Ξεκινήστε το μάθημα από νωρίς
Όταν είναι σε πολύ μικρή ηλικία, ένα παιδί δεν μπορεί ακόμη να κατανοήσει τις έννοιες του σωστού και του λάθους και να τις διαχωρίσει, μπορεί, όμως, να μάθει να ακολουθεί κανόνες. Αν, για παράδειγμα, σπρώξει ένα άλλο παιδάκι ή σπάσει κάτι που δεν έπρεπε να κρατά στα χέρια του εξαρχής, ζητήστε του να απολογηθεί για το λάθος του και μάθετέ του ότι «έτσι πρέπει να κάνουμε όποτε έχουμε πληγώσει κάποιον ή έχουμε κάνει κάποια ζημιά».
Δώστε του τα «εργαλεία» που δουλεύουν
Το δύσκολο με τις συγγνώμες είναι συχνά τα λόγια, ειδικά για ένα παιδί που ακόμη δεν έχει εξοικειωθεί με το «πρωτόκολο» και ψάχνει τρόπο να εκφράσει αυτό που του ζητάμε. Πριν, λοιπόν, βάλετε το παιδί στη διαδικασία της συγγνώμης, πείτε του τι πρέπει να πει και, στην ανάγκη, πείτε το μαζί του: τα «με συγχωρείς», «συγνώμη», «δεν το ήθελα» ή, ακόμη, και το «είσαι καλά;» σε κάποιο παιδάκι που έχει πέσει από κάποιο λάθος του δικού σας, είναι φράσεις που υπάρχουν για να ξεπερνάμε την αμηχανία μιας τέτοιας στιγμής και δουλεύουν μια χαρά σε κάθε ηλικία.
Αν δε θέλει μην το πιέζετε
Για διάφορους λόγους, είτε επειδή ντρέπεται είτε επειδή νιώθει αδικημένο, είναι πολύ πιθανό ένα παιδάκι να μουλαρώσει και να αρνηθεί ν’ απολογηθεί, τη στιγμή, τουλάχιστον, που εσείς του το ζητάτε. Μην επιμείνετε πολύ, ειδικά, αν δεν είναι ξεκάθαρο ποιο παιδάκι έκανε τι. Αν πάλι είναι, ζητήστε εσείς συγνώμη αντί για το μικρό σας, δίνοντας το καλό παράδειγμα και συζητήστε το μαζί του αργότερα, όταν θα έχει καλμάρει κι εκείνο απ’ την πιθανή υπερένταση της στιγμής.
Δώστε έμφαση στην αιτιολόγηση
Αν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας είναι πολύ πρόθυμο να ζητήσει συγγνώμη και να κλείσει την «υπόθεση», είναι πολύ πιθανό να νομίζει ότι έχει βρει το κόλπο για να ξεμπερδεύει και το μάθημά σας να έχει πάει στράφι. Μην το αφήνετε να ξεμπλέξει εύκολα, ζητήστε του να σας εξηγήσει ποιο ήταν το λάθος του και για ποιο λόγο έπρεπε ν’ απολογηθεί. Αν δεν ανταποκριθεί, εξηγήστε του εσείς και δώστε του να καταλάβει ότι δεν κλείνουν όλες οι υποθέσεις με μία συγνώμη και πως, ακόμη πιο σημαντικό είναι να καταλαβαίνουμε τι έχουμε κάνει λάθος και να μην το επαναλαμβάνουμε.
Μην αγνοείτε την εμπειρία της συγχώρεσης
Για να κατανοήσει πλήρως το μάθημα της συγνώμης, ένα παιδί πρέπει να αντιληφθεί τι είναι αυτό που ζητά και ότι, πολλές φορές, στην απέναντι πλευρά θα βρεθεί κι εκείνο. Εξηγήστε του ότι η διαδικασία αυτή είναι ένας κύκλος που κλείνει με τη συγχώρεση και το πρώτο βήμα κάνει εκείνος που έχει κάνει το λάθος. Δώστε του να καταλάβει ότι, μοιραία, θα βρεθεί κι εκείνο στη θέση να συγχωρέσει κάποιον που θα του ζητήσει συγνώμη και πρέπει να είναι έτοιμο να το κάνει. Κάντε το έμπρακτα, ζητώντας του εσείς συγνώμη όποτε το έχετε αδικήσει και συγχωρώντας το με λόγια, όποτε εκείνο απολογηθεί για ένα λάθος του.