Χίλιες ικανότητες και χαρακτηριστικά θα μπορούσαμε να γράψουμε σ' αυτή τη λίστα όσων πρέπει να διαθέτει ένας εκπαιδευτικός. Μόνο σε δέκα αρετές θα περιοριστούμε όμως -γιατί πάνω απ' όλα, είμαστε ρεαλιστές.
1. Να μην παραιτείσαι ποτέ από ένα παιδί
Τα παιδιά δεν είναι ενήλικες. Ούτε και ρομπότ. Θέλουν επανάληψη, θέλουν συνέπεια, θέλουν να μην παραιτείσαι ποτέ. Κι όταν η δική τους υπομονή θα έχει πια σωθεί, είναι η δική σου που θα πρέπει να αναλάβει να καλύψει το κενό.
2. Να θυμάσαι ποιος είναι ο ενήλικας σ' αυτή τη σχέση
Σε κάθε ηλικία τα παιδιά θα προσπαθήσουν να δοκιμάσουν τα όριά σου. Είναι απόλυτα λογικό και αναμενόμενο. Μη γίνεσαι παιδί λοιπόν. Να είσαι σταθερός, να επιμένεις στην άποψή σου με ηρεμία, με συνέπεια, με σιγουριά. Μην δείξεις ποτέ σε ένα παιδί «δύσκολο» ότι σε κάνει ό,τι θέλει, ότι η ψυχολογία σου εξαρτάτααι απ' αυτό. Πάντα να διατηρείς την ηρεμία σου. Αλλιώς το παιχνίδι σε μια τάξη θα το χάσεις.
3. Πρόσεχε: είναι εύκολο να κάνεις κατάχρηση εξουσίας!
Είναι εύκολο να πάρεις τον ρόλο του ανάλγητου μονάρχη σε μια τάξη. Με λίγο μυαλό και λίγο αυταρχισμό, δεν θέλει πολύ να καταλήξεις να χειραγωγείς, να καταπιέζεις και να τραυματίζεις παιδικές ψυχές. Το ειρωνικό σου σχόλιο, η αντιπάθεια ή η έκφραση αποδοκιμασίας σου ίσως χαραχτούν για πάντα στη μνήμη και στην ψυχή ενός μαθητή σου.
4. Μη φοβάσαι να πεις «Δεν ξέρω»
Κανείς δεν τα ξέρει όλα. Κι αν είσαι εκπαιδευτικός έχεις σίγουρα πει στους μαθητές σου την ατάκα «Δεν πειράζει να κάνεις λάθη» και «Δεν γίνεται να τα ξέρουμε όλα». Ε, λοιπόν, το ίδιο ισχύει και για σένα. Παραδέξου την άγνοιά σου, μη φοβάσαι ότι θα σε κάνει να φανείς αδαής. Σημείωσε αυτό που δεν ξέρεις και επίστρεψε με χαμόγελο στην τάξη για να μοιραστείς αυτό που έμαθες.
5. Να είσαι ο εαυτός σου!
Η σοβαροφάνεια, η δήθεν αυστηρότητα, η στάση της ψευτοαυθεντίας δεν οδηγούν πουθενά. Κατ' αρχάς, δεν υπάρχει σχέση στην οποία δεν αξίζει η ειλικρίνεια. Εν δευτέροις, δεν υπάρχουν κριτές πιο οξυδερκείς απ' τα παιδιά. Να είσαι ο εαυτός σου, να μοιράζεσαι πτυχές της εξωσχολικής ζωής σου, να γελάς, να κάνεις γκάφες, να είσαι ανθρώπινος. Ξύλινη γλώσσα και ξύλινοι άνθρωποι δεν έχουν μεγάλη επιτυχία στις σχολικές αίθουσες.
6. Να σέβεσαι την προσωπικότητα των μαθητών σου και να βλέπεις σε όλους κάτι καλό
Το κάθε παιδί είναι μοναδικό. Σίγουρα θα έχεις προτιμήσεις και συμπάθειες, αλλά μην το δείξεις. Να σέβεσαι τα όρια του κάθε μαθητή, να προσπαθείς να είσαι κοντά του, χωρίς να επιβάλλεσαι με τη βία. Να βλέπεις σε κάθε παιδί τις καλές πλευρές του. Ο αδύναμος μαθητής μπορεί να είναι ταλαντούχος καλλιτέχνης ή να έχει την πιο χρυσή καρδιά. Ο απόμακρος και κλειστός ίσως έχει απίστευτη αίσθηση του χιούμορ όταν ανοιχτεί. Ο ανήσυχος, το ζιζάνιο μπορεί να είναι το πιο γλυκό παιδί. Αν δεν δεις εσύ το καλό, πώς θα το αναδείξεις;
7. Να θυμάσαι: ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω απ' το μάθημά σου
Δεν υπάρχει μάθημα που δεν χρειάζεται μελέτη και φυσικά τα παιδιά πρέπει να μάθουν να ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι πρέπει να τα φορτώνεις με τεράστιο όγκο δουλειάς για το σπίτι ή να είσαι άτεγκτος όταν δεν προλαβαίνουν να προετοιμαστούν για το μάθημά σου. Θυμήσου πόσο βαρύ και απαιτητικό είναι το πρόγραμμα του μέσου Έλληνα μαθητή. Θυμήσου επίσης ότι κανείς δεν κάνει με ευχαρίστηση κάτι που του φαίνεται βουνό.
8. Κάνε πλάκα -ναι, πολλή!
Προσάρμοσε το χιούμορ σου στο επίπεδο των παιδιών. Αυτοσαρκάσου, φτιάξε αστεία με σεβασμό και χωρίς ειρωνία. Πες ένα αστειάκι για να αποφορτίσεις το κλίμα ή για να υπάρξει η στιγμή εκτόνωσης και αποσυμπίεσης που πάντα χρειάζεται μια τάξη. Καλύτερα να γίνει χαβαλές με δική σου πρωτοβουλία παρά ανεξέλεγκτα. Τα παιδιά γελάνε πολύ εύκολα -κι αυτό είναι δώρο για όλη την τάξη αλλά και για σένα.
9. Ένας τρόπος υπάρχει να μάθουν: να θέλεις να μάθουν.
Μπορεί να μην είσαι ο καλύτερος Μαθηματικός ή η πιο διαβασμένη Φιλόλογος, αλλά αν θες πραγματικά να μάθουν αυτό που πρέπει θα το καταφέρεις. Το είπαμε και προηγουμένως: δουλειά μας είναι να μην παραιτούμαστε. Δουλειά μας είναι να επιμένουμε όταν ο μαθητής τα παρατάει. Να λέμε «το ξέρω ότι κουράστηκες, αλλά σε 2 λεπτά τελειώσαμε» ή «Μπράβο σου που το βρήκες αυτό! Άλλα 2 παραδείγματα και θα γίνεις η καλύτερη». Φτιάξε ασκήσεις προσαρμοσμένες στο επίπεδό τους, δώσ' τους νίκες και θα δεις να βελτιώνονται όλοι.
10. Παρατήρησε τους μαθητές σου, κοίτα τους, κατάλαβέ τους. Να είσαι κοντά τους.
Όταν μπαίνεις στην τάξη, κοίτα τις φατσούλες τους. Κάποια ίσως φαίνοντα κουρασμένα. Άλλα αγχωμένα. Άλλα λιγάκι άρρωστα. Άλλα φοβισμένα. Προσπάθησε να τα καταλάβεις, όπως θα έκανες για το δικό σου παιδί.
Προσπάθησε να είσαι πλάι τους. Να ξέρεις τι μουσική τους αρέσει, τι ομάδα είναι, με τι ενθουσιάζονται, τι αντιπαθούν, με τι ξεκαρδίζονται. Ένα παιδί που δεν σου ανοίγεται είναι ίσως ένα παιδί που δεν κατάφερες να πλησιάσεις.
Κάθε παιδί θέλει αγάπη και προσοχή και «μπράβο». Τα βλέπουμε καθημερινά, είμαστε απ' το σπίτι, απ' το σχολείο ή το φροντιστήριο οι άνθρωποι που τα βλέπουν πιο πολύ.
Αν δεν τ' αγαπάμε εμείς σαν τα μάτια μας, τότε έχουμε αποτύχει.