Όταν μια τέτοια απόφαση αφορά μία δυτική υπερδύναμη όπως οι ΗΠΑ, όμως, δεν γίνεται να μην προβληματίσει και τον υπόλοιπο πλανήτη αφού, εάν τελικά ψηφιστεί και ισχύσει, θα αλλάξει τις ζωές εκατομμυρίων γυναικών.
«Ένα δύσκολο και πολύπλευρο θέμα»
Εκτός από τις πορείες διαμαρτυρίας, τις φωνές που μιλούν για επιστροφή στο Μεσαίωνα και τους πολιτικούς και διανοούμενους που αντιστέκονται σθεναρά στην επιβολή της συγκεκριμένης απόφασης, υπάρχουν κι εκείνοι που όχι μόνο συμφωνούν αλλά αισθάνονται και δικαιωμένοι. Δύο εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις που έχουμε αντιμετωπίσει και στη χώρα μας και μάλιστα στο πολύ πρόσφατο παρελθόν.
Η άμβλωση δεν είναι μια απλή διαδικασία. Μπορεί στην εποχή μας να πρόκειται για μια ακίνδυνη ιατρική πράξη που σπάνια απειλεί τη ζωή της ασθενούς, αλλά έχει ψυχολογικές και ηθικές προεκτάσεις, τόσο προσωπικές όσο και κοινωνικές, που δύσκολα μπορείς να βάλεις στην άκρη. Όπως δεν μπορείς να βάλεις στην άκρη και το γεγονός πως, όταν μια γυναίκα έρχεται αντιμέτωπη με αυτό το δίλημμα, σχεδόν ποτέ δεν αποφασίζει να ρίξει το μωρό της ελαφρά τη καρδία. Συνήθως συντρέχουν εξωγενείς παράγοντες, όπως κοινωνικοί, οικονομικοί ή προσωπικοί που την οδηγούν σε αυτή την απόφαση.
Το δικαίωμα της γυναίκας να ελέγχει το σώμα της
Στην περίπτωση που μια γυναίκα μείνει έγκυος χωρίς να το έχει προγραμματίσει αλλά νιώθει πως δεν μπορεί ή δεν θέλει να μεγαλώσει το παιδί, ή πως δεν είναι σε θέση να του εξασφαλίσει το μέλλον που του αξίζει, είναι προτιμότερο να μην το κρατήσει. Η απόφαση αυτή πρέπει να είναι δική της αφού εκείνη θα επωμιστεί το βάρος όχι μόνο να το φέρει στη ζωή αλλά να του προσφέρει και μια ισορροπημένη καθημερινότητα.
Από την άλλη, ο ερχομός ενός παιδιού στον κόσμο είναι αποτέλεσμα δύο ανθρώπων και όχι ενός. «Η άμβλωση είναι ένα πολύπλοκο θέμα», μας λέει η ψυχολόγος Ρομίνα Σαλούστρου. «Μιλάμε για ζωή και για σχέσεις. Επομένως είναι λίγο να το δούμε μόνο ως ένα δικαίωμα από την πλευρά της γυναίκας. Είναι η γυναίκα, είναι ο άντρας, είναι η σχέση τους, είναι οι όροι που έχουν θέσει (εάν έχουν θέσει), είναι οι επιθυμίες τους, είναι οι αξίες τους, είναι η φάση ζωής τους, είναι οι ικανότητες και οι δυσκολίες τους. Είναι τα πάντα τελικά».
Σε κάθε περίπτωση, όταν μια γυναίκα αποφασίζει να κάνει έκτρωση συνυπολογίζει όχι μόνο το δικό της συμφέρον αλλά και το συμφέρον του αγέννητου παιδιού της ενώ, στις περισσότερες περιπτώσεις, η απόφαση αυτή κουβαλάει ένα βαρύ ψυχολογικό φορτίο.
Άμβλωση και γυναικεία ψυχολογία
«Φυσικά και υπάρχει ψυχολογικό κόστος σε μία άμβλωση», τονίζει η κυρία Σαλούστρου. «Όμως κάθε πρόσωπο και κάθε ιστορία είναι τόσο μοναδική που αναρωτιέμαι εάν μπορούμε γενικά να μιλάμε για άμβλωση και ψυχολογικό κόστος, ή εάν έτσι αδικούμε την κάθε περίπτωση διότι δεν έχουμε αφουγκραστεί τα εκάστοτε δεδομένα».
Κι εφόσον τα δεδομένα είναι κάθε φορά διαφορετικά, πρέπει να είναι διαφορετική και η αντιμετώπισή τους. Ένας γενικευμένος νόμος κατά της άμβλωσης μάλλον δεν εξυπηρετεί κανέναν.
Η ηθική προέκταση του θέματος
Για να καταλάβουμε τις ηθικές προεκτάσεις της άμβλωσης, πρέπει να δούμε το νομικό πλαίσιο που προστατεύει τις εγκύους και τα μωρά, ξεκινώντας από τη χώρα μας που το πλαίσιο είναι πιο οικείο. Στην Ελλάδα, ο Ποινικός Κώδικας επιτρέπει την τεχνητή διακοπή της κύησης μόνο με τη συναίνεση της εγκύου και μόνο από γιατρό μαιευτήρα - γυναικολόγο, με τη συμμετοχή αναισθησιολόγου σε οργανωμένη νοσηλευτική μονάδα στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Εντός των πρώτων 12 εβδομάδων της κύησης σε κάθε περίπτωση
- Εντός των πρώτων 24 εβδομάδων, αν υπάρχουν ενδείξεις σοβαρής ανωμαλίας του εμβρύου που επάγονται τη γέννηση παθολογικού νεογνού
- Εντός των πρώτων 19 εβδομάδων, αν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού, αποπλάνησης ανήλικης, αιμομιξίας ή κατάχρησης γυναίκας ανίκανης να αντισταθεί
- Χωρίς χρονικό περιορισμό, αν υπάρχει αναπότρεπτος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου ή κίνδυνος σοβαρής και διαρκούς βλάβης της σωματικής ή ψυχικής υγείας της, βεβαιωμένος από αντίστοιχο ιατρό (στην περίπτωση αυτή ο όρος "έκτρωση" χρησιμοποιείται σε διακοπή που επισυμβαίνει πριν την 24η εβδομάδα). Επίσης σε αυτήν την κατηγορία εμπίπτει και η περίπτωση έκτρωσης εμβρύου με αποδεδειγμένες σοβαρές δυσλειτουργίες.
Στην Αμερική, πάλι, ισχύουν διαφορετικοί νόμοι για κάθε πολιτεία, με τις περισσότερες όμως να επιτρέπουν την διακοπή της κύησης. Όταν, λοιπόν, προκύπτει ηθικό θέμα για το αν η άμβλωση είναι ή όχι φόνος όπως την αποκαλούν αρκετοί, καλό είναι να ανατρέχουμε στους νόμους καθώς και τη λογική πάνω στην οποία χτίστηκαν.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία, η γυναίκα έχει δικαίωμα στην άμβλωση για οποιονδήποτε λόγο τις 12 πρώτες εβδομάδες της κύησης χωρίς να θεωρείται εγκληματική πράξη. Σε αυτό το διάστημα, το έμβρυο δεν έχει συνείδηση και δεν έχει σχηματιστεί ακόμα. Επίσης σημαντική διάκριση που κάνει ο νόμος είναι οι πρώτες 19 εβδομάδες, κατά τις οποίες επιτρέπεται η άμβλωση αν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού.
Από την άλλη πλευρά, αν ποινικοποιηθεί η άμβλωση, υπάρχει ο κίνδυνος να δούμε πολύ αυστηρούς νόμους όπως, για παράδειγμα, αυτούς που ισχύουν στο Ελ Σαλβαδόρ και απαγορεύουν εντελώς την τεχνητή διακοπή κύησης ακόμα και σε περιπτώσεις βιασμού ή όταν κινδυνεύει η υγεία της μητέρας.
Η απαγόρευση της άμβλωσης ενέχει κινδύνους
Η απαγόρευση διακοπής της κύησης, λοιπόν, μπορεί να έχει κι άλλες απρόβλεπτες κοινωνικές προεκτάσεις καθώς, όπως προείπαμε, είναι ένα θέμα πολύπλευρο.
Πρώτον, μια γυναίκα μπορεί να προχωρήσει σε άμβλωση όχι μόνο επειδή δεν μπορεί ή δεν θέλει να κρατήσει το παιδί. Ίσως συντρέχουν λόγοι υγείας, ίσως άλλαξαν κάποια δεδομένα στη ζωή της ή ίσως η εγκυμοσύνη να είναι αποτέλεσμα βιασμού. Ένας άκαμπτος και απόλυτος νόμος δεν μπορεί παρά να είναι άδικος ή ακόμα και υποτιμητικός κατά των γυναικών.
Δεύτερον, όταν η άμβλωση θεωρείται παράνομη η γυναίκα θα καταφύγει σε μεθόδους διακοπής κύησης που ίσως βάλουν σε κίνδυνο της υγεία της - κάτι που συνέβαινε και στην Ελλάδα πριν νομιμοποιηθούν οι εκτρώσεις.
Τέλος, πρόκειται για έναν νόμο που ποινικοποιεί τις αναπαραγωγικές αποφάσεις μιας γυναίκας και η επιβολή (ή η διερεύνηση) του αδικήματος γίνεται αναγκαστικά με άσκηση αυταρχικής υπερβολής.
«H επιβολή ενός τέτοιου νόμου είναι δύσκολη και επικίνδυνη»
«Σκεφτείτε τι θα έπρεπε να κάνει η πολιτεία για να αποδείξει ότι μια γυναίκα προχώρησε σε παράνομη έκτρωση. Θα εκδώσει ένταλμα έρευνας για το τηλέφωνο και τον υπολογιστή της για να δει ποιους γιατρούς αναζήτησε; Θα ανακρίνει συγγενείς και φίλοι για τον εμμηνορροϊκό της κύκλο; Θα ελεγχθούν κάμερες ασφαλείας σε ιατρεία να δουν πότε βγήκε και πότε μπήκε η γυναίκα; Θα ανακληθούν ασφαλιστικά ή τραπεζικά αρχεία;» αναρωτιέται στην Washington Post η Jennifer Rubin, πολιτική αναλύτρια σε μεγάλα διεθνή ΜΜΕ και προσθέτει:
«Όσες φορές μια κυβέρνηση προσπάθησε να ελέγξει την αναπαραγωγή των γυναικών, ο βαθμός παρακολούθησης και καταπάτησης προσωπικών δεδομένων ήταν τεράστιος - είτε πρόκειται για το περιβόητο Διάταγμα του Ρουμάνου κομμουνιστή δικτάτορα Νικολάε Τσαουσέσκου το 1966 που προσπαθούσε να αυξήσει τον ρυθμό γεννήσεων της χώρας του είτε η πολιτική του ενός παιδιού της Κίνας, όταν η προσπάθεια του κράτους να ελέγχει τι έκαναν οι γυναίκες (και οι άνδρες) στα σπίτια τους είχε σαν αποτέλεσμα την κατακρεούργηση του προσωπικού απορρήτου και της ατομικής ελευθερίας».
Πρόληψη, η καλύτερη θεραπεία
«Όπως πολύ σοφά μας δίδαξε ο Ιπποκράτης, κάλλιο προλαμβάνειν παρά θεραπεύειν» καταλήγει η Ρομίνα Σαλούστρου. «Σε επίπεδο πρόληψης, είναι ιδιαίτερα σημαντικό τόσο η πολιτεία όσο και κάθε ένας από εμάς να δρούμε και να ζούμε προληπτικά ώστε να μην υποβάλλουμε τους εαυτούς μας και τις σχέσεις μας σε τόσο δύσκολες δοκιμασίες όπως μια άμβλωση».
Ένα πολύτιμο μήνυμα που κράτησα για το τέλος και που πρέπει να έχουμε πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μας - όχι μόνο για τις αμβλώσεις αλλά γενικά στη ζωή μας.
Όταν, όμως, τα πράγματα έρχονται ανάποδα και βρισκόμαστε απέναντι σε δύσκολα διλήμματα και αποφάσεις καθοριστικές για το μέλλον μας, είναι προτιμότερο, αντί για απαγορεύσεις, να έχουμε όχι μόνο επιλογές αλλά και το δικαίωμα να επιλέξουμε σύμφωνα με αυτό που θεωρούμε σωστό για μας και για τους γύρω μας.