«Είμαι καθηγήτρια Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο, όπου διδάσκω για την ανατροφή και την ανάπτυξη των παιδιών. Πριν από μερικά χρόνια, λοιπόν, με είχε προσεγγίσει μια φοιτήτρια μετά το μάθημα, ζητώντας μου να τη συμβουλεύσω προσωπικά για το πώς να γίνει σωστή μητέρα στο μέλλον.
Καθώς είχα αναφέρει προηγουμένως στο μάθημα ότι θα καλύπταμε το κεφάλαιο ''Πώς οι γονείς δεν έχουν τον έλεγχο στη διαμόρφωση των παιδιών τους'' πιθανώς να θεώρησε ότι στην τάξη δεν θα έπαιρνε τις απαντήσεις που ήθελε. Ελπίζω η γνώμη της να άλλαξε στα επόμενα μαθήματα...
Οι γονείς θέλουν το καλύτερο για τα παιδιά τους - είτε είναι μικρά ή μεγάλα, πλούσια ή φτωχά, παντρεμένα ή διαζευγμένα. Τα περισσότερα βιβλία για γονείς υπόσχονται να δείξουν στους ανθρώπους πώς να αντιμετωπίζουν τις δύσκολες ''γονεικές'' αποφάσεις και πώς να επιτύχουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.
Και σε όλα αυτά τα βιβλία που αφορούν όλους τους τύπους γονιών το μήνυμα είναι ένα και ξεκάθαρο: Εάν το παιδί σας δεν πετυχαίνει, κάνετε κάτι λάθος!
Όπως αποδεικνύεται, όμως, η επιστήμη υποστηρίζει κάτι εντελώς διαφορετικό και περνάει ένα ελπιδοφόρο μήνυμα σε όλους τους γονείς: Το να προσπαθούμε να προβλέψουμε το πώς θα ''βγει'' ένα παιδί με βάση τις επιλογές των γονέων του είναι σαν να προσπαθούμε να προβλέψουμε έναν τυφώνα από τo φτερούγισμα μιας πεταλούδας.
Έχετε ακούσει για την πεταλούδα που χτυπά τα φτερά της στην Κίνα διαταράσσοντας την ατμόσφαιρα ώστε να μετατοπίζει τα ρεύματα ανέμου και να προκαλεί τυφώνα στην Καραϊβική έξι εβδομάδες αργότερα;
Εάν είστε γονιός, είστε η πεταλούδα και το παιδί σας είναι ο τυφώνας, μια εκπληκτική δύναμη της φύσης. Διαμορφώνετε το άτομο που γίνεται το παιδί σας - όπως και η πεταλούδα σχηματίζει τον τυφώνα - με περίπλοκους, φαινομενικά απρόβλεπτους αλλά ισχυρούς τρόπους. Ο τυφώνας δεν θα υπήρχε χωρίς την πεταλούδα.
Είναι εύλογο να ρωτήσει κανείς: ''Τι γίνεται με όλους τους επιτυχημένους γονείς που έχουν επιτυχημένα παιδιά; Και τι γίνεται με τους γονείς που δυσκολεύονται και μεγαλώνουν παιδιά που δυσκολεύονται και τα ίδια;''
Τα παιδιά, όμως, διαμορφώνονται από πολλές δυνάμεις με τις οποίες μεγαλώνουν και που είναι συχνά αλληλένδετες - δυνάμεις όπως τα γονίδια, οι συνομηλίκοι και το κοινωνικό περιβάλλον. Κάτι που μας δυσκολεύει στο να αποφασίσουμε στο ποια δύναμη υπερισχύει.
Εκατομμύρια παιδιά έχουν μελετηθεί προκειμένου να κατανοήσουμε τι είναι αυτό που τα διαμορφώνει ως άτομα καταλυτικά. Σε αυτές τις έρευνες έλαβαν μέρος δίδυμα αδέρφια, υιοθετημένα παιδιά και κανονικά αδέρφια. Σ' όλες τι περιπτώσεις το αποτέλεσμα ήταν το εξής: Δυο παιδιά που μεγάλωσαν στο ίδιο περιβάλλον δεν σημαίνει ότι θα γίνουν το ίδιο επιτυχημένα, αυτάρκη ή χαρούμενα. [...]
Τα γονίδια επηρεάζουν το πώς ''βγαίνουν'' τα παιδιά, αλλά δεν είναι αρκετά για να εξηγήσουν/δικαιολογήσουν συγκεκριμένες συμπεριφορές. Το ίδιο συμβαίνει και με το περιβάλλον. Ορισμένοι ειδικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ένα παιδί θα γίνει το άτομο που μέλλει να γίνει, ανεξάρτητα από το ποιος το μεγάλωσε.
Είναι ένα σύνθετο ζήτημα - ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι ένας γονιός μπορεί να μεγαλώνει δυο παιδιά τα οποία συμπεριφέρονται τελείως διαφορετικά μεταξύ τους. Για παράδειγμα, μπορεί το ένα να νιώθει άνετα να απαντάει σε προσωπικές ερωτήσεις που του κάνουν οι γονείς του ενώ το άλλο να τους θεωρεί αδιάκριτους. Ένα παιδί μπορεί να θεωρήσει το διαζύγιο ως καταστροφή, ενώ το αδερφάκι του ως ανακούφιση. Με άλλα λόγια μπορεί να ζουν μια κοινή κατάσταση, αλλά να την αντιλαμβάνονται διαφορετικά.
Συνήθως δεν αντιλαμβανόμαστε με αυτόν τον τρόπο την μητρότητα, όμως, αν το σκεφτούμε καλύτερα θα δούμε ότι υπάρχει λογική βάση.
Οι γονείς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση χαρακτήρα, ωστόσο είναι διαφορετικό το επηρεάζω από το ελέγχω. Δεν φταίνε πάντα οι γονείς για τον δρόμο που διαλέγουν τα παιδιά τους. Μπορεί να τα επηρεάζουμε αλλά σε καμία περίπτωση δεν έχουμε τον έλεγχο.
Το ίδιο όμως λέμε και αργότερα στα παιδιά: Σταματήστε να κατηγορείτε τους γονείς σας, ή τουλάχιστον σταματήστε να πιστεύετε ότι εκείνοι καθορίζουν ποιοι είστε.[...]
Και το κυριότερο, εκτιμήστε τις υπέροχες στιγμές που ζείτε με τα παιδιά σας στο τώρα και μην κοιτάζετε μόνο μακροπρόθεσμα. Γιατί είναι νωρίς και ποτέ δεν ξέρετε τι θα συμβεί στο μέλλον!
Ο ακτιβιστής Andrew Solomon είχε πει ότι ''παρόλο που πολλοί από εμάς είμαστε υπερήφανοι για το πόσο διαφορετικοί είμαστε από τους γονείς μας, είμαστε λυπημένοι για το πόσο διαφορετικά είναι τα παιδιά μας από εμάς''.
Ίσως θα ήμασταν λιγότερο λυπημένοι αν καταλαβαίναμε ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε το μέλλον των παιδιών μας. Εάν μπορούσαμε να αγκαλιάσουμε την πολυπλοκότητα της ανάπτυξης των παιδιών μας, χωρίς να σκεφτόμαστε ότι πρέπει να έχουν ένα συγκεκριμένο χαρακτήρα θα άλλαζε όλη μας η ζωή.
Προσωπικά, έχω μάθει να εκτιμώ κάθε στιγμή με τον πρωτότοκο γιο μου - και με τον μικρότερο αδερφό του αλλά και τα μοναδικά μονοπάτια που ακολουθούν.
Ίσως έχει έρθει η στιγμή να επικεντρωθούμε στα σημαντικά της ζωής. Αυτά που θα κάνουν την εμπειρία του να είσαι γονέας και την εμπειρία να είσαι παιδί πιο ρεαλιστική και πιο ικανοποιητική.»