Το να έχει κανείς ένα τόσο πεισματάρικο, ισχυρογνώμον παιδί είναι ευλογία λένε οι ειδικοί. Είναι, όμως, και μία διαρκής πρόκληση –ένας καθημερινός αγώνας που απαιτεί τεράστια αποθέματα υπομονής και ψυχραιμίας. Τα παιδιά αυτά έχουν μία έτοιμη απάντηση για όλα –και συνήθως είναι εντελώς αντίθετη από αυτό που λέτε εσείς. Τα περισσότερα από αυτά δυσκολεύονται να αποδεχτούν ότι δεν είναι πάντα οι αρχηγοί στο περιβάλλον τους. Κάποια άλλα δείχνουν να ακολουθούν τους κανόνες, όμως με την πρώτη ευκαιρία θα κάνουν το δικό τους –αποδεχόμενα ότι μπορεί να υποστούν τις συνέπειες. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί κάποια παιδιά είναι τόσο «δύσκολα» ή τόσο «πεισματάρικα»; Και κυρίως, τι πρέπει να κάνει ένας γονιός για να μεγαλώσει σωστά ένα τέτοιο παιδί;
Οι ειδικοί λένε ότι υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους μπορεί ένα παιδί να εκδηλώνει τέτοια συμπεριφορά. Ο χαρακτήρας του είναι σίγουρα ένας από αυτούς –υπάρχουν άνθρωποι που πραγματικά σιχαίνονται τους κανόνες και την εξουσία. Μπορεί, επίσης, το παιδί αυτό να μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον με πολλά «όχι» και εξαιρετικά αυστηρούς κανόνες, ενώ μπορεί ακόμα να νιώθει άβολα μέσα στην οικογένεια, επειδή π.χ. ήρθε ένα μικρότερο αδερφάκι. Οι γονείς μπορούν, ίσως, να ανακαλύψουν σταδιακά τι προκαλεί τέτοιες αντιδράσεις, όμως αυτό που οφείλουν τελικά να κάνουν είναι να τις διαχειριστούν με τέτοιον τρόπο ώστε να προετοιμάσουν το παιδί για τον πραγματικό κόσμο, ο οποίος σπάνια δείχνει κατανόηση σε άτομα που αψηφούν τους κανόνες και τις αρχές.
Από την άλλη, είναι σημαντικό κανείς να δει και τα χαρίσματα που μπορεί να έχει ένα τέτοιο παιδί. Τα «δύσκολα» παιδιά είναι συνήθως πνευματώδη και θαρραλέα. Θέλουν να γνωρίζουν τον κόσμο μόνα τους, χωρίς να «καταπίνουν αμάσητα» αυτά που τους λένε οι άλλοι, έτσι δοκιμάζουν τα όριά τους ξανά και ξανά. Αποζητούν απελπισμένα να έχουν τον «έλεγχο» του εαυτού τους και μερικές φορές θα βάλουν την επιθυμία τους να «έχουν δίκιο» πάνω από οτιδήποτε άλλο. Λειτουργούν κατά κανόνα με τη λογική, χωρίς όμως να τους λείπει το πάθος για αυτά που αγαπούν –για την ακρίβεια, ζουν με «τσίτα τα γκάζια»!
Είναι, λοιπόν, αναπόφευκτο αυτά τα παιδιά να βρίσκονται σε μία διαρκή μάχη ισχύος με τους γονείς τους. Καθώς, όμως, οι μάχες απαιτούν δύο, δεν χρειάζεται πάντα να αποδέχεστε το κάλεσμά τους. Πάρτε μια βαθιά ανάσα, θυμηθείτε ότι εσείς είστε οι ενήλικες της «παρέας» και δείτε παρακάτω πώς να βάζετε όρια στο παιδί σας, κάνοντάς το ταυτόχρονα να νιώθει ότι το κατανοείτε και το σέβεστε. Θα δείτε ότι μεγαλώνοντας ένα τέτοιο παιδί με την ευαισθησία που του αξίζει, μια μέρα θα γίνει ένας εξαιρετικός έφηβος, με πίστη στον εαυτό του, σεβασμό στους γύρω του, σταθερές αρχές και αρχηγικές ικανότητες.
Μέχρι τότε όμως…
Να θυμάστε ότι τα ισχυρογνώμονα παιδιά μαθαίνουν μέσα από εμπειρίες
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πιάσουν το μάτι της κουζίνας με το χέρι τους για να πειστούν ότι καίει. Έτσι, εκτός κι αν πρέπει να το προστατεύσετε από κάποιο ατύχημα, είναι περισσότερο αποτελεσματικό να αφήσετε ένα τέτοιο παιδί να μάθει μέσα από την εμπειρία, χωρίς να προσπαθείτε διαρκώς να το ελέγξετε. Να περιμένετε, επίσης, ότι αυτό το παιδί θα δοκιμάζει τα όριά σας διαρκώς –μόνο έτσι μαθαίνει. Όταν το αποδεχτείτε αυτό, θα μπορέσετε να είστε πιο ψύχραιμοι και να μην τσακώνεστε όλοι την ώρα.
Έχουν ανάγκη να είναι κύριοι του εαυτού τους, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο
Αφήστε το παιδί σας να έχει τον έλεγχο σε όσο περισσότερα ζητήματα που το αφορούν γίνεται, π.χ. μην γκρινιάζετε για να βουρτσίζει τα δόντια του –αντίθετα ρωτήστε «Τι άλλο έχεις να κάνεις πριν φύγουμε; Πλύσιμο, δόντια, ντύσιμο; Είδα που ετοίμασες την τσάντα σου –μπράβο! Τι άλλο σου μένει;». Τα παιδιά που νιώθουν πιο ανεξάρτητα και με αυτοέλεγχο δεν θα έχουν ανάγκη να είναι αντιδραστικά. Επιπλέον, αναλαμβάνουν ευθύνες από μικρότερη ηλικία.
Δώστε στο παιδί σας επιλογές
Αν δίνετε εντολές, το πιθανότερο είναι ότι το «φουντώνετε». Αν δίνετε επιλογές, όμως, νιώθει άρχοντας της μοίρας του. Φυσικά, να δίνετε επιλογές που βολεύουν και εσάς –μη φτάσετε να κάνετε τη ζωή σας πιο δύσκολη. Αν, για παράδειγμα, πρέπει να φύγετε για σούπερ μάρκετ και εκείνο δεν σταματά να παίζει, μία καλή επιλογή είναι να πείτε: «Θες αν φύγουμε τώρα ή σε 10 λεπτά; Εντάξει, σε 10 λεπτά. Είμαστε σύμφωνοι, όμως, έτσι; Έλα να δώσουμε τα χέρια».
Δώστε του την εξουσία στο σώμα του
Πείτε για παράδειγμα, «Δεν θες να βάλεις μπουφάν; Έχει κρύο όμως –κοίτα εγώ φοράω το δικό μου. Φυσικά, εσύ αποφασίζεις τι θα φορέσεις, αρκεί να είσαι ζεστός και υγιής, αλλά φοβάμαι μην κρυώσεις αν βγεις έξω έτσι και εγώ δεν θα γυρίσω πίσω να σου πάρω μπουφάν. Μήπως να το βάλουμε στην τσάντα σου και να το έχουμε μαζί, αν τελικά αλλάξεις γνώμη;» Το παιδί δεν πάθει κάτι αν βγει έξω χωρίς μπουφάν για λίγη ώρα. Κι αν πράγματι έχει τόσο κρύο, με τον παραπάνω τρόπο θα ζητήσει σίγουρα να το φορέσει. Αφήστε, λοιπόν, το παιδί σας να έχει τον έλεγχο στο σώμα του, αλλά διδάξτε το ότι δεν είναι ντροπή να αφήνεις κάποιες νέες πληροφορίες να σου αλλάξουν γνώμη.
Αποφύγετε τους αγώνες ισχύος χρησιμοποιώντας συνήθειες και κανόνες
Έτσι, δεν θα χρειάζεται να γίνεστε συνέχεια μπαμπούλας. Πείτε, για παράδειγμα «ο κανόνας είναι να πλένουμε τα χέρια μας πριν φάμε» ή «πέφτουμε για ύπνο στις 9.00. Αν βιαστείς προλαβαίνουμε να διαβάσουμε ένα βιβλίο».
Μην οδηγείτε το παιδί στο να κοντραριστεί μαζί σας
Η δράση φέρνει αντίδραση. Αν είστε αμέσως σκληροί με κάτι, θα οδηγήσετε το παιδί στο να σας αποκρούσει. Δεν είναι πάντα εύκολο, αλλά σκεφτείτε ότι μερικές φορές με το να κερδίζετε μια μάχη με το παιδί σας μπορεί να χάνετε κάτι σημαντικότερο: την σχέση σας. Όταν, λοιπόν, αμφιβάλλετε για κάτι μπορείτε να πείτε: «Εντάξει, αποφασίζεις εσύ γι’αυτό». Αν δεν μπορεί, αφήστε το παιδί να αποφασίσει μέχρι το σημείο που μπορεί ή βρείτε έναν άλλον τρόπο για να καλύψει την ανάγκη του για αυτονομία, με βασικό κριτήριο την ασφάλεια και την υγεία του.
Παραμερίστε τη μάχη και αποτρέψτε το παιδί από το να εκτεθεί
Δεν χρειάζεται να αποδείξετε στο παιδί ότι έχετε δίκιο. Θα πρέπει να θέσετε λογικές προσδοκίες από αυτό και να τις απαιτήσετε, αλλά όχι να «τσακίσετε» την άποψή του και να το αναγκάσετε να αποδεχτεί τις δικές σας. Πρέπει να κάνει αυτό που θέλετε εσείς, αλλά έχει δικαίωμα να έχει άλλη άποψη και συναισθήματα γι’αυτό.
Ακούστε το
Εσείς, ως ενήλικες, λογικά πιστεύετε ότι ξέρετε κάτι παραπάνω. Αλλά το παιδί σας είναι ισχυρογνώμον, εν μέρει ως συνέπεια της ακεραιότητάς του. Έχει άποψη που το κάνει να παραμένει σταθερό στη θέση του και να προσπαθεί να την διατηρήσει, αν είναι γι’αυτό σημαντική. Μόνο ακούγοντας το παιδί ψύχραιμα και δίνοντας σημασία στα λόγια του θα μπορέσετε να καταλάβετε τι είναι αυτό που το κάνει να σας αντιτίθεται. «Μου λες ότι δεν θέλεις να κάνεις μπάνιο. Θέλεις να μου εξηγήσεις γιατί;», η απάντηση μπορεί να σας δώσει την πληροφορία που χρειάζεστε για να αξιοποιήσετε και να πείσετε το παιδί να αλλάξει γνώμη. Αυτό δεν θα το μάθετε, όμως, αν το βάλετε για μπάνιο με το ζόρι.
Μπείτε στη θέση του
Αν δεν τηρείτε κάποια σας υπόσχεση, είναι λογικό να θυμώνει, γιατί εκείνο πρέπει πάντα να τηρεί τις υποσχέσεις του προς εσάς. Ζητήστε του, λοιπόν, συγγνώμη και πείτε του π.χ. ότι την επόμενη φορά που δεν θα είναι πλυμένο το αγαπημένο του ποτήρι (που είχατε υποσχεθεί ότι θα βάλετε το γάλα) μπορεί να το πλύνει εκείνο, για σιγουριά. Έτσι, του δίνετε και την αυτονομία που χρειάζεται.
Πειθαρχήστε το μέσω της σχέσης σας, όχι μέσω της τιμωρίας
Τα παιδιά δεν μαθαίνουν ενώ βρίσκονται στη μέση ενός καβγά. Επίσης, φέρονται όμορφα όταν θέλουν να μας ευχαριστήσουν. Όσο τσακώνεστε και το τιμωρείτε, τόσο λιγότερο θα θέλει να σας ευχαριστεί. Βοηθήστε το να εκφράζει τα δύσκολα συναισθήματά του, για να εκτονώνεται και έπειτα θα μπορεί να σας ακούσει. Ίσως όχι με την πρώτη φορά που θα το πείτε –αλλά σταδιακά θα το κάνει.
Προσφέρετε σεβασμό και ενσυναίσθηση
Τα «δύσκολα» παιδιά μάχονται για να κερδίσουν τον σεβασμό. Όταν τον προσφέρετε απλόχερα, δεν έχουν λόγο πια να μάχονται. Και -όπως όλοι μας- βοηθά πολύ να νιώθουν ότι τα καταλαβαίνετε και ότι, όπως απαιτείτε να κάνουν υποχωρήσεις, κάνετε και εσείς τα δικά σας βήματα προς αυτά.