Όλοι θέλουμε τα παιδιά μας να λένε «ευχαριστώ» και «παρακαλώ», να αγαπούν και να σέβονται τους συνανθρώπους τους και να αντιμετωπίζουν με ευαισθησία τα προβλήματά τους. Ωστόσο, θέλουμε και να αναθρέψουμε παιδιά των οποίων η ζωή δεν θα ορίζεται από τρίτους, παιδιά που ξέρουν να διεκδικούν τα δικαιώματά τους όταν θα αναγκαστούν να «βγουν» στον στίβο της ενηλικίωσης.
Πώς, μπορούμε να μάθουμε στα παιδιά μας να διεκδικούν; Κατ’ αρχάς με υπομονή, γιατί η διεκδικητικότητα είναι μια ικανότητα που χρειάζεται εξάσκηση και εσωτερική ισορροπία. Εν δευτέροις, με τους παρακάτω τρόπους…
Μιλήστε για τα όρια
Η ιδέα των ορίων είναι κεντρικής σημασίας στη διαδικασία «χτισίματος» ενός χαρακτήρα που ξέρει να διεκδικεί. Μιλήστε στο παιδί για τα απαραίτητα όρια που κάθε άνθρωπος πρέπει να έχει για τον εαυτό του –τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. Το να διδάξετε στα παιδιά ότι πρέπει να οριοθετούν τον εαυτό τους, σημαίνει ότι έχετε ήδη μιλήσει και «δουλέψει» πάνω στην έννοια του σεβασμού –του σεβασμού του ίδιου τους του εαυτού και του σεβασμού στους συνανθρώπους τους.
Πολλά παιδιά μεγαλώνουν με την ιδέα ότι είναι υποχρεωμένα να κάνουν ό,τι τους ζητούν οι μεγάλοι. Αυτή η αντίληψη, μπορεί εύκολα να λειτουργήσει κατά της σωματικής και πνευματικής τους ακεραιότητας. Μιλήστε στα παιδιά για τον κανόνα του εσωρούχου, εξηγήστε ότι δικαίωμα στο σώμα τους έχουν μόνο τα ίδια και μην τα αναγκάζετε να υποκύπτουν στις πιέσεις κανενός για φιλιά και χάδια.
Είναι σημαντικό να διεκδικείς –όχι να είσαι αγενής
Είναι δύσκολο να ακολουθήσεις τις παραινέσεις κάποιου, αν δεν κατανοήσεις τη λογική του. Έτσι, πρέπει να φροντίσουμε και τα παιδιά να αντιληφθούν γιατί έχει σημασία να μάθουν να διεκδικούν. Πρέπει να ξεκαθαρίσετε με τη στάση και τα λόγια σας ότι το να διεκδικείς δεν σημαίνει να είσαι αγενής ή τραμπούκος. Εξηγήστε του ότι η διεκδίκηση είναι αναγκαία προκειμένου να εγκαθιδρυθεί μια σχέση με ασφάλεια κι εμπιστοσύνη. Μιλήστε στο παιδί για την αξία της ειλικρίνειας και της ευθύτητας και φροντίστε με καθημερινά παραδείγματα, να το «σπρώξετε» σ’ αυτήν την κατεύθυνση.
Κάντε το συμμέτοχο
Δεν χρειάζεται να πιέσετε ένα ντροπαλό παιδί «να δυναμώσει», ωστόσο είναι απαραίτητο να δείξετε στο παιδί ότι είναι ικανό να κάνει σχεδόν τα πάντα και να συνεννοηθεί με οποιονδήποτε. Ζητήστε του να φωνάξει τον σερβιτόρο, αφήστε το να πληρώσει κάτι και να μετρήσει τα ρέστα, ενθαρρύνετέ το να πάρει αποφάσεις και να διαπραγματευτεί από τα πιο μικρά ως τα πιο σημαντικά.
Σεβαστείτε τα «θέλω» του
Τα παιδιά είναι παιδιά και είναι απόλυτα φυσικό να έχουν ανάγκες που δεν γίνεται να πραγματοποιηθούν. Δεν χρειάζεται να τα «κακομάθετε», απλώς δείξτε ότι σέβεστε, κατά το δυνατόν, τις αποφάσεις και τις επιλογές του. Μην πείτε σε όλα «ναι», απλώς καταστήστε σαφές ότι το ακούτε, το προσέχετε με την ψυχή και τ’ αυτιά σας και αξιολογείτε με σοβαρότητα τα αιτήματά του. Ενθαρρύνετε την υγιή διαφωνία του ακόμη κι αν ο αποδέκτης της είστε εσείς και δείξτε του ότι ο λόγος του μετράει, ούτως ώστε να βοηθήσετε στη θεμελίωση της αυτοπεποίθησής του.
Σεβαστείτε την ιδιωτικότητά του
Αν αρνείστε να αποδεχτείτε την ανάγκη του παιδιού για ιδιωτικότητα, καταστρατηγείτε το δικαίωμά του στον προσωπικό χώρο –δικαίωμα που θα έπρεπε να είναι αναφαίρετο για όλους, ακόμη και για τα παιδιά. Αφήστε το να προστατεύσει τον προσωπικό του χώρο και μην επιμένετε να μοιραστεί μαζί σας γεγονότα και συναισθήματα που προτιμά να κρατάει για τον εαυτό του (ναι, δεν αναφερόμαστε μόνο σε κλειδωμένες πόρτες, αλλά και σε κλειδωμένα ημερολόγια και γενικά σε κάθε μορφή… κατασκοπείας –τα ‘χαμε ξαναπεί κι εδώ).
Σεβόμενοι την ιδιωτικότητά του, σέβεστε και τα όρια που το ίδιο θέτει για τον εαυτό του, δίνοντας έτσι το παράδειγμα για τα στάνταρτς που πρέπει να βάζει στις σχέσεις του.
Ενθαρρύνετέ το να εκφράσει τα συναισθήματά του
Επιτρέψτε στο παιδί να θυμώσει, να αντιπαρατεθεί και να διεκδικήσει ακόμη κι αν αυτό είναι κόντρα στο «συμφέρον» σας. Τα παιδιά πρέπει να νιώθουν ελεύθερα να εκφράσουν τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά τους συναισθήματα, απλώς θα πρέπει να έχουμε πάντα κατά νου ότι μαζί με το δικαίωμα της έκφρασης πάει… πακέτο και η υποχρέωση της διαχείρισης των συναισθημάτων αυτών.
Αφήστε το να κάνει λάθη
Όλοι κάνουμε λάθη και τα παιδιά δεν μπορούν να αποτελούν εξαίρεση. Αποφύγετε την αιχμηρή κριτική και πείτε ένα τρανταχτό «όχι» σε οτιδήποτε υποτιμητικό. Προτιμήστε να κριτικάρετε και να χαρακτηρίσετε τη συμπεριφορά εν γένει, όχι το παιδί και κουβεντιάστε για το πώς το λάθος θα διορθωθεί, όχι για το πόσο καταστροφικές θα είναι οι συνέπειές του. Προσέξτε τα λόγια σας, γιατί θα απορροφηθούν απ’ την ψυχή τους και, αν είναι σκληρά, θα τσαλαπατήσουν την αυτοπεποίθησή τους και θα πνίξουν την τάση τους να πάρουν υγιή ρίσκα.
Εξωσχολικές δραστηριότητες, οι θαυματουργές
Χτίζοντας το ομαδικό και συνεργατικό πνεύμα του παιδιού, χτίζονται και πολλές κοινωνικές δεξιότητες. Το παιδί που συμμετέχει σε μικρές κοινωνικές ομάδες, αναγκάζεται να συνεργαστεί, να διεκδικήσει, να συμφωνήσει και να διαφωνήσει, να αμφισβητήσει την εξουσία του δασκάλου/ προπονητή και να πει ανοιχτά τη γνώμη του για διάφορα ζητήματα.
Είστε το σωστό πρότυπο;
Καμία μέθοδος δεν είναι τόσο αποτελεσματική όσο το παράδειγμά σας. Αν είστε το είδος του φοβισμένου ανθρώπου που καταπίνει τη γνώμη και τα θέλω του μπροστά σε φωνές πιο δυνατές απ’ τη δική του, τότε είναι λογικό το παιδί να συμπεριφερθεί κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσή σας.
Δείξτε ότι η διεκδίκηση δεν ταυτίζεται με την αγένεια και ζητήστε ό,τι δικαιούστε με τόνο αυστηρό αλλά ευγενικό. Μην κλείνετε τα μάτια μπροστά στις αδικίες που υφίσταται ο διπλανός σας και αποδείξτε με τις επιλογές σας στο παιδί, ότι σέβεστε τον εαυτό σας. Τα παιδιά είναι ο καθρέφτης μας –πράξτε όπως θα θέλατε να πράττουν.