Το μόνο σίγουρο είναι ότι, αν η απόφαση είναι ειλημμένη, τότε πρέπει να βρεθεί το κουράγιο και με σοβαρότητα και όλη την αγάπη του κόσμου, η δύσκολη μα αναγκαία επιλογή των γονιών να επικοινωνηθεί στα παιδιά. Αλλά, πώς;
Τι χρειάζονται τα παιδιά απ’ τη μαμά και τον μπαμπά
-Τα παιδιά χρειάζεται να νιώσουν και, εν τέλει, να εισπράξουν ότι και οι δύο θα μείνουν στη ζωή τους και δεν θα σταματήσουν να είναι παρόντες ό,τι κι αν συμβεί. Όταν ο γονιός που φεύγει απ’ το σπίτι, σταματά να εμπλέκεται, να ρωτά, να περνάει χρόνο και να ρωτάει το παιδί για τη ζωή του, εκείνο νιώθει ότι δεν είναι αρκετά σημαντικό.
-Χρειάζονται ένα περιβάλλον ήρεμο, ισορροπημένο και σταθερό. Χρειάζονται να σταματήσουν οι καυγάδες και να εργαστείτε σκληρά πάνω στην ομαλή κι αποτελεσματική επικοινωνία σας. Να συμφωνείτε σε θέματα που τα αφορούν και να μην τσακώνεστε ενώπιόν τους, δημιουργώντας έτσι ενοχές και ανασφάλεια.
-Χρειάζονται να μην «μπουν στη μέση», να μη χρειαστεί να διαλέξουν πλευρά, να νιώσουν ότι αγαπιούνται κι αγαπούν και τους δυο εξίσου. Αν η σχέση του ζευγαριού χαρακτηρίζεται από ζήλεια, αδιαφορία, αντιπάθεια ή αποστροφή, αυτό δεν πρέπει να επικοινωνηθεί στα παιδιά, αφού θα τα βάλει στην εντελώς ακατάλληλη θέση να επιλέξουν «καλό» και «κακό» γονιό.
-Χρειάζονται να επικοινωνείτε μεταξύ σας, ακόμη κι αν σας είναι δυσάρεστο, ούτως ώστε να μην είναι οι αγγελιαφόροι σας.
-Χρειάζονται την ψυχραιμία και την ανωτερότητά σας. Ακόμη κι αν μια απιστία ή μια εγωιστική πράξη πυροδότησε το μίσος σας, ενώπιον των παιδιών, δεν πρέπει να υποτιμάτε και να υποβιβάζετε το άλλο σας μισό. Όταν κακολογείται ο ένας γονιός απ’ τον άλλο, τα παιδιά νιώθουν ότι οφείλουν να διαλέξουν κι ότι ο ένας εκ των δυο δεν αξίζει τον θαυμασμό και την αγάπη τους.
Τι να πείτε και πώς να το πείτε
Όσο δύσκολο κι αν είναι, πρέπει οι γονείς να μην «παγώσουν», να βρουν το θάρρος και να κάνουν την κουβέντα σε όσο το δυνατόν πιο ήρεμο και φιλικό τόνο, ξεκάθαρα και με υπομονή. Είναι χρήσιμο να προετοιμαστείτε ψυχολογικά αλλά και πρακτικά, πριν προβείτε σε ανακοινώσεις, επιλέγοντας προσεκτικά τα λόγια σας, κάνοντας έστω και προσωρινά ειρήνη με το ταίρι σας, συμφωνώντας στον τρόπο προσέγγισης και διώχνοντας (όσο γίνεται) το άγχος σας.
Προσέξτε το «μεταξύ σας»
Είναι κομβικής σημασίας να είστε ειλικρινείς με τα παιδιά, αλλά όχι επικριτικοί μεταξύ σας. Συμφωνήστε με τον σύντροφό σας τι θα πείτε και με ποιον τρόπο -ποιος απ’ τους δυο θα το ανακοινώσει και ποια εξήγηση θα δοθεί. Φροντίστε να φτιάξετε ένα πλάνο από κοινού για το τι θα ειπωθεί, συμφωνώντας –εκτός απ’ την εξήγηση- στο τι μέλλει γενέσθαι, μιας και είναι δεδομένο ότι τα παιδιά θα ρωτήσουν. Τέλος, όσο δύσκολο κι αν είναι, προγραμματίστε η κουβέντα να γίνει πριν αρχίσουν οι αλλαγές, όπως η αναζήτηση σπιτιού απ’ τον μπαμπά (αν εκείνος πρόκειται να μετακομίσει) ή το πακετάρισμα.
«Γιατί χωρίζετε;»
Καλώς ή κακώς, τα παιδιά θα ζητήσουν μια εξήγηση και εσείς θα πρέπει να είστε ειλικρινείς –τηρουμένων πάντα κάποιων ορίων. Τα μικρά παιδιά δεν χρειάζονται λεπτομέρειες, ενώ τα μεγαλύτερα ίσως θελήσουν να μάθουν περισσότερα. Αποφύγετε κάθε είδους χαρακτηρισμό, μείνετε στο «εμείς» ό,τι κι αν πείτε και εξηγήστε το όσο πιο ρητά γίνεται: «Πιστεύουμε ότι θα είμαστε πιο χαρούμενοι, αν χωρίσουμε» ή «Είναι καλύτερα να μην μένουμε πια μαζί, γιατί τσακωνόμαστε συχνά». Αποφύγετε να μιλήστε σε μικρά παιδιά για «έλλειψη αγάπης» και, προφανώς, μην μοιραστείτε μαζί τους τι σας ενοχλεί/ δεν αντέχετε/ μισείτε στον σύντροφό σας!
«Δεν θα μένουμε πια όλοι μαζί, αλλά…»
Τα παιδιά κάθε ηλικίας χρειάζονται (μεταξύ άλλων) δύο πράγματα: α) ένα πλάνο που να τους εξηγεί άμεσα, χωρίς περιττές λεπτομέρειες και χωρίς πολλά κενά, τι θα αλλάξει από ‘δω και πέρα και β) την επιβεβαίωση ότι τόσο η μαμά και ο μπαμπάς, όσο και πολλοί ακόμη άνθρωποι τα αγαπούν πολύ κι αυτό δεν θα αλλάξει ποτέ.
Επομένως, εξηγήστε ποιος από τους δυο θα φύγει, διαβεβαιώστε τα ότι θα έχουν δικό τους δωμάτιο στο σπίτι του μπαμπά και απαντήστε στις ερωτήσεις τους, ακόμη κι αν είναι κάπως αφελείς (όπως «Ποιος θα με πηγαίνει αγγλικά;»).
Ταυτόχρονα, όσο προφανές κι αν μοιάζει, πείτε και ξαναπείτε πόσο τα αγαπάτε. Θυμίστε τους πόσοι πολλοί άνθρωποι τα αγαπούν, υπογραμμίστε ότι δεν έχουν καμία ευθύνη για τον χωρισμό σας και μιλήστε τους για την αγάπη σας που ποτέ μα ποτέ δεν θα μειωθεί ούτε στο ελάχιστο!
Βοηθήστε τα εκφράσουν τα συναισθήματά τους
Τα παιδιά, άλλα λιγότερο κι άλλα περισσότερο, θα εισπράξουν το διαζύγιό σας ως απώλεια –την απώλεια του ενός γονέα. Βοηθήστε τα να «θρηνήσουν», να εκτονωθούν και να μιλήσουν στηρίζοντάς τα, δείχνοντας υπομονή, απαντώντας στις ερωτήσεις τους και ενθαρρύνοντάς τα να εκφράσουν ό,τι νιώθουν.
Ακούστε τα. Βοηθήστε να μοιραστούν ό,τι γίνεται στο μυαλό τους, ακούγοντάς τα πραγματικά και δείχνοντάς τους ότι έχουν την αμέριστη προσοχή σας.
Βοηθήστε τα να βρουν τις σωστές λέξεις. Είναι φυσιολογικό για τα παιδιά, ιδίως αν είναι μικρά, να δυσκολευτούν να μετουσιώσουν τις σκέψεις τους σε λέξεις. Θα διαισθανθείτε πώς νιώθουν, οπότε «βάλτε ένα χεράκι» και καθοδηγήστε τα για να μιλήσουν.
Επιτρέψτε τους να είναι απολύτως ειλικρινή –ακόμη κι αν ειπωθούν… κουβέντες βαριές. Ίσως νιώσουν στρεσαρισμένα, θυμωμένα, αγχωμένα κι απογοητευμένα. Όπως και να ‘χει, θα πρέπει να είστε έτοιμοι να δεχτείτε την κριτική τους και να επαναλάβετε, όσες φορές κι αν χρειαστεί, τους λόγους που χωρίζετε και το πόσο θα φροντίσετε να μην αλλάξουν πολλά.
Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι πρόκειται για μια διαδικασία απλή. Απαιτείται θάρρος, σύμπνοια με τον/ την πρώην σύζυγο, υπομονή και πολλή αγάπη. Θυμηθείτε πόσα ζευγάρια και πόσα παιδιά επιβίωσαν σχεδόν αλώβητοι από την τρικυμία του χωρισμού και, μην ξεχνάτε, ότι αν τα πράγματα δυσκολέψουν πολύ, ένας ειδικός μπορεί να έχει τις λύσεις που εσείς απεγνωσμένα ψάχνετε.