Όπως μεγάλο μέρος του γενικού πληθυσμού, έτσι και τα παιδιά πάσχουν από αλλεργικά νοσήματα, με αυξημένη συχνότητα μάλιστα, όπως έχει παρατηρηθεί την τελευταία εικοσαετία. Τα πιο κοινά από τα αλλεργικά νοσήματα είναι η ρινίτιδα, το άσθμα, η κνίδωση, το έκζεμα και η αναφυλαξία. Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα είναι επίσης αλλεργικό νόσημα, που συνήθως εκδηλώνεται μαζί με την αλλεργική ρινίτιδα.
Τελευταία έχει τεκμηριωθεί η συνύπαρξη αλλεργικού άσθματος και ρινίτιδας, ώστε αυτά να θεωρούνται ενιαία νόσος. Η αναφυλαξία είναι γενικευμένη συστηματική αλλεργική αντίδραση, η οποία, όταν είναι σοβαρή, αποτελεί την πλέον επείγουσα κατάσταση στην ιατρική. Στις ακραίες, μάλιστα, μορφές της μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στο θάνατο. Τα συχνότερα αίτια της αναφυλαξίας είναι οι τροφές, τα φάρμακα και τα τσιμπήματα εντόμων.
Για να εκδηλωθεί η αλλεργία απαιτούνται τρεις προϋποθέσεις:
- αλλεργική προδιάθεση,
- έκθεση και ευαισθητοποίηση στο αίτιο (αλλεργιογόνο) και
- επανέκθεση στο αλλεργιογόνο.
Η προδιάθεση
Η αλλεργική προδιάθεση είναι η τάση (πιθανότητα) που έχει ένα άτομο να γίνει αλλεργικό. Η προδιάθεση ερμηνεύει γιατί αναπτύσσεται αλλεργία σε μερικά μόνο άτομα, ενώ όλα εκτίθενται στα ίδια αλλεργιογόνα. Η προδιάθεση βρίσκεται πολύ συχνά στην ίδια οικογένεια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν, σχετικά συχνότερα, αλλεργικά νοσήματα στην ίδια οικογένεια. Επειδή η προδιάθεση κληρονομείται, εξηγείται έτσι γιατί οι πιθανότητες να έχει και το παιδί αλλεργία διπλασιάζονται όταν ένας από τους δύο γονείς έχει αλλεργία, ενώ τετραπλασιάζονται όταν έχουν αλλεργία και οι δύο γονείς. Πρέπει να τονιστεί, όμως, ότι η αλλεργία δεν κληρονομείται.
Τα τροφικά αλλεργιογόνα
Τα αλλεργιογόνα ταξινομούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, ανάλογα με τον τρόπο εισόδου στον οργανισμό: σε τροφικά και σε εισπνεόμενα.
Από τροφική αλλεργία μπορεί να πάσχει το νεογνό ή το βρέφος, με σχεδόν αποκλειστικό ένοχο την αλλεργία στο αγελαδινό γάλα. Το βρεφικό έκζεμα - ατοπική δερματίτιδα, για παράδειγμα, σε αρκετά μεγάλο ποσοστό οφείλεται στην αλλεργία στο γάλα αγελάδας. Άλλα ενοχλήματα από την ίδια αλλεργία είναι το κνιδωτικό εξάνθημα (καντήλες ή πετάλες), αλλά και η αναφυλαξία. Οι αλλεργικές αυτές αντιδράσεις συμβαίνουν σπάνια μετά το δωδέκατο μήνα, διότι υπάρχει σαφής συσχέτιση με το χρόνο εισαγωγής του ξένου γάλακτος στο διαιτολόγιο του βρέφους.
Η αλλεργία στα σιτηρά, στο αβγό και στο ψάρι εμφανίζεται μετά τον έκτο μήνα, ενώ στα φρούτα, στα λαχανικά, στα όσπρια και στους ξηρούς καρπούς μετά το δεύτερο χρόνο ζωής. Η βρεφική και η παιδική τροφική αλλεργία πάει παράλληλα με τη σειρά με την οποία εισάγονται οι τροφές. Ευτυχώς, ειδικά η βρεφική αλλεργία (συνήθως στο γάλα, αλλά και στο αβγό) είναι παροδική. Αντίθετα, η τροφική αλλεργία σε μεγαλύτερες ηλικίες (π.χ. στα οστρακοειδή ή στους ξηρούς καρπούς) έχει μάλλον μόνιμο χαρακτήρα.
Τα αεροαλλεργιογόνα
Τα εισπνεόμενα αλλεργιογόνα, ή «αεροαλλεργιογόνα προκαλούν αναπνευστική αλλεργία (ρινίτιδα, άσθμα). Διακρίνονται σε ενδοοικιακά και εξωοικιακά.
Τα ενδοοικιακά αεροαλλεργιογόνα αποτελούν μέρος της καθημερινής ζωής, διότι βρίσκονται σε κάθε σπίτι. Επομένως, η συμπτωματολογία στα αλλεργικά άτομα είναι παρούσα όλο το χρόνο. Τα συνήθη ενδοοικιακά αλλεργιογόνα είναι:
- ακάρεα της οικιακής σκόνης (λ.χ. σε χαλιά, στρώματα, κουρτίνες),
- μύκητες (σε χώρους με υγρασία ή μούχλα, λ.χ. υπόγεια),
- κατοικίδια ζώα (γάτα, σκύλος),
- τρωκτικά,
- κατσαρίδες.
Τα κυριότερα εξωοικιακά αεροαλλεργιογόνα είναι η γύρη και οι μύκητες. Οι μικρού μεγέθους γυρεόκοκκοι μεταφέρονται με τον αέρα, εισπνέονται και προκαλούν αλλεργία. Επειδή η γυρεοφορία είναι ανοιξιάτικο φαινόμενο, τα συμπτώματα της αλλεργίας από τις γύρεις παρουσιάζονται τους ανοιξιάτικους μήνες. Τα συνήθη φυτά στη χώρα μας που απελευθερώνουν γύρεις είναι:
- δέντρα (ελιά, ακακία, λεύκα κ.ά.),
- αγρωστώδη (άγρια δημητριακά), χορτάρια, γρασίδια, γκαζόν,
- ζιζάνια - αγριόχορτα (περδικάκι κ.ά.).
Πρακτικά, το παιδί που, χωρίς να έχει κρυολογήσει ή να έχει πυρετό, φτερνίζεται, έχει συνάχι ή μπουκωμένη μύτη (ειδικά τις πρωινές ώρες) ή βήχει πρέπει να ελεγχθεί για αναπνευστική αλλεργία. Ο μεθοδικός έλεγχος αποκαλύπτει το αίτιό της. Έτσι, θα χορηγηθεί η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή. Ο καλύτερος τρόπος θεραπείας, βέβαια, για όλες τις αλλεργίες είναι η αποφυγή!
Ο Δρ Δημήτριος Κ. Χατζής είναι Παιδοαλλεργιολόγος στο Παίδων ΜΗΤΕΡΑ