Αυτές οι δυσκολίες μπορεί να οφείλονται σε πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων της φυσιολογικής αναπτυξιακής πορείας, αισθητηριακών ζητημάτων, χαμηλού μυϊκού τόνου, δυσκολιών στον συντονισμό των κινήσεων και άλλων αναπτυξιακών παραγόντων.
1. Φυσιολογική ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας
Η λεπτή κινητικότητα αφορά τις κινήσεις που εκτελούμε με τα δάχτυλα και τους μικρούς μύες των χεριών. Αυτές οι κινήσεις δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένες από τη γέννηση και εξελίσσονται σταδιακά μέσα από την καθημερινή αλληλεπίδραση και εξάσκηση.
- Νηπιακή ηλικία (0-3 ετών): Τα παιδιά ξεκινούν με βασικές λαβές, όπως η παλαμιαία λαβή (όπου χρησιμοποιούν όλη την παλάμη για να πιάσουν αντικείμενα). Καθώς μεγαλώνουν, αναπτύσσουν πιο εξειδικευμένες κινήσεις, όπως η λαβή τριών δακτύλων (αντίχειρας, δείκτης, μέσος), που είναι απαραίτητη για να κρατήσουν σωστά το μολύβι.
- Προσχολική ηλικία (3-5 ετών): Σε αυτήν την ηλικία, τα παιδιά αρχίζουν να ελέγχουν καλύτερα τις λεπτές κινήσεις τους, αλλά συχνά δυσκολεύονται ακόμα με σύνθετες δεξιότητες, όπως το δέσιμο κορδονιών.
- Σχολική ηλικία (5-7 ετών): Τα περισσότερα παιδιά κατακτούν την ικανότητα να γράφουν με μεγαλύτερη ακρίβεια, να χειρίζονται κουμπιά και φερμουάρ και να δένουν κορδόνια, αν και μερικά μπορεί να χρειάζονται περισσότερη εξάσκηση.
Εάν ένα παιδί δεν έχει αναπτύξει τις λεπτές κινητικές του δεξιότητες στην ηλικία που αναμένεται, μπορεί να δυσκολεύεται σε καθημερινές δραστηριότητες και να χρειάζεται επιπλέον υποστήριξη.
2. Αισθητηριακά ζητήματα και επίδρασή τους στη λεπτή κινητικότητα
Η αισθητηριακή επεξεργασία είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να λαμβάνει, να οργανώνει και να ανταποκρίνεται στις αισθητηριακές πληροφορίες από το περιβάλλον. Μερικά παιδιά έχουν αισθητηριακές δυσκολίες που επηρεάζουν τις λεπτές τους κινήσεις:
- Υποευαισθησία (χαμηλή αίσθηση αφής): Τα παιδιά αυτά μπορεί να μην αισθάνονται επαρκώς την πίεση στα χέρια τους, κάτι που τα οδηγεί στο να πιάνουν αντικείμενα πολύ χαλαρά ή πολύ δυνατά. Ένα παιδί μπορεί να σφίγγει υπερβολικά το μολύβι ή να το κρατά τόσο χαλαρά που να του πέφτει από τα χέρια.
- Υπερευαισθησία (υπερβολική αίσθηση αφής): Κάποια παιδιά αντιδρούν έντονα στην επαφή με ορισμένες υφές, όπως τα κορδόνια ή τα κουμπιά, γεγονός που τα κάνει να αποφεύγουν δραστηριότητες που απαιτούν τη χρήση των χεριών.
- Δυσκολία στην αντίληψη της πίεσης: Τα παιδιά αυτά δεν μπορούν να ελέγξουν καλά τη δύναμη που ασκούν όταν πιάνουν ή πιέζουν αντικείμενα, δυσκολεύοντας το γράψιμο ή το κούμπωμα κουμπιών.
3. Ανάγκη για ανάπτυξη αμφίπλευρου συντονισμού
Ο αμφίπλευρος συντονισμός είναι η ικανότητα του παιδιού να χρησιμοποιεί και τα δύο του χέρια ταυτόχρονα για μια δραστηριότητα. Για παράδειγμα, όταν δένουμε τα κορδόνια μας, το ένα χέρι κρατά σταθερό το κορδόνι ενώ το άλλο εκτελεί την κίνηση της θηλιάς.
- Παιδιά με ανεπτυγμένο αμφίπλευρο συντονισμό μπορούν να συντονίζουν και τα δύο χέρια χωρίς πρόβλημα.
- Παιδιά με αδύναμο συντονισμό μπορεί να δυσκολεύονται να εκτελέσουν δραστηριότητες που απαιτούν ταυτόχρονη χρήση των δύο χεριών.
Η εξάσκηση με δραστηριότητες που απαιτούν ταυτόχρονη χρήση των χεριών (όπως παιχνίδια με τουβλάκια ή το κόψιμο με ψαλίδι) μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη αυτής της δεξιότητας.
4. Χαμηλός μυϊκός τόνος και δύναμη των χεριών
Ο μυϊκός τόνος επηρεάζει τη δύναμη και την αντοχή των μυών των χεριών. Παιδιά με χαμηλό μυϊκό τόνο μπορεί να δείχνουν αδύναμα ή να κουράζονται γρήγορα όταν γράφουν ή εκτελούν λεπτές κινήσεις.
- Αυτά τα παιδιά μπορεί να χρειάζονται περισσότερο χρόνο και εξάσκηση για να δυναμώσουν τους μύες των χεριών τους.
- Δραστηριότητες όπως το παιχνίδι με πλαστελίνη, το στύψιμο ενός σφουγγαριού ή η χρήση λαβίδων μπορούν να τα βοηθήσουν να ενισχύσουν τους μύες τους.
5. Αναπτυξιακές διαταραχές και η επίδρασή τους στη λεπτή κινητικότητα
Ορισμένες νευρολογικές ή αναπτυξιακές δυσκολίες μπορούν να επηρεάσουν τις λεπτές κινήσεις:
- Δυσπραξία: Παιδιά με δυσπραξία δυσκολεύονται στον προγραμματισμό και στον συντονισμό των κινήσεών τους, γεγονός που κάνει δύσκολες ακόμα και απλές δραστηριότητες όπως το δέσιμο των κορδονιών.
- ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας): Τα παιδιά με ΔΕΠΥ μπορεί να δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν αρκετά για να εκτελέσουν λεπτές κινητικές δραστηριότητες με ακρίβεια.
- Διαταραχές του φάσματος του αυτισμού: Μερικά παιδιά στο φάσμα μπορεί να έχουν αισθητηριακές δυσκολίες ή διαφορετικό κινητικό προγραμματισμό που επηρεάζει τη λεπτή κινητικότητα.
6. Έλλειψη εξάσκησης και περιβαλλοντικοί παράγοντες
Τα παιδιά σήμερα έχουν λιγότερες ευκαιρίες για πρακτικές δραστηριότητες λόγω της αυξημένης χρήσης οθονών και της μείωσης των χειρονακτικών παιχνιδιών. Αν ένα παιδί δεν έχει αρκετές ευκαιρίες να εξασκήσει τις λεπτές κινητικές του δεξιότητες, θα δυσκολευτεί περισσότερο να αναπτύξει αυτές τις δεξιότητες.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
- Παροχή ευκαιριών για παιχνίδια που ενισχύουν τη λεπτή κινητικότητα, όπως πλαστελίνη, ζωγραφική, πάζλ και χειροτεχνίες.
- Ενθάρρυνση της αυτονομίας του παιδιού σε δραστηριότητες όπως το ντύσιμο και το φαγητό.
- Υπομονή και σταδιακή εξάσκηση σε δεξιότητες όπως το δέσιμο κορδονιών.
- Συμβουλή από εργοθεραπευτή αν οι δυσκολίες είναι έντονες και παρατεταμένες.