α. στις λίστες με τα 100, 300, 5 εκατομμύρια βιβλία που πρέπει να διαβάσεις πριν αποχαιρετήσεις για πάντα τούτη τη γη(ς) που την πατούμε, περιλαμβάνονται λίγοι, πολύ λίγοι ή και καθόλου ελληνικοί τίτλοι. (Ως εδώ, συνέλληνες! Δεν θα τους περάσει!)
β. κατά την ταπεινή γνώμη του (υπο)γράφοντος, με τα βιβλία συμβαίνει, καμιά φορά, αυτό που συμβαίνει και με τα τραγούδια: όσα είναι γραμμένα στη γλώσσα σου, ακουμπούν περισσότερο την ψυχή σου.
Και δυο ακόμη σημειώσεις:
α. οι φοβερές μαντικές μας ικανότητες μας επιτρέπουν να δούμε ήδη τα σχόλια που θα συνοδεύσουν αυτή τη λίστα: «Μα καλά, πού είναι ο αριστουργηματικός Βενέζης;», «Είναι δυνατόν να λείπει ο Λουντέμης;» κ.λπ. κ.λπ. Δυστυχώς ή ευτυχώς, οι λίστες τέτοιου τύπου είναι υποκειμενικές και, κατά συνέπεια, φύσει «ελλιπείς».
β. ποίηση, θέατρο, διηγήματα και άλλα είδη λείπουν, γιατί αποφασίσαμε να (αυτό)περιοριστούμε στο μυθιστόρημα.
Παύουμε με τις φλυαρίες και ξεκινάμε:
Τρίτο Στεφάνι, του Κώστα Ταχτσή…
…γιατί είναι βιβλίο που σε καταπίνει, σε ρουφάει, σε αρπάζει απ’ τα μαλλιά και δεν σ’ αφήνει να πας πουθενά. Και γιατί η Εκάβη και η Νίνα, η Αθήνα, οι ιστορίες, τα προξενιά, τα δράματα, οι γειτονιές και τα σπίτια τους είναι κάτι απ’ τη ζωή μας.
Καπετάν Μιχάλης, του Νίκου Καζαντζάκη…
…γιατί συνοψίζει τις αντιθέσεις και τα διλήμματα μιας φυλής κι ενός τόπου, μ’ έναν ήρωα βάρβαρο αλλά λυρικό, βίαιο αλλά τρυφερό. Και γιατί έναν Καζαντζάκη πρέπει να τον έχεις διαβάσει.
Λέσχη-Αριάγνη-Νυχτερίδα (Ακυβέρνητες Πολιτείες), του Στρατή Τσίρκα…
…γιατί είναι κάτι πολύ σπουδαιότερο από ένα ακόμα ιστορικό μυθιστόρημα (φόντο του ο αντιφασιστικός αγώνας της Ελλάδας όπως αυτός μαινόταν στη Μέση Ανατολή) και γιατί στις σελίδες του θα συναντήσετε μερικούς απ’ τους πιο ολοκληρωμένους και πολυεπίπεδους ήρωες της ελληνικής λογοτεχνίας.
Το κιβώτιο, του Άρη Αλεξάνδρου…
…γιατί θα σε κάνει να σκεφτείς ζητήματα σχετικά με την υποταγή, τον αμοραλισμό, την ελευθερία, την εξουσία κάθε είδους. Γιατί είναι ένα σχόλιο πάνω στις «κατακτήσεις» του δυτικού πολιτισμού, που έχει χαρακτηριστεί ως «μετακαφκικό ιστορικό μυθιστόρημα».
Το τέλος της μικρής μας πόλης, του Δημήτρη Χαντζή…
…γιατί μοιάζει να ‘ναι κομμάτι όχι μόνο του πνεύματος, αλλά και της ψυχής του συγγραφέα και γιατί η γλώσσα, το ύφος, το ιδίωμα και οι ιστορίες μπορούν να κάνουν και τον πιο σκληρόκαρδο να βουρκώσει.
Καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς, του Χρόνη Μίσσιου…
…γιατί ο άνθρωπος μετέτρεψε την εμπειρία της φυλακής και των βασανιστηρίων σ΄ αυτό το ρέον, συνειρμικό, σχεδόν προφορικό, αυτοβιογραφικό έργο, που σε «χαστουκίζει» σε κάθε του λέξη.
Η Πάπισσα Ιωάννα, του Εμμανουήλ Ροΐδη…
…γιατί το ύφος, η γλώσσα και αφηγηματικές τεχνικές του Ροΐδη είναι αμίμητες κι αξίζουν της (λογοτεχνικής) προσοχής σας. Και γιατί είναι σπουδαίο να διαβάζεις με ειλικρινές ενδιαφέρον αναγνώσματα που μετρούν πάνω 150 χρόνια ζωής.
Εδραιωμένο αριστουργήμα δεν ξέρουμε αν θεωρείται (ακόμα), αλλά εμάς μας άρεσε πολύ και το προτείνουμε:
Το βιβλίο της Κατερίνας, του Αύγουστου Κορτώ…
…γιατί εμείς το διαβάσαμε μονορούφι, κλάψαμε (με λυγμούς, κανονικά), γελάσαμε (μόνοι μας, στο άδειο δωμάτιο, κανονικά) και νομίζουμε ότι είναι ένα απ’ τα πιο σπαραχτικά και τρυφερά σύγχρονα ελληνικά κείμενα που ‘χουν πέσει στα χέρια μας.
Δεν είμαστε βιβλιοκριτικοί, αλλά αυτά τα βιβλία τ’ αγαπήσαμε. Κι όποιος αγαπάει «κολλάει». Κι όποιος «κολλάει» προτείνει.