Ο συγγραφέας Θανάσης Σάλτας απαντά...
Ως συγγραφέας, πώς είναι να βλέπετε το έργο σας να ζωντανεύει στη σκηνή ενός θεάτρου;
Σαν να αντικρίζω ένα μικρό θαύμα. Νιώθω ευτυχία, αγωνία και απορία σαν ένα παιδί που κοιτάζει μαγεμένο τα άστρα στον ουρανό. Είναι μακρύς ο δρόμος για να γραφτεί από την καρδιά μου μια λέξη, να γίνει φράση, παραμύθι, να βγάλει φτερά, να πετάξει από το χαρτί, να μπει στα χείλη ενός ηθοποιού, να ανέβει στη σκηνή, να ακουστεί δυνατά, κι έπειτα να σκύψει χαμηλά και να ριζώσει στην καρδιά ενός παιδιού. Ένα ταξίδι μυστικό το κάθε έργο, με καράβι την σκηνή, ένα ταξίδι που ξεκινά από την καρδιά του δημιουργού ως την καρδιά του θεατή…Μια σκέψη μου που έγινε αλήθεια, ένα όνειρο που ζωντάνεψε, ένα χαμόγελο δικαίωσης κι ένα δάκρυ συγκίνησης που έρχονται και φεύγουν σε κάθε έργο μου και σε κάθε παράσταση του.
Γιατί επιλέξατε την «Χαρά» και τη «Λύπη» ως πρωταγωνίστριες του έργου; Θέλατε να τονίσετε την αντίθεσή τους αλλά και το πόσο σημαντική είναι η ύπαρξη και των δύο στη ζωή μας;
Το περιβόλι της Χαράς και της Λύπης είναι ένα αλληγορικό ποιητικό παραμύθι για τον κόσμο των συναισθημάτων, βασισμένο στις έννοιες της συναισθηματικής νοημοσύνης. Στην ζωή μας, έχει η κάθε στιγμή, την δική της πνοή και φυσά μια Χαρά και μια Λύπη… Δυο αθώα κορίτσια, η Χαρά και η Λύπη, το γέλιο και το δάκρυ που συνυπάρχουν, μέσα μας, έρχονται στο μαγικό περιβόλι της ζωής μας, να μας θυμίσουν ότι η ζωή μας ζωντανεύει μόνον μέσα από τα συναισθήματα… Η Χαρά και η Λύπη είναι ηρωίδες- σύμβολα, το ίδιο όμορφες, παίζουν μαζί, συνυπάρχουν, συναντούν ζωντανά σύμβολα όπως ένα τριαντάφυλλο, έναν κύκνο, ένα ελάφι, ένα φτερωτό άλογο. Σε κάθε αλληγορική συνάντηση τους, ταυτόχρονα ένα χαμόγελο κι ένα δάκρυ γεννιέται…Γιατί στη ζωή μας μπορεί για το ίδιο γεγονός να υπάρχουν δυο όψεις, δυο ματιές και την ισορροπία ανάμεσα στα δυο έρχεται να γεφυρώσει κάποτε ο χρόνος…. Η ζωή μας είναι βιώματα, οι χαρές και οι λύπες μας είναι τα κλειδιά που την ορίζουνε, και ακριβώς οι εναλλαγές των συναισθημάτων και η αρμονική διαχείρισή τους είναι οι πόρτες που ανοίγουνε τις πύλες του περιβολιού για τον δρόμο της προσωπικής μας ευτυχίας…
Θεωρείτε ότι οι σημερινοί γονείς επικεντρώνονται σε άλλες ανάγκες των παιδιών, πιο «υλικές» και πρακτικές, αφήνοντας έτσι πίσω την ανάγκη έκφρασης των συναισθημάτων; Σε αυτό το πλαίσιο, οι γονείς- θεατές κερδίζουν κι εκείνοι διαβάζοντας το βιβλίο ή παρακολουθώντας την παράσταση;
Ο κόσμος μας όσο κι αν πιστεύουμε ότι είναι υλιστικός, στην ουσία του παραμένει βαθιά συναισθηματικός, διότι μόνο μέσω των συναισθημάτων μας, γίνεται αντιληπτός. Μικροί και μεγάλοι αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μέσα από τις αισθήσεις και τον βιώνουμε μέσα από τα συναισθήματα. Τα παιδιά βουτούν βαθιά στην μαγική θάλασσα των συναισθημάτων για να γνωρίσουν τον κόσμο και μέσα από το γέλιο και το δάκρυ τους μαθαίνουν τόσο τους άλλους όσο και τον ίδιο τον εαυτό τους. Οι γονείς όλο και περισσότερο αναγνωρίζουν την ανάγκη των παιδιών να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και γυρεύουν συναισθηματικούς δρόμους και καταφύγια για τα παιδιά τους. Το περιβόλι της Χαράς και της Λύπης είναι ένα αλληγορικό παραμύθι που φανερώνει με ένα τρυφερό τρόπο σε γονείς και σε παιδιά πόσο αξία έχει ένα χάδι, μια αγκαλιά, ένα χαμόγελο και ένα δάκρυ στη ζωή μας. Είναι ένα παραμύθι που μας εισάγει με έναν συμβολικό και ποιητικό τρόπο στις βασικές έννοιες της συναισθηματικής νοημοσύνης, όπως είναι η διαχείριση συναισθημάτων, η αυτεπίγνωση και η ενσυναίσθηση. Όταν λοιπόν οι γονείς διαβάζουν ή παρακολουθούν μαζί με τα παιδιά τους το παραμύθι, καλλιεργείται μεταξύ τους μια επιπλέον συνεκτική σχέση αλληλοσεβασμού και αγάπης που πηγάζει από την αμοιβαία αποδοχή τους για τα συναισθήματα που νιώθουν και εκφράζουν.
Η διαδικασία συγγραφής ενός παιδικού βιβλίου για πολλούς είναι πολύ πιο δύσκολη σε σχέση με μια ιστορία που απευθύνεται σε ενήλικο κοινό. Συμφωνείτε; Θα ξαναγράφατε ένα βιβλίο για παιδιά;
Θεωρώ ότι κάθε λογοτεχνικό είδος έχει τον δικό του βαθμό δυσκολίας που κάθε συγγραφέας καλείται να υπερκεράσει μέσα από την αγάπη του και την αφοσίωσή του στο γράψιμο. Τα παιδικά βιβλία όμως έχουν ένα επιπλέον βαθμό δυσκολίας διότι θα πρέπει να αγγίξουν τις ευαίσθητες καρδιές των παιδιών. Η φαινομενική απλότητα των παιδικών κειμένων θα πρέπει να συμπυκνώνει βαθιά νοήματα. Μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά είναι μικροί ποιητές, κι ένα παραμύθι γράφεται ποιητικά, απλά, αλληγορικά, αινιγματικά, δημιουργεί χαραμάδες στη φαντασία και επιδέχεται πολλαπλών αναγνώσεων. Ναι, τα παιδιά, τα παραμύθια και η ποίηση μιλούν την ίδια γλώσσα. Τα νοήματά τους δεν τελειώνουν ποτέ, σε κάθε ανάγνωση γεννούν κι άλλα νοήματα… Αυτή η αφαιρετική ποιητική υπόσταση των παιδικών βιβλίων είναι που τα καθιστά τόσο ξεχωριστά και μαγικά. Προσωπικά λατρεύω να γράφω παραμύθια για μικρά παιδιά και θα συνεχίσω να γράφω, γιατί θεωρώ το παραμύθι ως ένα ιερό είδος γραφής, μιας και διαχρονικά έχει την δύναμη να γαλουχήσει πολλές και διαφορετικές γενιές παιδιών.
Η σκηνοθέτης Ιωάννα Μαστοράκη απαντάει
Η μεταφορά ενός παιδικού βιβλίου στο θεατρικό σανίδι είναι πρόκληση για έναν σκηνοθέτη; Κερδίσατε πολλά μέσω της συνεργασίας με τον συγγραφέα;
Ένα παιδικό βιβλίο, όπως το Περιβόλι της Χαράς και της Λύπης, , γεννά με τον ποιητικό λόγο του όμορφες εικόνες και συγκινήσεις, μας ταξιδεύει σε έναν μαγικό παραμυθένιο κόσμο, μας ανοίγει ένα παράθυρο στην φαντασία μας. Η σκηνοθεσία ενός τόσο όμορφου παιδικού έργου, είναι και πρόκληση αλλά και μεγάλη χαρά για έναν σκηνοθέτη. Η ποιητική ματιά στη σκηνοθεσία, ήταν ένα βασικό μέλημα μου, ώστε να μπορέσω μέσα από συμβολικές και αλληγορικές σκηνές να περάσω τα μηνύματα του παραμυθιού. Επειδή πρόκειται για παιδικό έργο που πρέπει να ενεργοποιήσει θετικά την φαντασία και τα συναισθήματα των παιδιών, το έργο στήθηκε σε ένα γεμάτο χρώματα περιβάλλον. Συμβολικά χρώματα χαράς και λύπης. Η εύστοχη μουσική της Χρυσάνθης Οικονομάκη παίζει σημαντικό ρόλο στο έργο, αφού χρωματίζει συγκινησιακά την κάθε ιστορία. Η κινησιολογία των ηθοποιών είναι βαθιά μελετημένη αφού θέλαμε να μοιάζει σαν μια μεγάλη χορογραφία των συναισθημάτων. Οι φωτισμοί πολύ σημαντικοί εναλλάσσονται μαζί με τα συναισθήματα, ενώ για τα κοστούμια και τα σκηνικά χρησιμοποιήθηκαν καθημερινά υλικά, όπως πχ χρωματιστά πανιά, αντικείμενα που μπορεί εύκολα να βρει ένα παιδί σπίτι του ώστε να μπορεί το κάθε παιδί μετά την παράσταση να αναπαράγει το παραμύθι με την φαντασία του, στο δωμάτιο του. Ο αρμονικός συνδυασμός πολλών τεχνών λογοτεχνία, μουσική, χορός, θέατρο ενυπάρχουν με όμορφο τρόπο στο παραμύθι μας. Η συνεργασία με τον συγγραφέα Θανάση Σάλτα μου έδωσε την χαρά να αναπτύξω την φαντασία μου και τις τεχνικές μου ως σκηνοθέτη, και να δω ένα έργο που αγαπώ πολύ, να ζωντανεύει επί σκηνής.
Για εσάς σαν άνθρωπος και σαν σκηνοθέτης, ποιο είναι το σημαντικότερο μήνυμα που περνά η παράσταση στους μικρούς θεατές της;
Το παραμύθι βασίζεται στις βασικές έννοιες της συναισθηματικής νοημοσύνης και λειτουργεί συνειρμικά στο ασυνείδητο των θεατών. Οι μικροί μας θεατές παρακολουθώντας την παράσταση έρχονται σε επαφή με αλληγορικές και συμβολικές ιστορίες που ενεργοποιούν τον πλούσιο συναισθηματικό τους κόσμο. Μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τις βασικές έννοιες της Χαράς και της Λύπης, και να εκφράζουν τα θετικά και αρνητικά τους συναισθήματα. Τα παιδιά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι είναι φυσικό να υπάρχουν και τα δύο συναισθήματα στη ζωή μας, και ότι η διαχείριση των συναισθημάτων μας είναι πολύ σημαντική γιατί επιφέρει την ισορροπία στη ζωή μας. Παράλληλα διδάσκει βασικές έννοιες όπως την φιλία, την αγάπη, την ζωή και τον ρόλο που παίζει ο χρόνος σε όσα νιώθουν. Γενικότερα η παράσταση λειτουργεί συγκινησιακά με σκοπό να ενεργοποιήσει βιωματικά τα συναισθήματα μικρών και μεγάλων θεατών.
Στο παρελθόν, έχετε σκηνοθετήσει και παράσταση για ενήλικο κοινό («Βλέπε και φεύγα»). Πόσο διέφερε η σκηνοθεσία μιας παιδικής παράστασης; Θα σας ενδιέφερε να ασχοληθείτε ξανά με το παιδικό θέατρο στο μέλλον;
Ναι, έχω σκηνοθετήσει στο παρελθόν θεατρικά έργα και για ενήλικες και για παιδιά, τα οποία έχουν πάρει τις καλύτερες κριτικές από μέλος της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών Θεατρικά Βραβεία Κάρολος Κουν κι Ευρωπαϊκά Βραβεία Θεάτρου – Χορού.
Το βραβευμένο θεατρικό μου έργο Βλέπε και Φεύγα , ήταν μια ηθογραφία εποχής, με πολλά κοινωνικά μηνύματα για το ενήλικο κοινό. Για μένα είναι σημαντικό τα θεατρικά έργα είτε αφορούν παιδιά είτε ενήλικες να περνάνε ουσιαστικά μηνύματα στους θεατές. Ειδικά στα παιδικά έργα, τόσο το κείμενο όσο και η σκηνοθετική ματιά πρέπει να είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένα γιατί τα μηνύματα τους μιλάνε απευθείας στην καρδιά των παιδιών. Η σκηνοθεσία στα παιδικά έργα είναι απαιτητική γιατί συνδυάζει όλες τις τέχνες όπως υποκριτική, τραγούδι, μουσική, χορός, σκηνογραφία για να μπορέσει να ενεργοποιήσει την φαντασία των παιδιών και να ζωντανέψει μπροστά στα μάτια τους, όλους τους ήρωες των παραμυθιών. Κάθε παραμύθι που σκηνοθετώ, μου γεννά νέες ιδέες και ενεργοποιεί με ένα μαγικό τρόπο την ευρηματικότητα και την φαντασία μου. Πέρυσι σκηνοθέτησα ένα ακόμη υπέροχο παραμύθι του Θανάση Σάλτα, Δόνα Γη και Δον Αστέρης στο Θέατρο Σταθμός, και φέτος σκηνοθετώ το διακεκριμένο από το Βιωματικό Σχολείο παραμύθι του Το περιβόλι της Χαράς και της Λύπης στο θέατρο Παραμυθίας.
Θα ήθελα πολύ και στο μέλλον να συνεχίσω να σκηνοθετώ με αγάπη παιδικά θεατρικά έργα για να δώσω την ευκαιρία στους μικρούς μας φίλους να διδαχθούν και μέσα από την θεατρική τέχνη να έλθουν σε επαφή και με τις άλλες τέχνες που περικλείονται αρμονικά σε μια ολοκληρωμένη σκηνοθεσία.
Εκτός από τη σκηνοθεσία, συμμετέχετε στην παράσταση και ως αφηγήτρια. Ποιος είναι ο ρόλος σας; Είστε ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην Χαρά και τη Λύπη;
Στο έργο συνυπάρχουμε στη σκηνή η Αφηγήτρια μαζί με την Χαρά και την Λύπη. Η επιλογή αυτή της Αφηγήτριας που ισορροπεί ανάμεσα στις δυο ηρωϊδες-συναισθήματα είναι συμβολική καθώς στην ζωή μας, μας συμβαίνει συχνά για την ίδια κατάσταση ή για το ίδιο γεγονός να αισθανόμαστε άλλοτε χαρούμενοι και άλλοτε λυπημένοι. Η αφηγήτρια είναι η μητέρα των δυο ηρωίδων, εκείνη που διηγείται τις ιστορίες των δυο παιδιών τους στο περιβόλι της ζωής τους και βιώνει ταυτόχρονα και την Χαρά τους και την Λύπη τους. Εξιστορεί τις περιπέτειες των συναισθημάτων μέσα στο περιβόλι και ταυτόχρονα τις βιώνει μαζί τους, αφηγείται χορεύει, τραγουδάει μαζί τους και συχνά μεταμορφώνεται σε άλλους ρόλους για να παίξει και να συνομιλήσει μαζί τους. Είναι ένας πολύ όμορφος και διαδραστικός ρόλος που λειτουργεί ως ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της Χαράς της Λύπης και του θεατή. Τα σημαντικότερα στοιχεία του ρόλου της αφηγήτριας είναι η εξιστόρηση του παραμυθιού, ο χρωματισμός της αφήγησης του λογοτεχνικού κειμένου, η εναλλαγή ρόλων και συναισθημάτων, η συνομιλία με τους ήρωες αλλά και η άμεση επαφή με το κοινό με απώτερο σκοπό την ενεργοποίηση των συναισθημάτων μικρών αλλά και μεγάλων θεατών μέσα από το παραμύθι.