Ένα σύνδρομο παρωχημένο ή ένα σύγχρονο πρόβλημα;
Το βιβλίο κυκλοφόρησε τη δεκαετία της άνθησης του φεμινισμού, τότε που η γυναίκα αναθεωρούσε τη θέση της στην οικογένεια και την κοινωνία. Ίσως σκεφτείτε ότι η μοντέρνα γυναίκα πλέον θέλει και καταφέρνει να είναι πλήρως ανεξάρτητη. Είναι όμως όντως έτσι; Αναλογιστείτε για μια στιγμή πόσες φίλες, γνωστές, συγγενείς σας μένουν σήμερα σε σχέσεις που δεν θέλουν, υπομένουν δυσάρεστες καταστάσεις για να μην είναι μόνες τους ή γιατί βλέπουν τον σύντροφό τους ως εκείνον που καλύπτει τα οικονομικά τους προβλήματα. Το σύνδρομο της Σταχτοπούτας υπάρχει ακόμα και σήμερα, ίσως με λίγο διαφορετική μορφή αλλά πάντα στην ίδια βάση.
Το ενδιαφέρον είναι ότι η ίδια η συγγραφέας εμπνεύστηκε από το δικό της παράδειγμα για να δημιουργήσει αυτόν τον όρο. Στα 35 της χρόνια, πήρε διαζύγιο από τον άντρα και πατέρα των παιδιών της, δούλευε και μεγάλωνε μόνη της πλέον, τα τρία της παιδιά. Μέχρι εδώ δεν βλέπουμε κανένα σύνδρομο Σταχτοπούτας, αλλά μάλλον μία δυναμική γυναίκα σε μία εποχή που ο ρόλος της γυναίκας δεν είχε ακόμα ξεκαθαρίσει. Έπειτα από κάποιο καιρό, όμως, ήρθε στη ζωή της ένας καινούριος άντρας με τον οποίο αποφάσισαν να προχωρήσουν τη σχέση τους και να συγκατοικήσουν. Τότε, τα δεδομένα άλλαξαν. Άρχισε να αφήνει πίσω τα «θέλω» της, σταμάτησε τη δουλειά της ενώ πλέον ένιωθε ανίκανη να παίρνει μόνη της αποφάσεις. Με λίγα λόγια, από την πρότερη ανεξαρτησία της, άρχισε και πάλι να εξαρτάται από τον σύντροφό της. Η μετάβαση μπορεί να ήταν οικειοθελής, όμως δεν δικαιολογείται.
Τι ακριβώς είναι το σύνδρομο της Σταχτοπούτας;
Πρόκειται κυρίως για ένα πρόβλημα γένους... θηλυκού που σχετίζεται εν πολλοίς με τον ρόλο που έχει δώσει η κοινωνία στην γυναίκα.
Μέχρι σχετικά πρόσφατα, οι γυναίκες πάντα εξαρτώνταν από κάποιον. Στην αρχή από τους γονείς και κυρίως από τον πατέρα τους και στη συνέχεια από τον σύζυγό τους. Ήταν δεδομένο και προδιαγεγραμμένο να παντρευτούν, να γίνουν νοικοκυρές και να κάνουν παιδιά. Τα όνειρα για σπουδές ή δουλειά στις περισσότερες περιπτώσεις ήταν άπιαστα, πολλές φορές λόγω της αντίρρησης του πατέρα ή του συζύγου. Θα πείτε ότι πλέον τα πράγματα έχουν αλλάξει και έχουν όντως αλλάξει, όμως το πρόβλημα παραμένει. Πολλές γυναίκες σπουδάζουν, μένουν μόνες τους, δουλεύουν αλλά όταν βρουν τον πρίγκηπά τους, αφήνουν τον εαυτό τους.
*Φωτογραφία: stinaschellers.blogg.se
Για να μην είμαστε άδικοι, το σύνδρομο της Σταχτοπούτας απαντάται και σε άντρες, ίσως λιγότερο συχνά, που έχουν μάθει να εξαρτώνται από κάποιον άλλον να τους φροντίσει ακόμα κι αν έχουν φτάσει σε ηλικία... γάμου.
Πού οφείλεται το σύνδρομο της Σταχτοπούτας;
Η απάντηση, όπως θα υποψιάζεστε, είναι προφανής: στον τρόπο που μεγαλώσαμε. Οι υπερ- προστατευτικοί γονείς, οι «γονείς-ελικόπτερα», που μεγαλώνουν τα παιδιά τους μέσα σε φούσκες, νομίζοντας ότι έτσι τα προστατεύουν.
Δεν τα αφήνουν να πάρουν πρωτοβουλίες, τους στερούν το δικαίωμα να παίρνουν αποφάσεις (πάντα κατ' αναλογία με την ηλικία τους) και δεν εμπιστεύονται τις ικανότητές τους. Η φράση «Ασ’ το. Θα το κάνω εγώ καλύτερα γιατί εσύ δεν ξέρεις/ θα τα κάνεις χειρότερα» ακούγεται καθημερινά από το στόμα τους. Όπως είναι φυσικό και αναμενόμενο, η αυτοπεποίθηση του παιδιού πλήττεται που νιώθει ότι μένει πίσω και ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα μόνο του.
Το ίδιο ωστόσο μπορεί να συμβαίνει και στο ευρύτερο περιβάλλον του παιδιού. Στο σχολείο για παράδειγμα, ο εκφοβισμός από τους συμμαθητές και ενδεχομένως η υποτίμηση από τους παιδαγωγούς μπορεί να λειτουργήσουν με τον ίδιο τρόπο.
Η σύγχρονη Σταχτοπούτα που εξαρτάται από τον πρίγκηπά της
Το σύνδρομο της Σταχτοπούτας έχει ουσιαστικά ένα... σύμπτωμα: δεν μπορείς να πάρεις μόνος σου αποφάσεις γιατί έχεις συνηθίσει πάντα κάποιος να παίρνει πρωτοβουλίες για σένα. Ένα παράδειγμα είναι το «ταμείο» της οικογένειας. Πολλές γυναίκες αφήνουν τη διαχείρισή του εξ ολοκλήρου στον σύζυγό τους, ακόμα κι αν οι ίδιες δουλεύουν και συνεισφέρουν στο σπίτι. Άλλες γυναίκες πάλι, παραμένουν σε δυσλειτουργικές σχέσεις με συντρόφους που δεν τις σέβονται, που τις υποτιμούν, που ασκούν σωματική, ψυχολογική ή λεκτική βία. Στο μυαλό τους, όμως, δεν υπάρχει κανένας λόγος να φύγουν εφόσον έχουν κάποιον στον οποίο έχουν προσκολληθεί και εξαρτηθεί.
Γιατί, όμως, είναι κακό να θες να σωθείς;
Πολλοί ίσως σκεφτείτε «Γιατί είναι κακό να περιμένεις τον πρίγκηπά σου να σε σώσει; Αυτές οι μοντέρνες αντιλήψεις φταίνε που οι οικογένειες έχουν χαλάσει και τα διαζύγια δίνουν και παίρνουν». Σ’ αυτό το σημείο να ξεκαθαρίσουμε ότι το βασικό (όπως πρεσβεύει και το κίνημα του φεμινισμού εξάλλου) είναι το δικαίωμα της επιλογής. Αν η γυναίκα προτιμά να μείνει σπίτι με τα παιδιά αντί να εργαστεί, είναι δικαίωμά της εφόσον το κάνει συνειδητά. Αν πάλι επιλέξει να συνδυάσει καριέρα και οικογένεια, το ίδιο.
Το σύνδρομο της Σταχτοπούτας, όμως, σε πάει όλο και πιο πίσω, σε κάνει να ξεχάσεις τους στόχους σου, τα «θέλω» σου και απλώς αφήνεσαι στη φροντίδα του/ της συζύγου. Επαναπαύεσαι ξέροντας ότι υπάρχει πάντα κάποιος που σε φροντίζει και που θ’ αναλάβει όλες τις ευθύνες αντί για σένα. Νιώθεις ότι υπάρχει πάντα κάποιος να σε σώσει, γιατί δεν μπορείς εσύ να σώσεις τον εαυτό σου.
Κα’ αυτόν τον τρόπο, δικαιολογείται και η ανικανότητα πολλών γυναικών (ή και αντρών, για να μην είμαστε άδικοι) να μείνουν μόνες τους και να τα βρουν με τον εαυτό τους. Όταν τελειώνει μία σχέση τους (συνήθως όχι με δική τους πρωτοβουλία) αμέσως μεταπηδούν στην επόμενη και «κολλάνε» πάλι με ανθρώπους που δεν τους ταιριάζουν απλώς και μόνο για να έχουν κάποιον πρίγκηπα.
Πώς θα είμαστε σίγουροι ότι τα παιδιά μας δεν θα έχουν το σύνδρομο της Σταχτοπούτας;
Στην κόρη σας θα πρέπει να δώσετε από πολύ νωρίς το σωστό παράδειγμα, να της μάθετε πώς να είναι ανεξάρτητη και να τη βοηθήσετε να αποκτήσει αυτοπεποίθηση για να ξέρει ότι εκείνος που θα τη σώζει πάντα, θα είναι ο εαυτός της.
Και οι γονείς με αγόρια, όμως, πρέπει να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Είναι καιρός να σταματήσουμε να μεγαλώνουμε «πασάδες» που τα περιμένουν όλα έτοιμα. Αυτή η μαμά που πιστεύει ότι είναι πολύ σημαντικό να μάθει ο γιος της να βοηθάει στις δουλειές του σπιτιού, θα μας βρει σύμφωνους.
Στην ίδια λογική, είναι στο χέρι μας να μάθουμε στους γιους μας πώς να σέβονται τις γυναίκες και να μην τις βλέπουν σαν εργαλεία που θα κάνουν ό,τι θέλουν.
Μπορεί για κάποιους αυτά να είναι λόγια του αέρα, όμως ευθύνη μας ως γονείς είναι να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας για να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι από εμάς, άνθρωποι που μπορούν να πιστέψουν στις δυνάμεις και τις ικανότητές τους. Έτσι, μόνο θα μπορέσουν να ζήσουν μία υγιή ζωή ως ενήλικες.