Όλοι, όμως, συμφωνούν πως ο γονείς είναι υπεύθυνοι στο να βάλουν ένα μέτρο σε αυτά που το παιδί «κάνει» ή δεν «κάνει» να βλέπει στην τηλεόραση και τον υπολογιστή, προκειμένου αφενός να επωφεληθούν και αφετέρου να αποφύγουν μελλοντικά προβλήματα στην υγεία και την ψυχοσύνθεσή τους.
Οι κίνδυνοι
Σε γενικές γραμμές τα επιστημονικά ευρήματα σχετικά με την έκθεση του παιδιού στην τηλεόραση είναι αποθαρρυντικά –είτε πρόκειται για παιδιά προσχολικής είτε για παιδιά σχολικής ηλικίας. Όπως αναφέρει η Dr. Ίλια Θεοτοκά, ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, οι επιπτώσεις επιβαρύνουν όχι μόνο την νοητική και ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών, με την έννοια ότι εν αγνοία μας μπορεί να παρακολουθήσουν βίαιες και ακατάλληλες σκηνές, αλλά και την κοινωνική και την σωματική ανάπτυξή τους.
Η τηλεόραση μπορεί να επηρεάσει την σχέση γονιών-παιδιών και να μειώσει την μεταξύ τους επικοινωνία, ενώ όταν είναι μονίμως ανοιχτή στον χώρο όπου το παιδί παίζει μπορεί να του αποσπά την προσοχή και να μην το αφήνει να συγκεντρωθεί σε μία μόνο δραστηριότητα. Ακόμα χειρότερος είναι ο ρόλος της τηλεόρασης αλλά και του υπολογιστή όσον αφορά την παιδική παχυσαρκία: Όλο και περισσότερες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι οι αυξημένες ώρες παρακολούθησης τηλεόρασης, βίντεο και βιντεοπαιχνιδιών οδηγούν στην αύξηση βάρους, απλούστατα επειδή πρόκειται για εντελώς καθιστικές δραστηριότητες που δεν βοηθούν τα παιδιά στο να «κάψουν» θερμίδες. Δευτερευόντως, αρνητικό ρόλο παίζουν και οι διαφημίσεις διαφόρων σνακ και τροφών με πολλά λιπαρά που επηρεάζουν τα παιδιά στο να θέλουν να τα καταναλώσουν.
Η άλλη όψη του νομίσματος
Ένας γενικός κανόνας για να αποφευχθούν οι παραπάνω επιπτώσεις είναι να μειώνουν οι γονείς όσο το δυνατόν περισσότερο τον χρόνο τηλεθέασης και ενασχόλησης με τον υπολογιστή. Ιδιαίτερα αν το παιδί είναι βρέφος δεν χρειάζεται να βλέπει καθόλου τηλεόραση, καθώς δε συμβάλλει πουθενά –το μόνο που βλέπουν τα παιδιά κάτω του ενός έτους στην τηλεόραση είναι έγχρωμες εικόνες που τρεμοπαίζουν, υποστηρίζουν οι παιδίατροι. Μεταξύ πρώτου και δεύτερου έτους τα παιδιά καταλαβαίνουν αποσπασματικά σκηνές που βλέπουν στην τηλεόραση, κυρίως σε βρεφικές και παιδικές εκπομπές, ενώ κάποια παιδιά μπορεί και να μιμηθούν σκηνές. Από τα τρία και μετά η τηλεόραση μπαίνει πιο ενεργά στην ζωή του παιδιού, οπότε τότε θα πρέπει και ο γονιός να αρχίσει να θέτει όρια –επιδιώκοντας συχνότερα κάποια άλλη δραστηριότητα έναντι της τηλεόρασης.
Ωστόσο, η θέαση ορισμένων προγραμμάτων στην τηλεόραση ή κάποιων βίντεο στον υπολογιστή μπορεί να έχει και πλεονεκτήματα για την ανάπτυξη του παιδιού. Για να ξεχωρίσετε ποια προγράμματα είναι αυτά θα πρέπει να λάβετε υπ’όψιν τα εξής: Να απευθύνονται στην ηλικία του παιδιού σας, να έχουν απλή πλοκή και ευχάριστο τέλος, να μην προβάλλονται σε συνέχειες, γιατί τα παιδιά αγχώνονται αν πρέπει να περιμένουν να δουν κάτι που θα γίνει την επόμενη φορά. Τα παλιά κλασικά καρτούν, οι ιστορίες με ζώα αλλά και διάφορα ντοκιμαντέρ για μικρά παιδιά είναι ιδανικά για μικρές ηλικίες γιατί ψυχαγωγούν και μεταφέρουν θετικά μηνύματα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν επίσης σειρές του National Geographic ή του BBC με εικόνες από την φύση και το ζωικό βασίλειο που βοηθούν τα παιδιά να γνωρίσουν τον κόσμο.
Το internet μπορεί να έχει τα δικά του οφέλη για τα μεγαλύτερα παιδιά και τους έφηβους. Πρόσφατες έρευνες του Ιδρύματος McArthur καταλήγουν πως «η συμμετοχή των παιδιών σε σελίδες όπως το MySpace ή το Facebook δίνει στα παιδιά τεχνολογικές δεξιότητες που χρειάζονται για να επιτύχουν στον σύγχρονο κόσμο. Μαθαίνουν επίσης πώς να χειρίζονται άλλους ανθρώπους και πώς να διαμορφώνουν μία δημόσια ταυτότητα.»
Τα δε βιντεοπαιχνίδια, στα οποία τα παιδιά επιδίδονται από ακόμα μικρότερη ηλικία, πέρα από τα μειονεκτήματα που αναφέρθηκαν παραπάνω έχουν και πλεονεκτήματα: Είναι διασκεδαστικά και αναπτύσσουν τη δημιουργικότητα του παιδιού, εξοικειώνουν το παιδί με την τεχνολογία, αυξάνουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού αφού του δίνουν την δυνατότητα να ελέγχει μια κατάσταση, αναπτύσσουν την ικανότητά του να διαβάζει και να λύνει προβλήματα, αναπτύσσουν την ικανότητα λογικής σκέψης και τον συντονισμό χεριού-ματιού. Επιπλέον, υπάρχουν παιχνίδια για τον υπολογιστή που αποτελούν χρήσιμα μαθήματα γεωγραφίας, ανθρωπολογίας, ενώ κάποια παρουσιάζουν και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον.
Πώς θα επιλέξετε κατάλληλα βιντεοπαιχνίδια για τα παιδιά;
Ξεκινήστε από την ηλικία του παιδιού και έπειτα αναλογιστείτε τις προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντά του (αθλητικά, φαντασία, παιχνίδια στρατηγικής). Αναζητήστε παιχνίδια που προκαλούν ενθουσιασμό χωρίς να είναι βίαια. Αναζητήστε στο διαδίκτυο κριτικές για το βιντεοπαιχνίδι που σκέφτεστε να αγοράσετε και συζητήστε το με άλλους γονείς που μπορεί να έχουν άποψη. Καθώς τα βιντεοπαιχνίδια είναι ακριβά, προτιμήστε να τα δωρίσετε στα παιδιά σε μία συγκεκριμένη περίσταση, ώστε να μην θεωρούν δεδομένο ότι θα τους τα αγοράζετε όποτε εκείνα το ζητήσουν. Αν προβληματίζεστε για το κατά πόσο ταιριάζει ένα τέτοιο παιχνίδι στο παιδί σας, δοκιμάστε το εσείς πρώτα. Τέλος, βοηθήστε το παιδί να καταλάβει το παιχνίδι. Εξηγήστε του σκηνές που πιθανώς δεν καταλαβαίνει και ασχοληθείτε λίγη ώρα πριν το αφήσετε να παίξει μόνο του.
Τι συμβουλεύουν οι ειδικοί;
- Όσον αφορά παιδιά νηπιακής ηλικίας, άνω των τριών ετών, κατά την οποία μπορείτε να ελέγξετε τι και για πόση ώρα θα παρακολουθούν στην τηλεόραση ή σε βίντεο, φροντίστε ο χρόνος θέασης να είναι όσο το δυνατόν πιο περιορισμένος (το πολύ μία με δύο ώρες την ημέρα).
- Μην επιτρέψετε την τοποθέτηση τηλεόρασης στο δωμάτιο των παιδιών.
- Αφιερώστε χρόνο για να ελέγξετε τα προγράμματα που παρακολουθούν τα παιδιά και αποθαρρύνετέ τα από τη παρακολούθηση βίαιων και ακατάλληλων προγραμμάτων. Αν τυχόν εμφανιστούν κάποιες σκηνές βίας συζητήστε τις με τα παιδιά και εξηγήστε τους την πραγματικότητα: Ότι η βία στην πραγματική ζωή έχει σαν αποτέλεσμα τον πόνο, τους τραυματισμούς και τον θάνατο. Ότι η βία φέρνει δυστυχία, δημιουργεί και δεν λύνει τα προβλήματα, και τέλος ότι οδηγεί στην τιμωρία και τη φυλακή. Εξηγήστε τους ότι οι ηθοποιοί δεν παθαίνουν τίποτα.
- Βοηθήστε τα να απομυθοποιήσουν τους τηλεοπτικούς ήρωες. Διδάξτε τα τους πραγματικούς ήρωες.
- Εξηγήστε τους το ρόλο των διαφημίσεων.
- Ρωτήστε τα παιδιά πώς αισθάνονται μετά την παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων και αν διαπιστώσετε κακές επιρροές προσπαθήστε να τις διορθώσετε με συζήτηση και απομυθοποίηση.
- Προσπαθήστε να έχετε όσο γίνεται λιγότερες ώρες ανοιχτή την τηλεόραση στο σπίτι
Πηγή: In2life.gr