Για παράδειγμα, μπορεί να νιώσεις ζήλια επειδή κάποιος φλερτάρει τη σύντροφό σου αλλά μετά από λίγο να το ξεχάσεις, ή μπορεί να νιώσεις ζήλια χωρίς κάποια ορατή αιτία και να φτάσεις μέχρι και στη βία για να ελέγξεις τον σύντροφό σου. Η πρώτη περίπτωση είναι φυσιολογική και μπορεί να συμβεί σε όλους, ενώ η δεύτερη χαρακτηρίζεται ως «παθολογική» ζήλια και τα αποτελέσματά της μπορεί να αποβούν μοιραία.
Μορφές ζήλιας
Σύμφωνα με την κλινική ψυχολόγο και ειδικό σεξουαλικής υγείας Ειρήνη Παναγοπούλου, η ζήλια χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες: την φυσιολογική, την νευρωτική και την παθολογική.
Φυσιολογική ζήλια
Η φυσιολογική ζήλια είναι το συναίσθημα που αισθάνονται οι περισσότεροι άνθρωποι σε κάποια φάση της ζωής τους και προκαλείται από τη συμπεριφορά κάποιου τρίτου. Έτσι, ένας άντρας μπορεί να νιώσει ζήλια, όταν άλλοι άνδρες προσεγγίσουν τη γυναίκα του σε ένα πάρτι. Αυτό το συναίσθημα είναι απόλυτα φυσιολογικό και εξαφανίζεται από μόνο του μόλις ηρεμήσουν τα πνεύματα.
Νευρωτική ζήλια
Η νευρωτική ζήλια εμφανίζεται έντονα σε άτομα υπερευαίσθητα και τις περισσότερες φορές δεν οφείλεται σε σοβαρές ή ορατές αιτίες. Έχει τη βάση της σε βαθιά ριζωμένα αισθήματα ενοχής και στο μηχανισμό άμυνας που ονομάζεται προβολή. Για παράδειγμα, μια γυναίκα που είχε εξωσυζυγική σχέση και αισθάνεται τύψεις και ενοχές για αυτό, «προβάλλει» τα συναισθήματά της στον άντρα της και τον κατηγορεί για προκλητική συμπεριφορά και για την πιθανότητα απιστίας. Αρχίζει να νιώθει νευρωτική ζήλια, η οποία πηγάζει από τον ίδιο της τον εαυτό, τα συναισθήματα και τις πράξεις της, καθώς και από το φόβο μήπως ο άντρας της διαπράξει απιστία.
Παθολογική ζήλια
Η παθολογική ή αρρωστημένη ζήλια ξεπερνά τα όρια του κοινωνικά αποδεκτού και σχετίζεται σχεδόν αποκλειστικά με την έμμονη ιδέα της απιστίας. Το άτομο που νιώθει αυτό το βασανιστικό συναίσθημα αισθάνεται συνήθως μειονεκτικά απέναντι στο σύντροφό του και παρατηρεί εξονυχιστικά τη συμπεριφορά του άλλου, προκειμένου να βρει πειστήρια και αποδείξεις για την υποτιθέμενη απιστία. Μέσα από τη μόνιμη ανησυχία στην οποία ζει, παρεξηγεί και παρερμηνεύει το σύντροφό του, που υποφέρει από αυτήν τη συμπεριφορά.
Συμπτώματα παθολογικής ζήλιας
Όταν μία γυναίκα αναφέρεται στην αφόρητη ζήλια του άντρα της (ή το αντίστροφο), συνήθως δεν εννοεί απλές, φυσιολογικές συμπεριφορές που ξεπερνιούνται εύκολα και ανώδυνα αλλά συμπεριφορές που την πνίγουν, την καταπιέζουν και της προκαλούν ακόμα και φόβο όπως:
- Την κατηγορεί για την εμφάνισή ή την επιλογή των ρούχων της
- Ζηλεύει όταν μιλάει σε άλλους ανθρώπους του αντίθετου φύλλου
- Αμφισβητεί συνεχώς τη συμπεριφορά της
- Ψάχνει τα προσωπικά της δεδομένα (τηλέφωνο, e-mail, κτλ)
- Την απομονώνει από το κοινωνικό της περιβάλλον
- Δεν την αφήνει να βγαίνει με τις φίλες της
- Δεν την εμπιστεύεται και δεν την πιστεύει
- Ασκεί λεκτική (ή και σωματική) βία
Τι να κάνει μια γυναίκα όταν πέφτει θύμα παθολογικής ζήλιας
Δυστυχώς, ο αποδέκτης της παθολογικής ζήλιας δεν μπορεί να κάνει πολλά για να αλλάξει την κατάσταση. Όσο κι αν προσπαθήσει να πείσει τον σύντροφό της για την αγάπη ή την αφοσίωσή της, δεν θα τα καταφέρει αφού το πρόβλημα δεν ξεκινά από την ίδια, αλλά από την ανασφάλεια και την χαμηλή αυτοεκτίμηση του συντρόφου της. Η μοναδική λύση είναι να κρατήσει τις αποστάσεις της, συναισθηματικές και σωματικές, και να ενθαρρύνει τον σύντροφό της να δουλέψει με έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
Μερικές φορές, όσο κι αν αγαπάμε τον σύντροφό μας, δεν αξίζει να μένουμε σε μία σχέση που μας καταπιέζει ή μας κακοποιεί. Όταν δυο άνθρωποι είναι μαζί πρέπει να είναι ευτυχισμένοι, μονοιασμένοι και να συμπορεύονται - αυτό είναι το ζητούμενο. Εάν δεν μπορεί να συμβεί αυτό, ο χωρισμός ίσως είναι η μόνη λύση!