Πώς γεννήθηκε ο όρος «συνεξάρτηση»;
Ο όρος «συνεξάρτηση» (codependence, αγγλιστί) εισήχθη στις ζωές των ανθρώπων αλλά και στη διεθνή βιβλιογραφία, για να περιγράψει τη νοσηρή δυναμική των σχέσεων μεταξύ ανθρώπων εξαρτημένων από ουσίες –αρχικά γεννήθηκε στις ομάδες των Ανώνυμων Αλκοολικών- και των οικείων τους.
Επί της ουσίας, ο όρος περιέγραφε το φαινόμενο κατά το οποίο κάποιο κοντινό πρόσωπο του εξαρτημένου απ’ το αλκόολ, τζόγο, ναρκωτικά κ.λπ., εστιάζει όλο του το ενδιαφέρον στο θύμα της εξάρτησης, κάνοντας δικό του το πρόβλημα και παραμελώντας τη δική του ζωή για να «σώσει» τον εξαρτημένο.
Τι σημαίνει με δυο λόγια;
Συνεξαρτημένος είναι ο άνθρωπος του οποίου η ζωή εξαρτάται από την επίλυση του προβλήματος κάποιου άλλου –φίλου, παιδιού, συντρόφου, συγγενούς κ.ο.κ. Είναι, δηλαδή, η δυσκολία να βάλει κανείς όρια ανάμεσα στη δική του ζωή και τα δικά του προβλήματα και τη ζωή και τα προβλήματα κάποιου άλλου. Η άρρωστη ανάγκη να καλύπτεις τις ανάγκες ενός οικείου σου, παραμελώντας τις δικές σου.
Επομένως, τι σημαίνει «γονιός με συνεξάρτηση»;
Γονιός με συνεξάρτηση είναι, λοιπόν, ο γονιός που έχει τοποθετήσει ως κέντρο της ζωής του το παιδί του με τρόπο ανθυγιεινό. Είναι ο γονιός (της διπλανής πόρτας) που όταν το παιδί δεν γράφει την έκθεση που του ζήτησαν στο σχολείο, δεν αντέχει να το αφήσει να πάει «άγραφο» στη δασκάλα και την κάνει ο ίδιος για εκείνο. Ο γονιός που τυραννιέται από τύψεις, που δυσκολεύεται να πει «όχι», που αντλεί ικανοποίηση απ’ το να καλύπτει κάθε άναγκη, να δίνει λύση για όλα.
Είναι ο γονιός-αιώνιο θύμα.
Ενδείξεις ότι είστε ένας γονιός συνεξαρτημένος
Εύκολη υποχώρηση. Αν πιάνετε τον εαυτό σας να δυσκολεύεται πραγματικά να πει «όχι», να υποχωρεί σε κάθε μικρό πείσμα του παιδιού και να νιώθει ότι αν του αρνηθεί κάτι, θα καταστρέψει την καλή εικόνα που έχει γι’ αυτόν, τότε ίσως έχετε τοποθετήσει τον εαυτό σας σε δεύτερη μοίρα.
Όταν η «θυσία» γίνεται καθεστώς. Θα καταλάβετε ότι η σχέση σας με τα παιδιά έχει μια δυναμική νοσηρή κι εξαρτημένη, αν διαπιστώνετε ότι οι θυσίες είναι για εσάς καθημερινότητα. Είναι απόλυτα λογικό για έναν γονιό να υποχωρεί και να συμμορφώνεται με τις ανάγκες του παιδιού του, τοποθετώντας τις δικές του σε δεύτερη μοίρα, ωστόσο όταν η θυσία γίνεται καθεστώς και βρίσκεστε να νιώθετε ενοχικά όταν περνάτε οι ίδιοι καλά, τότε μάλλον πρέπει να γυρίσετε σελίδα.
Συμπτώματα παραίτησης. Ζώντας μέσα από τη ζωή των παιδιών, αρκετοί γονείς –και ιδίως μαμάδες- καταλήγουν να αποσύρονται κοινωνικά, να κλειδώνουν την κοινωνικότητά τους στην αποθήκη με τις παλιατζούρες και να βγάζουν από τη ζωή τους φιλίες, εξόδους και ρομαντικά ραντεβού με το ταίρι τους.
Πριν απ’ το παιδί, για το παιδί. Σκεφτείτε για λίγο την καθημερινότητά σας και αναρωτηθείτε: μήπως τρέχετε να ικανοποιήσετε οποιαδήποτε επιθυμία και ανάγκη του παιδιού πριν καν προλάβει να τη σκεφτεί το ίδιο; Μήπως είστε ο γονέας-ελικόπτερο, που σπεύδει να δώσει λύσεις, ζακέτες, εργασίες, λεφτά και τιμωρία στους κακούς που το στεναχώρησαν;
Λέτε συστηματικά «όχι» στις συγκρούσεις. Τυπικό δείγμα ενός γονιού συνεξαρτημένου –αλλά και κάθε συνεξαρτημένου ατόμου- είναι η τάση να στρουθοκαμηλίζει όταν σκουραίνουν τα πράγματα, να αποφεύγει τις μεγάλες συγκρούσεις και τους καυγάδες και να κλείνει τα μάτια στα ελαττώματα των δικών του ανθρώπων, απ’ τους οποίους εξαρτάται.
Μπορεί να αλλάξει αυτή η δυναμική στη σχέση;
Φυσικά και μπορεί να αλλάξει –όπως κάθε τι στη ζωή μας- αρκεί να εντοπίσουμε τη νοσηρότητα και να αναλάβουμε δράση. Ένα πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσετε ποια είναι τα ρεαλιστικά όρια. Κανείς δεν μπορεί να είναι ο άγιος σωτήρας, ο αιωνίως διαθέσιμος, ο πριν απ’ όλους για όλους, γιατί θα χάσει τον εαυτό του χωρίς να προσφέρει ουσιαστικά.
Σε δεύτερη φάση, πρέπει να αρχίσετε να εξασκείτε το δικαίωμα στο «όχι», αλλά και στον προσωπικό χρόνο. Ζώντας μέσα από τα παιδιά, εξουθενώνουμε τόσο τον εαυτό μας, όσο και τα ίδια που γίνονται άθελά τους η μόνη πηγή ευτυχίας μας. Έτσι, για το καλό και των δυο, πρέπει να μάθουμε να ευτυχούμε και ανεξάρτητα απ’ αυτά, ποτίζοντας τις σχέσεις μας με τους υπόλοιπους ανθρώπους της ζωής μας.
Η αυτοθυσία είναι ηρωική. Μήπως όμως πέφτοντας στην παγίδα της, γινόμαστε πλάσματα ετερόφωτα και στεγνά προσωπικής ευτυχίας; Είναι στο χέρι μας να χτίσουμε μια πιο υγιή σχέση.