Είναι οι ίδιοι επιθετικοί
Αν ένας τρόπος που οι γονείς κάνουν τα παιδιά τους επιθετικά δεν μπορούσε να λείπει απ' αυτό το κείμενο, είναι αυτός. Η βία είναι ένας κύκλος που κάποιος ξεκινά και τα παιδιά μιμούνται τις πράξεις και τις συμπεριφορές, δεν «συμμορφώνονται» από συμβουλές και κηρύγματα. Εάν οι ίδιοι οι γονείς επιλέγουν το δρόμο των προσβολών, των απειλών και των φωνών (και, φυσικά, δεν αναφερόμαστε σε κάποιο μεμονωμένο περιστατικό φυσιολογικής έκρηξης), τότε προφανώς το παιδί που τους έχει σαν πρότυπο, θα μιμηθεί την επιθετική τους στάση. Η... ενήλικη επιθετικότητα δεν χρειάζεται να μεταφράζεται σε τριτοκοσμική, ενδοοικογενειακή βία. Οι έντονοι τσακωμοί ανάμεσα στο ζευγάρι και η πρακτική των φωνών αρκούν για να δημιουργήσουν σε οποιοδήποτε παιδί ένταση τέτοια, που θα μεταφραστεί σε επιθετική συμπεριφορά.
Δεν καλύπτουν τις βασικές ανάγκες του παιδιού
Ένα παιδί κουρασμένο και πεινασμένο είναι ένα παιδί, όχι μόνο με περιορισμένες αντοχές, αλλά και με πολλή ένταση. Σίγουρα σας έχει συμβεί να παρατηρήσετε υπερένταση και περίεργα πολλή κινητικότητα στο παιδί, λίγη ώρα πριν τον ύπνο, μετά από μια μεγάλη και κουραστική μέρα. Ως εκ τούτου, πριν θεωρήσετε την συμπεριφορά του κακή ή ανάρμοστη, σιγουρευτείτε ότι δεν είναι η καθημερινότητα του παιδιού πιεστική και ασφυκτικά γεμάτη με δραστηριότητες και «πρέπει», καθώς και ότι κοιμάται τουλάχιστον 9-10 ώρες ημερησίως και η διατροφή του είναι πλούσια και ισορροπημένη.
Αυτονόητο, κι όμως απαιτείται να ειπωθεί: η νούμερο ένα βασική ανάγκη που οφείλεται να καλύπτεται είναι η προσοχή και η αγάπη. Ένα παιδί που δεν απολαμβάνει την φροντίδα και την στοργή των γονιών του, έχει κάθε λόγο να είναι θυμωμένο με όλους και με όλα.
Γονείς περιοριστικοί και υπέρπροστατευτικοί
Το να είσαι νήπιο που προσπαθεί να ελέγξει τα συναισθήματά του, πρέπει να αντιστοιχεί με το να είσαι φελλός που προσπαθεί να μείνει κάτω απ' την επιφάνεια του νερού: οι φελλοί επιπλέουν και τα παιδιά είναι δραστήρια και εκφραστικά. Πριν ένα παιδί «κατηγορηθεί» ως αδικαιολόγητα επιθετικό, πρέπει να εξεταστεί εάν η επιθετικότητά του αυτή είναι αντίδραση στη δράση των γονιών του. Μήπως τα επιτρεπόμενα όρια είναι πολύ αυστηρά; Μήπως τα «πρέπει» είναι πολύ περισσότερα από τα «θέλω»; Μήπως οι περιορισμοί -που είναι, φυσικά, απαραίτητοι!- είναι συντριπτικά περισσότεροι από τις ελευθερίες; Τα παιδιά είναι παιδιά, κι αυτό σημαίνει ότι θα κάνουν ζημιές, θα ξεχάσουν τα πράγματά τους παντού, θα καταστρέψουν τα ρούχα τους (και τα δικά σας) και θα θέλουν πού και πού να κάνουν χαζομάρες. Αν η παιδική τους φύση καταπιέζεται, τότε δεν είναι απόλυτα λογικό να επαναστατήσουν αντιδρώντας επιθετικά;
Είναι το παιδί αρκετά κοινωνικοποιημένο;
Ένα παιδί που έχει περάσει τα τρία, τέσσερα πρώτα χρόνια της ζωής του ζώντας μέσα σε τέσσερις -ή ακόμη και δεκατέσσερις- τοίχους μόνο με τη μαμά ή τον μπαμπά, έχει αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσει επιθετική συμπεριφορά. Μαμάδες που δεν εργάζονται, μαμάδες που ζουν σε απομονωμένα σπίτι ή στην απομόνωση της μετανάστευσης, αναγκάζονται να περνούν όλο τους τον χρόνο με το παιδί αφού γεννηθεί και μέχρι να πάει στον παιδικό σταθμό. Όταν αυτό συνοδεύεται από έλλειψη αδερφών/ φίλων/ συγγενών/ γειτόνων με μικρά παιδιά που μπορούν να κάνουν παρέα με το δικό τους παιδί, τότε η κοινωνικοποίησή του είναι ελλιπής. Ένα παιδάκι που δεν έχει μάθει πώς πρέπει να παίζει με άλλα παιδιά είναι λογικό να νιώθει «έξω από τα νερά του» όταν του δοθεί η ευκαιρία να κοινωνικοποιηθεί.
Ο ρόλος των εξωτερικών ερεθισμάτων
Σε τι είδους ερεθίσματα εκτίθεται το παιδί; Τι είδους πρότυπα κυριαρχούν στην κουλτούρα μας και πόσο επιτρέπεται στο παιδί να επηρεαστεί από αυτά; Σ' αυτή την περίπτωση, οι γονείς δεν μπορούν να έχουν την απόλυτη επίβλεψη, μπορούν όμως να λειτουργούν ως «λογοκρισία» όταν το παιδί είναι στο σπίτι. Δεν μπορεί να αποφευχθεί η επαφή ενός παιδιού με τα βίαια παιχνίδια των συμμαθητών του, μπορεί όμως να μην έχει πρόσβαση σε ακατάλληλες γι' αυτό ταινίες, σε video games βίαιου περιεχομένου και σε «παιδικές» απομιμήσεις όπλων, πολυβόλων και λοιπών αιμοσταγών «παιχνιδιών». Επιλέξτε μουσική, αντί για τηλεόραση και επιτραπέζια ή είδη ζωγραφικής αντί για... οπλικά συστήματα.