Κι όμως: δεν είναι μόνο γυναικεία υπόθεση
Αυτό που περιγράφεται ως «μητρικό ένστικτο» όμως, δεν είναι «προνόμιο» μόνο των γυναικών, αλλά και των μπαμπάδων και των φροντιστών του παιδιού. Σύμφωνα με έρευνες ανθρωπολόγων που δημοσιεύτηκαν στο National Geographic, έχει παρατηρηθεί ότι τόσο ορμονολογικά όσο και κοινωνικά το ίδιο ένστικτο δημιουργείται και σε άλλα πρόσωπα που ασχολούνται με το μωρό.
Μέσα από εξετάσεις, παρατήρηση και έρευνες τεκμηριώνεται η άποψη που διαλύει το μύθο περί ενστίκτου έμφυτου μόνο στις μητέρες. Διαλέξαμε κάποια από αυτά τα τεκμήρια που το ρεπορτάζ του National Geographic παρουσίασε, γιατί έχουν πάρα πολύ ενδιαφέρον.
Φύγαμε.
Μια ανθρωπολόγος και γιαγιά κάνει τον εαυτό της… πειραματόζωο
Πριν και αφού η Sarah Blaffer Hrdy συναντήσει τον εγγονό της για πρώτη φορά, έβαλε ένα δείγμα σάλιου της σε ένα φιαλίδιο. Δύο εβδομάδες αργότερα, όταν ο σύζυγός της έφτασε να συναντήσει το νεογέννητο, τον έβαλε να κάνει το ίδιο.
Οι εργαστηριακές δοκιμές αποκάλυψαν αργότερα ότι τα επίπεδα της Hrdy μιας χημικής ουσίας στον εγκέφαλο που ονομάζεται ωκυτοκίνη αυξήθηκαν κατά 63 τοις εκατό εκείνο το βράδυ. Το δείγμα του συζύγου της έδειξε ένα άλμα 26 τοις εκατό μετά την αρχική του συνάντηση, αλλά αρκετές ημέρες αργότερα, αυξήθηκε επίσης στο 63 τοις εκατό.
«Δεν υπήρχε διαφορά στο τελικό αποτέλεσμα μεταξύ εμένα και του συζύγου μου, απλώς χρειάστηκε λίγο περισσότερη επαφή με τον εγγονό του για να φτάσει εκεί», λέει. Τώρα, επίτιμη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, η ανθρωπολόγος έχει ασχοληθεί εκτενώς με το ζήτημα της μητρότητας.
«Όλα τα θηλυκά θηλαστικά έχουν μητρικές αντιδράσεις, ή “ένστικτα”, αλλά αυτό δεν σημαίνει, όπως συχνά λένε, ότι κάθε μητέρα που γεννά είναι αυτόματα έτοιμη να αναθρέψει τους απογόνους της», λέει η Hrdy. «Μάλλον, οι ορμόνες κύησης δίνουν τη δυνατότητα στις μητέρες να ανταποκρίνονται σε ερεθίσματα που δίνει το βρέφος της και μετά τη γέννηση, βήμα προς βήμα, ανταποκρίνεται στα συνθήματα».
Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι και οι παππούδες, όταν έρχονται κοντά στο μωρό, υφίστανται παρόμοιους νευροενδοκρινολογικούς μετασχηματισμούς με αυτούς της μαμάς -ακόμα κι αν δεν έχουν θηλάσει ή γεννήσει.
Το πείραμα με τα (παρθένα!) ποντίκια
Χημικά μιλώντας, ένας από τους πιο ισχυρούς οδηγούς της μητρικής συμπεριφοράς φαίνεται να είναι η περίφημη ορμόνη της «ευτυχίας», η ωκυτοκίνη. Αυτό το πολύπλοκο στοιχείο παίζει διάφορους ρόλους στην αναπαραγωγή των θηλαστικών, συμπεριλαμβανομένου του δεσμού ζευγαριού, της συστολής της μήτρας και της απελευθέρωσης μητρικού γάλακτος.
«Οργασμός, οπτική επαφή, αγκαλιές, απαλό άγγιγμα -όλα αυτά απελευθερώνουν ωκυτοκίνη», λέει η Bianca J. Marlin, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο τμήμα νευροεπιστημών του Πανεπιστημίου Κολούμπια.
Το 2015, η Marlin συνέγραψε μια μελέτη στο περιοδικό Nature σχετικά με την επίδραση της ωκυτοκίνης στα ποντίκια. Όταν θηλυκά παρθένα ποντίκια εργαστηρίου άκουσαν τις κραυγές νεαρών ποντικών, τα αγνόησαν ή σε ορισμένες περιπτώσεις τα κανιβάλισαν. Οι μητέρες-ποντίκια, ωστόσο, αναζήτησαν την πηγή της κραυγής για να βρουν και να φροντίσουν το μωρό.
Στη συνέχεια, έκαναν μια ένεση ωκυτοκίνης στα θηλυκά παρθένα ποντίκια. «Όταν προσθέσαμε ωκυτοκίνη στα θηλυκά που κανιβαλίζουν, σταμάτησαν κι έμαθαν να ψάχνουν τα μωρά με τον ίδιο τρόπο που έκαναν οι μαμάδες», λέει η Marlin.
Όταν η ομάδα της Μάρλιν έκανε ένεση σε αρσενικά ποντίκια με ωκυτοκίνη, διαπίστωσε ότι τα αρσενικά χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο από τα παρθένα θηλυκά για να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους: «Μπορούν τα αρσενικά να φροντίσουν τα μωρά; Ναι, αλλά το χρονοδιάγραμμα ήταν πολύ μεγαλύτερο σε σύγκριση με τα θηλυκά. Οι παρθένες έμαθαν να ψάχνουν τα μωρά σε 12 ώρες, ενώ τα αρσενικά σε τρεις έως πέντε ημέρες».
Με δυο λόγια…
Φυλές που τα μωρά μεγαλώνουν συλλογικά, πειράματα με γιαγιάδες-ανθρωπολόγους και παρθένα ποντίκια αλλά και απλή παρατήρηση οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ανάπτυξη των ορμονών που συνιστούν αυτό που λέμε «μητρικό ένστικτο» δεν είναι κάτι που συμβαίνει μόνο στον εγκέφαλο της μαμάς. Η περίπτωση της υιοθεσίας το καθιστά αυταπόδεικτο. Η ικανότητα του γονιού ή του φροντιστή να παρατηρεί το μωρό, να καταλαβαίνει τις ανάγκες του και να το φροντίζει προκύπτει από χίλιους δυο παράγοντες και σίγουρα θέλει χρόνο.
Η παγίδα και οι ενοχές γύρω απ’ το μητρικό ένστικτο που «όλες» έχουμε
Έχει επικρατήσει η αντίληψη ότι μόλις μια γυναίκα φέρει στον κόσμο το παιδί της αυτόματα, από ένστικτο, ξέρει ακριβώς τι πρέπει να κάνει και τι όχι. Δεν υφίσταται κανένα μαγικό μητρικό φίλτρο όμως που μόλις καταπιείς γίνεσαι αμέσως η τέλεια μάνα. Κάθε γυναίκα που φέρνει ένα παιδί στον κόσμο δεν είναι φύσει εξοπλισμένη με την αντοχή που χρειάζεται για να φροντίσεις συναισθηματικά και πρακτικά.
Όλες εκείνες οι μανούλες, λοιπόν, που δυσκολεύονται να αναπτύξουν τα αντανακλαστικά που άλλες αναπτύσσουν στο πι και φι, δεν στερούνται μητρικού ενστίκτου ούτε είναι λιγότερο «γεννημένες μάνες» απ’ τις άλλες. Αυτό το σημειώνουμε, μπας και ξεφορτωθούμε (μία ακόμα) ενοχή.
Πηγή: nationalgeographic.com