Καπνίζουν ακόμα και οι εκπρόσωποι του κράτους
Καταρχάς, πρέπει να επισημάνουμε πως ο αντικαπνιστικός νόμος σε δημόσιους χώρους δεν εφαρμόζεται ούτε καν στα κρατικά κτίρια. Υπουργεία, δημόσιες υπηρεσίες ή ακόμα και νοσοκομεία, μέρη, δηλαδή, που εκπροσωπούν το ίδιο το κράτος που επιβάλει τον νόμο, αδυνατούν να τον εφαρμόσουν. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως ακόμα και σήμερα, την ουρά της ΔΕΗ, μέσα στην εφορία ή στην βουλή θα δεις δημόσιους υπαλλήλους και λειτουργούς να καπνίζουν αρειμανίως. Το μήνυμα, λοιπόν, που λαμβάνουμε όλοι οι υπόλοιποι είναι πως ο νόμος υπάρχει όχι για να εφαρμόζεται, αλλά για τον συζητάμε.
Οι (δικαιολογημένοι;) χαλαροί θεσμοί κατά των παραβάσεων
Ωστόσο, παρόλο που η μη τήρηση του νόμου είναι κοινό μυστικό, οι θεσμοί είναι αρκετά χαλαροί. Το κράτος δεν παίρνει την απόφαση να εφαρμόσει τα απαραίτητα μέτρα ώστε να συμμορφωθούμε και να σταματήσουμε να καπνίζουμε σε παιδικές χαρές, καφετέριες ή νυχτερινά μαγαζιά. Η προστασία των επιχειρήσεων (τουριστικές και εστίασης), οι οποίες συντηρούν μέρος της ελληνικής οικονομίας, ενδέχεται να πληγεί – έστω και προσωρινά- εάν απαγορεύσει κανονικά το κάπνισμα. Το θέμα, λοιπόν, είναι πιο περίπλοκο από όσο φανταζόμαστε και τελικά έγκειται στην ευαισθητοποίηση και την πρωτοβουλία των πολιτών.
Η νοοτροπία του «έλα καημένε τώρα, και τι έγινε;»
Καλώς ή κακώς, η τιμωρία δεν φέρνει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Το ζητούμενο είναι να μην ανάψουμε τσιγάρο στην παιδική χαρά όχι επειδή φοβόμαστε το μεγάλο πρόστιμο, αλλά επειδή δεν θέλουμε να βλάψουμε τα παιδιά που παίζουν γύρω μας. Συχνά, παίρνουμε αψήφιστα τις επιπτώσεις που έχει ο καπνός στους παθητικούς καπνιστές. Το «έλα μωρέ τώρα… και τι έγινε;» είναι μία συνηθισμένη αντίδραση που, δυστυχώς, διαμορφώνει ολόκληρη την κοινωνική μας συμπεριφορά.
«Εγώ έτσι θέλω και σ’ όποιον αρέσει»
Δυστυχώς, αυτή είναι μία ακόμη νοοτροπία που επηρεάζει την συμπεριφορά μας. Όπως ένας έφηβος αντιδρά στους νόμους και τα κοινωνικά όρια που νιώθει πως τον πνίγουν, έτσι κι εμείς, συνολικά ως λαός, λειτουργούμε εφηβικά και αντιδραστικά. Νιώθουμε πως, εάν συμμορφωθούμε σε κάποιον κανόνα του κράτους, αυτόματα υποτασσόμαστε στην εξουσία. Κάποιοι, μάλιστα, θα χρωμάτιζαν ιδεολογικά αυτή την νοοτροπία, δικαιολογώντας την με βάση την ελληνική ιστορία από το 1821 κι έπειτα. Προσωπικά, δεν θέλω να μπω σε αυτό το κομμάτι. Εξάλλου, η ιστορία ενός τόπου έχει πολλές αναγνώσεις. Θα κρατήσω, όμως, την ουσία, η οποία λέει πως, πολλές φορές, η αντίδραση που προβάλλουμε ως πολίτες, έχει επιπτώσεις στους ανθρώπους γύρω μας.
Οι νόμοι αφορούν όλους τους άλλους εκτός από εμάς
Συνήθως εξοργιζόμαστε όταν βλέπουμε αυτοκίνητα παρκαρισμένα σε θέσεις ΑΜΕΑ, αλλά το δικό μας αυτοκίνητο, ειδικά όταν βιαζόμαστε ή όταν βρέχει, έχει κάθε δικαίωμα να πάρει τη θέση που προορίζεται για ανθρώπους με αναπηρία. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με το κάπνισμα. Μπορεί να θυμώσουμε αν δούμε κάποιον να καπνίζει δίπλα στο παιδί μας, αλλά εμείς θα ανάψουμε με άνεση το τσιγάρο μας δίπλα σε κάποιον που δεν καπνίζει.
«Εγώ θα σώσω τον κόσμο;»
Κι όμως, εσύ θα σώσεις τον κόσμο. Εσύ, εγώ, αυτός, εμείς. Όσο σκεφτόμαστε πως όλοι εξακολουθούν να καπνίζουν δημόσια οπότε σιγά μην κάνει τη διαφορά η δική μας διαφοροποίηση, ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ. Όπως είχε πει κι ο Καζαντζάκης, «Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω». Καθένας από εμάς είναι ένα μικρό λιθαράκι στο μεγάλο ψηφιδωτό που ονομάζεται ανθρωπότητα.
Και τελικά; Θα εφαρμοστεί ποτέ ο αντικαπνιστικός νόμος;
Η εφαρμογή του νόμου, σίγουρα δεν θα εφαρμοστεί με αστυνόμευση ή μεγάλα πρόστιμα. Όσο μεγάλη κι αν είναι η τιμωρία, θα βρίσκουμε πάντα τρόπους να καπνίζουμε σε δημόσιους χώρους κρυφά και αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις. Η αλλαγή θα έρθει μέσα από την συνειδητοποίηση πως το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους βλάπτει ακόμα κι εκείνους που δεν καπνίζουν, και ειδικά τα παιδιά.
Ο ρόλος των γονιών είναι τεράστιος
Όσοι μεγαλώνουμε ή συναναστρεφόμαστε με παιδιά, οφείλουμε να πράττουμε και να συμπεριφερόμαστε με ωριμότητα και λογική. Οι αρχές που θα τους δώσουμε σήμερα θα διαμορφώσουν τις μελλοντικές γενιές και την πορεία της χώρας μας. Το κάπνισμα, η ανακύκλωση, η συμμετοχή στα κοινά, η καλοσύνη ή η μη εγωκεντρική και κακομαθημένη συμπεριφορά, είναι στοιχεία μίας συνολικής παιδείας, απαραίτητη για έναν καλύτερο και καθαρότερο κόσμο!