέξη Μαριάμ της αραμαϊκής γλώσσας που μιλιόταν στη Μέση Ανατολή. Σημαίνει πίκρα, οργή, παράπονο.
Μαρίνα: η θαλασσινή.
Μάρκος: εκ του mars (Άρης), ο φιλοπόλεμος.
Μιχαήλ: από την εβραϊκή λέξη Mikhaél, όμοιος με τον Θεό.
Ν
Ναταλία: η λέξη προέρχεται από τη μεταφορά του γαλλικού natalie= γενέθλια, ημέρα γεννήσεως.
Νεφέλη: νέφω: χύνω ύδωρ, αυτή που φέρνει το σκότος
Νικηφόρος: νίκη + φέρω, αυτός που φέρνει τη νίκη
Νικόλαος: νίκη + λαός, αυτός που χαρίζει τη νίκη στον λαό.
Ο
Οδυσσέας: οδύσσομαι: διώκομαι, αυτός που διώκεται.
Όλγα: από αρχαία σκανδιναβική ρίζα, η υγιής, η ευτυχισμένη.
Ορέστης: όρος + ίσταμαι, ο ορεινός
Π
Περικλής: περί + κλέος, ο ένδοξος, ο φημισμένος.
Πέτρος: από το αρχαίο ουσιαστικό πέτρος (πέτρα). ο σταθερός, ο ακλόνητος.
Πηνελόπη: από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις πήνη (νήμα) + λέπω (ξετυλίγω). Η υφάντρια.
Σ
Σπυρίδων: πιθανόν να προέρχεται από το αρχαίο ουσιαστικό σπυρίς, γεν. σπυρίδος (ψαροκόφινο). Επομένως Σπυρίδων είναι ο κοφινάς, ο καλαθάς
Σταμάτιος/Σταματία/Σταματούλα: αυτός/ή που σταματάει κάτι
Στέλλα: (λατινικά) stella= το αστέρι.
Στέργιος: στέργω = δείχνω στοργή
Στυλιανός: εκ του στύλος, αυτός που στεριώνει σαν στύλος.
Φ
Φοίβος: εκ του φάος= φωτεινός
Φώτιος: από το αρχαίο ουσιαστικό φως, γεν. φωτός (ο φωτεινός, ο λαμπρός)
Φωτεινή: η θηλυκή μορφή του ονόματος Φώτιος (η λαμπερή)
Χ
Χαράλαμπος: από τα ουσιαστικά χαρά + λάμπω. αυτός που λάμπει από χαρά
Χαρίκλεια: αρχαίο όνομα από τα ουσιαστικά χάρις (η χάρη) + κλέος (δόξα), η ξακουστή για τη χάρη της
Χρήστος: παράλληλη γραφή του Χρίστος. Υπάρχει και μια άλλη εκδοχή-λιγότερο πιθανή, από το επίθετο χρηστός (χρήσιμος, ωφέλιμος)
Χρίστος: από το Χριστός (αυτός που χρίσθηκε, επαλείφθηκε με λάδι και μύρο)
Χαρίλαος: χάρη + λαός, αυτός που έχει την εύνοια του λαού
Χριστόφορος: Χριστός + φέρω, ο φέρων τον Χριστό.