Όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα
Η ανθρώπινη εμπειρία, όσο και η προσωπική μας, έχει δείξει με τρόπο εμφατικό ότι δεν υπάρχει τρόπος να αποφύγουμε την αποτυχία η οποία κάπου, κάπως, κάποτε θα μας χτυπήσει την πόρτα. Για ένα μικρό παιδί, που ο κόσμος γύρω του είναι πεδίο ανεξερεύνητο και η ζωή του είναι γεμάτη από πρώτες φορές, το πλέον φυσικό είναι να κάνει λάθη και να αποτυγχάνει μέχρι να αποκτήσει τον έλεγχο των δεξιοτήτων του και να κατανοήσει την ίδια τη διαδικασία της μάθησης. Εκεί, λοιπόν, είναι που συχνά χάνονται οι πρώτες ευκαιρίες για ένα καλό μάθημα επάνω στην «αναγκαιότητα» της αποτυχίας και στη διαχείρισή της για την προσωπική βελτίωση του ατόμου, μάθημα που η αξία του θα φανεί αργότερα, όταν η ζωή του θα γίνει πιο πολύπλοκη.
Ότι δεν σε «σκοτώνει» σε κάνει πιο δυνατό
Όλοι θυμόμαστε στιγμές της παιδικής μας ηλικίας που μία αποτυχία ή ο φόβος της πριν από μία δοκιμασία ισοδυναμούσε στο μυαλό μας με έναν μικρό «θάνατο». Κάποιες φορές, οι γονείς μας φρόντιζαν να μας χαλαρώσουν, άλλες φορές, πάλι, οι προσπάθειές τους πήγαιναν στον βρόντο και άλλοτε, έπαιρναν την πρωτοβουλία να μας απαλλάξουν απ’ το βάρος της «δοκιμασίας» ή τις συνέπειες μιας αποτυχίας. Αν και κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και ίσως απαιτεί διαφορετική προσέγγιση, το καλύτερο είναι οι γονείς να παρεμβαίνουν με τρόπο επουλωτικό και διδακτικό. Ν’ αφήνουν δηλαδή το παιδί να προσπαθήσει και να αποτύχει (δεν είναι κάτι δεδομένο, παρά την ύπαρξη του αντίστοιχου φόβου), να συζητήσουν μαζί του το ενδεχόμενο να ξαναπροσπαθήσει, να το παροτρύνουν να σκεφτεί τι μπορεί να πήγε λάθος και να του δείξουν ότι η αποτυχία μπορεί να γίνει, με την κατάλληλη προσέγγιση, ένα έξτρα βήμα προς την επιτυχία.
Δεν είναι το τέλος του κόσμου
Βέβαια, ο αντίκτυπος μίας αποτυχίας για ένα παιδί μπορεί να πηγαίνει πιο βαθιά απ’ όσο φαίνεται ή απ’ όσο νομίζουμε και να δημιουργεί πληγές που, ίσως, μείνουν ανοιχτές για καιρό. Η εικόνα του για τον εαυτό του, η κοινωνική του ζωή, η θέση του στον μικρόκοσμο του παιδότοπου, του σχολείου ή της ομάδας είναι για μας ψιλά γράμματα, αλλά για εκείνο αποτελούν διακυβεύματα που, συνήθως, δεν μπορεί να δει με «άλλη προοπτική». Εκεί είναι που οι γονείς πρέπει να επιμείνουν, να εκμαιεύσουν μία «ομολογία» των φόβων του και να του εξηγήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ότι η αποτυχία χτυπά την πόρτα όλων μας και δεν είναι κάτι που δεν ανατρέπεται ούτε κάτι που καθορίζει την ταυτότητά μας μια για πάντα. Μπορούν, επίσης, να το παροτρύνουν να «επενδύσει» στις δραστηριότητες που του αρέσουν αντί για εκείνες που αρέσουν στους πολλούς, στις οποίες μπορεί να συμμετέχει χωρίς άγχος, για την πλάκα του και την παρέα.
Προσοχή στο λάθος μήνυμα
Υπάρχουν περιπτώσεις που οι γονείς επιλέγουν να προστατέψουν το παιδί απ’ τις συνέπειες μιας αποτυχίας ή την πίεση της προσπάθειας, είτε χαμηλώνοντας τις προσδοκίες (που, ούτως ή άλλως, δεν πρέπει να έχουν χαρακτήρα αξιολόγησης) είτε «διορθώνοντας» το αποτέλεσμα, μιλώντας π.χ. σε έναν καθηγητή για τον βαθμό του παιδιού. Όταν αυτό συμβαίνει, οι γονείς πρέπει κατόπιν να στρέφουν την προσοχή τους στην αποφυγή ενός στεβλού μαθήματος, όπου το παιδί παίρνει το μήνυμα ότι οι συνέπειες μιας αποτυχίας ή το αποτέλεσμα της ελάχιστης προσπάθειας μπορεί να επηρεαστεί θετικά με, άλλους, ανώδυνους για εκείνο τρόπους. Κάθε παρέμβαση αυτού του είδους, λοιπόν, θα πρέπει να συνοδεύεται από αιτιολόγηση στο παιδί και συζήτηση γύρω απ’ τους λόγους που θα πρέπει να αντιμετωπίζει με υπευθυνότητα τις συνέπειες των αποτυχιών του χωρίς να βασίζεται σε άλλους, μεγαλύτερους ή «δυνατότερους», για την εξουδετέρωσή τους.