Η παρατεταμένη καραντίνα και οι φόβοι που γιγαντώνονται ως συνέπεια της πανδημίας επηρεάζουν τους πάντες και κανείς δεν θα βγει από όλο αυτό τελείως αλώβητος. Υπάρχουν ομάδες ανθρώπων, όμως, που, όπως συμβαίνει και σε παθολογικό επίπεδο, είναι πιο ευάλωτες στις ψυχολογικές αναταράξεις που προκαλεί η όλη κατάσταση.
Ποιοι επηρεάζονται περισσότερο ψυχολογικά
Οι ηλικιωμένοι που βρέθηκαν σε απομόνωση, για παράδειγμα, έχουν στερηθεί για καιρό, όχι μόνο την παρουσία, το βλέμμα και το άγγιγμα των αγαπημένων τους, αλλά και τις μικρές τους εξόδους στη γειτονιά που έδιναν λίγη ποικιλία στην μουντή τους καθημερινότητα. Οι άνθρωποι που μένουν μόνοι, επίσης, δεν είχαν πλέον την επιλογή να βγουν απ’ το σπίτι για να εργαστούν, να δουν φίλους και να κοινωνικοποιηθούν όπως πριν.
Για τους γονείς, πάλι, στην πάγια ανησυχία τους για το παρόν και το μέλλον των παιδιών τους προστέθηκαν ο φόβος για την υγεία τους, το άγχος για τις σχολικές τους επιδόσεις, η καθημερινή 24ωρη τριβή υπό συνθήκες εγκλεισμού και η αβεβαιότητα για τα οικονομικά της οικογένειας μέσα στην ύφεση διαρκείας που αναμένεται απ’ όλους.
Είναι εύλογο, επίσης, είναι να έχει ενταθεί σημαντικά το καθημερινό άγχος των εργαζόμενων, των μαθητών και των φοιτητών, των ανθρώπων που δουλεύουν στις δομές υγείας ή σε κάποιον από τους τομείς εκείνους που πλήττονται βαριά από την συνεχιζόμενη αδράνεια της αγοράς. Και φυσικά, δεν μπορούμε να ξεχνάμε το μετατραυματικό στρες που βιώνουν όσοι νόσησαν και ανάρρωσαν, αλλά και όσοι έχασαν κάποιον κοντινό τους άνθρωπο απ’ τον κορονοϊό.
Τι προβλήματα καραδοκούν μετά την επιστροφή στην κανονικότητα
Για όσους βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή, δίπλα σε νοσούντες, βαριά ασθενείς και αδικοχαμένους συνανθρώπους μας, η Διαταραχή Μετατραυματικού Άγχους (ΔΜΤΑ) είναι μία ακόμη δύσκολη κατάσταση – προσωπική αυτή τη φορά – που ίσως κληθούν να αντιμετωπίσουν στον έναν ή τον άλλο βαθμό. Και δυστυχώς, κανείς δεν μπορεί ακόμη να εκτιμήσει ποιο θα είναι το ψυχολογικό κόστος για το ανθρώπινο δυναμικό ενός τόσο νευραλγικού τομέα, όπως είναι το σύστημα υγείας μας.
Το ίδιο ισχύει και για όσους νοσηλεύτηκαν, αλλά κι εκείνους που είδαν δικούς τους ανθρώπους να νοσηλεύονται, να διασωληνώνονται ή να σβήνουν υπό το βάρος της ασθένειας. Το μετατραυματικό σύνδρομο είναι πιθανό να χτυπήσει την πόρτα τους αργά ή γρήγορα, προκαλώντας τους έντονες εναλλαγές στη διάθεση και αυξομειούμενα συναισθήματα φόβου και απελπισίας.
Οι ειδικοί, όπως η Αμερικανική Ένωση Ψυχολόγων, έχουν τονίσει επανειλλημένως τους κινδύνους της κοινωνικής απομόνωσης και της καραντίνας που ξεκινούν από ψυχολογικοί (φοβίες, κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές κλπ.) και καταλήγουν σε παθολογικά φαινόμενα όπως οι αϋπνίες, το αδύναμο ανοσοποιητικό, οι καρδιαγγειακές δυσλειτουργίες και η έντονη κόπωση. Μια ακόμη συνέπεια που μπορεί να επηρεάσει την επιστροφή του καθενός στην κανονικότητα είναι η αδυναμία να λειτουργήσουμε όπως πριν σε επίπεδο καθημερινότητας (έλλειψη συγκέντρωσης, αίσθηση ματαιότητας, αδυναμία ελέγχου των συναισθημάτων μας κλπ.).
Τι δείχνει η μελέτη προηγούμενων ανάλογων εμπειριών
Κατά το ξέσπασμα του κορονοϊού SARS (2002-2004), περισσότεροι από 15.000 άνθρωποι μπήκαν σε καραντίνα στην πόλη του Τορόντο για πάνω από 10 ημέρες, ακολουθώντας τα μέτρα προστασίας και αποστασιοποίησης που ζητούνται από εμάς σήμερα. Για πολλούς από αυτούς, αν και σύντομη, η εμπειρία αυτή άφησε έντονα σημάδια στην ψυχική τους υγεία – βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Πιο συγκεκριμένα, το 29% εμφάνισε μετατραυματικά συμπτώματα και το 31,2% παρουσίασε καταθλιπτική συμπεριφορά.
Το 29%, επίσης, βιώσαν την επόμενη μέρα ως «στιγματισμένοι» από το περιβάλλον και τους συμπολίτες τους. Σήμερα, βέβαια, είμαστε όλοι μας σε καραντίνα σαν να είχαμε βρεθεί «θετικοί», αλλά όσοι ήταν επιβεβαιωμένοι φορείς του ιού, μπορεί να έχουν ήδη νιώσει τις ψυχολογικές συνέπειες του «στίγματος».
Πριν από ένα χρόνο, μια συγκεντρωτική ανάλυση των υφιστάμενων μελετών οδήγησε στην χαρτογράφηση των συνεπειών της καραντίνας στην ψυχολογική και συναισθηματική υγεία των ανθρώπων. Εκτός από το μετατραυματικό στρες και την κατάθλιψη, για πολλούς από τους συμμετέχοντες στις έρευνες εντάθηκαν κατά πολύ συναισθήματα όπως ο φόβος, η μελαγχολία, ο θυμός, η σύγχυση, η αστάθεια, η νευρικότητα και η κόπωση. Για άλλους πάλι, η απομόνωση και το άγχος, οδήγησαν σε μακροχρόνιους εθισμούς (ηρεμιστικά, αλκοόλ κλπ.) που έκαναν πολύ καιρό (έως και 3 χρόνια) να τους ξεπεράσουν.