Θα ακούσεις ένα ψέμα όταν το παιδί θέλει να αποφύγει τις συνέπειες μιας πράξης του, όταν προσπαθεί να δικαιολογηθεί, όταν αναζητά την προσοχή ή δοκιμάζει τα όρια των γονιών του. Πιθανή αιτία επίσης μπορεί να είναι η ανάγκη να έχουν τον έλεγχο μιας κατάστασης ή ακόμα και η ζωηρή φαντασία τους.
Λογικά, αυτά τα μικρά ψεματάκια, μεγαλώνοντας θα υποχωρήσουν. Είναι χρήσιμο σε κάθε περίπτωση να εντοπίσουμε τις αιτίες τους, ακόμα κι αν κρίνουμε ότι λέγονται με τις πιο αθώες προθέσεις. Αίσθημα παραμέλησης, μοναξιά, ανάγκη για επιβεβαίωση είναι κάποιοι απ’ τους πιο σκοτεινούς λόγους που μπορεί να οδηγήσουν ένα νήπιο στα ψέματα.
Πότε όμως το ψέμα είναι παθολογική κατάσταση;
Πώς ξέρεις ότι το παιδί έχει ξεπεράσει το όριο του «λέω κανένα ψεματάκι» και έχει συμπεριφορά παθολογικού ψεύτη;
Σύμφωνα με την Ελευθερία Μουστάκα, κλινική ψυχολόγο, κάθε άνθρωπος λέει σχεδόν ένα ψέμα την ημέρα, είτε για να προστατεύσει κάποιον από τη σκληρότητα της αλήθειας, είτε για να προστατεύσει τον εαυτό του ή για άλλους, σοβαρότερους λόγους. Αυτά, λοιπόν, τα ψέματα, τα κατά συνθήκη ή τα πιο πονηρά, έχουν όλα ένα κοινό: οι άνθρωποι τα λένε για έναν πολύ συγκεκριμένο λόγο (ο οποίος φυσικά διαφέρει κατά περίπτωση).
Εδώ βρίσκεται και η διαφορά με το παθολογικό ψέμα: αυτό που ορίζει το παθολογικό ψέμα είναι η συχνότητα, η επαναληψιμότητα και η έλλειψη οφέλους για το υποκείμενου. Σύμφωνα με το άρθρο της Ελ. Μουστάκα, το άτομο που λέει παθολογικά ψέματα, δεν μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του. Οι συνέπειες των ψεμάτων είναι πολύ πιθανό να το ζημιώσουν κι ωστόσο εκείνο αδιαφορεί γι’ αυτές. Τα ψέματα εκστομίζονται χωρίς κανένα κίνητρο και συχνά μπορεί να συνδέονται με κάποια διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων (όπως η κλεπτομανία, η πυρομανία, η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών κ.λπ.).
Ποια είναι τα αίτια του παθολογικού ψέματος;
Σύμφωνα με την ειδικό, οι αιτίες ποικίλουν. «Ορισμένες από αυτές», σημειώνει η Ελ. Μουστάκα, «είναι η σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική ηλικία, η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στην οικογένεια, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, ορισμένοι γενετικοί παράγοντες, οι μαθησιακές δυσκολίες, η νοητική υστέρηση, η υπερπροστατευτικότητα των γονέων, η ζήλια και η αντιπαλότητα μεταξύ αδελφών και συγκεκριμένες ψυχιατρικές διαταραχές».
Πώς θα καταλάβεις ότι το παιδί είναι παθολογικός ψεύτης
- Προσπαθεί να είναι διαρκώς στο επίκεντρο της προσοχής κι έτσι επινοεί ιστορίες και τις ντύνει με λεπτομέρειες που δεν μπορεί παρά να είναι ψεύτικες.
- Αντιδρά υπερβολικά όταν το ανακαλύψετε και επινοεί ένα ακόμη μεγαλύτερο ψέμα για να καλύψει το προηγούμενο.
- Τα ψέματα είναι συχνά κι επαναλαμβανόμενα. Το παιδί δυσκολεύεται να πει την αλήθεια κι είναι μπλεγμένο σ’ έναν φαύλο κύκλο συνεχούς ψέματος.
- Χρησιμοποιεί συχνά το ψέμα για να ελέγξει και να χειραγωγήσει τους άλλους.
- Το μοτίβο γίνεται όλο και χειρότερο.
- Δεν υπάρχει προφανές κίνητρο πίσω απ’ το ψέμα του.
- Συνοδεύεται από άλλα προβλήματα συμπεριφοράς όπως ανεξέλεγκτος θυμός, έλλειψη ενσυναίσθησης ή ακραίες κι απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά.
Τι να κάνετε αν το παιδί λέει πολλά ψέματα
Σύμφωνα με τους ειδικούς, πρέπει να αντιμετωπίζουμε το ψέμα αμέσως και να μην προσποιούμαστε τους παραπλανημένους. Πρέπει να μην υπερβάλλουμε στις αντιδράσεις μας και να αναζητήσουμε τα αίτια. Να συζητήσουμε με τα παιδιά για ό,τι τα απασχολεί και να τους παρέχουμε ασφάλεια. Εννοείται ότι η βοήθεια του ειδικού είναι πάντα μια ανακουφιστική, υπεύθυνη και σοβαρή λύση, που ίσως λύσει το πρόβλημα γρηγορότερα και ευκολότερα απ’ όσο φανταζόμαστε.