Κάλυψη (πολύ) βασικών αναγκών
Τα παιδιά μέχρι τα 4 έτη είναι σε θέση να καλύπτουν μόνα τους βασικές ανάγκες, ούτως ώστε να μπορούν σιγά-σιγά να οδηγηθούν στο δρόμο της (σχετικής) αυτονόμησης –και της εισόδου τους στη ζωή του νηπιαγωγείου. Τα παιδιά, λοιπόν, έως τεσσάρων ετών, πρέπει να ξέρουν:
Να ντύνονται σχεδόν μόνα τους. Με λίγη βοήθεια από τη μαμά και το μπαμπά, ένα παιδί στα τέσσερά του χρόνια, μπορεί να μάθει να ντύνεται και να γδύνεται, αλλά και να βάζει τα παπούτσια του. Το να δένουν τα κορδόνια τους είναι… αποστολή πιο απαιτητική. Αν ωστόσο έχετε το κέφι να δείξετε στο παιδί πώς να το κάνει, μπορείτε να συμβουλευτείτε σχετικό μας άρθρο, που δείχνει τον ευκολότερο τρόπο.
Να πλένουν τα δόντια και τα χέρια τους. Αρχικά με την καθοδήγησή σας και αργότερα μόνα τους, τα παιδιά αυτής της ηλικίας είναι -σύμφωνα με τους ειδικούς- έτοιμα να φροντίζουν μόνα τους την υγιεινή τους.
Αρχίστε να του μαθαίνετε πώς να κάνει μπάνιο. Θα πρέπει να βρίσκεστε κάπου εκεί γύρω για να μην αδειάσει όλο το αφρόλουτρο και να μην κάνει μπάνιο και το… μπάνιο, αλλά τα τέσσερα έτη είναι μια ηλικία κατά την οποία τα παιδιά μπορούν να μάθουν τις βασικές κινήσεις για το λούσιμο και το σαπούνισμα.
Να τρώνε μόνα τους (και… αξιοπρεπώς). Σίγουρα θα λερωθεί λιγάκι -αφού οι κινητικές του δεξιότητες δεν είναι ακόμη εντελώς ανεπτυγμένες- αλλά μέχρι τα τέσσερα, το παιδί πρέπει να ξέρει να χειρίζεται σωστά το πιρούνι και να μην παίζει με το φαγητό του (ή, τουλάχιστον, να μην παίζει με το φαγητό του όλη την ώρα, κωλυσιεργώντας).
Να πηγαίνουν στην τουαλέτα –με μια βοήθεια στο σκούπισμα. Τόσο αγόρια, όσο και κορίτσια, πρέπει να ξέρουν να κατεβάζουν παντελόνι και εσώρουχο και να κάνουν τσίσα τους χωρία βοήθεια. Όταν η επίσκεψη στην τουαλέτα είναι πιο… βρώμικη, τότε η μαμά και ο μπαμπάς είναι ακόμη απαραίτητοι.
Σε σχέση με το σπίτι
Τα τέσσερα έτη είναι η κατάλληλη ηλικία για να αναλάβουν τα παιδιά ορισμένες μικρές ευθύνες, συμμετέχοντας στα του νοικοκυριού και διορθώνοντας την ακαταστασία που προκάλεσαν. Έτσι, θα μάθουν να συνεργάζονται με την ομάδα -που, εν προκειμένω, λέγεται οικογένεια- και να παίρνουν πρωτοβουλίες.
Μάζεμα παιχνιδιών. Το δωμάτιο δεν θα είναι όπως αν το είχατε τακτοποιήσει εσείς, αλλά αυτό δεν πρέπει να σας νοιάζει. Δώστε στο παιδί την ευκαιρία να ωριμάσει (τηρουμένων, εννοείται των αναλογιών) και να αναλάβει μικρό-δουλειές που αφορούν το χώρο του.
Βοήθεια στο τραπέζι. Ένα τετράχρονο πιτσιρίκι είναι σε θέση να βοηθήσει στο στρώσιμο του τραπεζιού, αλλά και στο μάζεμα. Διδάξτε από μικρή ηλικία στο παιδί να πηγαίνει –τουλάχιστον- το πιάτο και το ποτήρι του στον νεροχύτη.
Βοήθεια στο καθάρισμα του σπιτιού. Φυσικά, δεν μπορείτε να περιμένετε από ένα τετράχρονο να βάλει σίδερο ή φτιάξει κανελόνια με κιμά, μπορείτε όμως να καθαρίζετε το σπίτι μαζί, βάζοντας μουσική που σας αρέσει και αναθέτοντάς του δουλειές (ανώδυνες!) όπως το να βάλει τα ρούχα του στα άπλυτα ή να ποτίσει τα λουλούδια.
Κρέμασμα και δίπλωμα ρούχων. Δείξτε στο παιδί πού και πώς να κρεμάει το μπουφάν και τα ρούχα του, αλλά και πώς να σκουπίζει τα πόδια του πριν μπει στο σπίτι.
Κινητικές δεξιότητες
Μπορεί να κρατήσει σωστά μολύβι και μαρκαδόρους και να ζωγραφίσει στοιχειωδώς. Μέχρι την ηλικία των τεσσάρων, τα παιδιά πρέπει να μπορούν να χειρίζονται σχετικά επιδέξια τα μολύβια και τους μαρκαδόρους και οι ζωγραφιές τους να είναι στοιχειωδώς κατανοητές.
Να κουμπώνει το παντελόνι του ή να ανεβάζει και να κατεβάζει ένα φερμουάρ. Θα του πάρει λίγη περισσότερη ώρα -και, αν βιάζεστε, θα πρέπει να επιστρατεύσετε αρκετή υπομονή- αλλά ένα παιδί αυτής της ηλικίας, μπορεί να κουμπώσει μόνο τη ζακέτα του και να βάλει τη ζώνη του.
Να ανεβαίνει και να κατεβαίνει σκάλες με μικρή βοήθεια. Πάντα υπό την στενή σας επίβλεψη (πρέπει να είστε μπροστά του, όταν κατεβαίνετε και πίσω του όταν ανεβαίνετε), το παιδί πρέπει να μπορεί να ανέβει και να κατέβει τις σκάλες χωρίς φόβο.
Να μπορεί να χτυπάει παλαμάκια ρυθμικά. Σύμφωνα με τους αναπτυξιολόγους, τα τετράχρονα παιδιά, πρέπει να είναι σε θέση να κρατήσουν έναν πολύ απλό ρυθμό χτυπώντας παλαμάκια.
Κοινωνική ανάπτυξη
Υποχώρηση του φόβου αποχωρισμού. Μέχρι την ηλικία των τεσσάρων, το παιδί σας πρέπει να έχει μειώσει το άγχος αποχωρισμού και να μην νιώθει μεγάλη ανασφάλεια όταν, για παράδειγμα, βγαίνετε και το αφήνετε με τους παππούδες ή κάποιον φροντιστή.
Αίσθηση κινδύνου. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας, πρέπει να έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται τους κινδύνους που ενέχουν ορισμένες επιλογές ή κινήσεις τους. Πρέπει, φερ’ ειπείν, να έχουν μάθει να κοιτάζουν δεξιά και αριστερά πριν διασχίσετε ένα δρόμο ή να μην περπατούν επικίνδυνα κοντά στην θάλασσα, όταν κάνετε βόλτα σε ένα λιμάνι.
Ομαλό παιχνίδι με άλλα παιδιά. Οι κοινωνικές δεξιότητες ενός παιδιού τεσσάρων χρονών, του επιτρέπουν να παίζει με άλλα παιδιά, χωρίς να χρειάζεται διαρκή επίβλεψη. Μέχρι τότε, πρέπει να έχει μάθει να μοιράζεται και να επιλέγει μόνο του το παιχνίδι ή την δραστηριότητα που το ευχαριστεί.
Εκφράζει τη δυσαρέσκειά του περισσότερο με λόγια, παρά με κλάμα. Το παιδί μεγαλώνοντας αντιλαμβάνεται ότι όταν κάτι το απογοητεύει, το στενοχωρεί ή το θυμώνει, μπορεί να το εξωτερικεύσει μιλώντας (έστω, γκρινιάζοντας) χωρίς ξεσπάσματα και κρίσεις θυμού.
Προσπαθεί να ανακαλύψει τον κόσμο. Όσο τα χρόνια περνούν, η αλληλεπίδραση των παιδιών με τον κόσμο αυξάνεται. Έως τα τέσσερα, ένα παιδί πρέπει να ενδιαφέρεται να λύσει κάποια απ' τα μυστήρια του κόσμου, κάνοντας συχνές ερωτήσεις στους ενήλικες για τα ζώα, τα υλικά, τους ανθρώπους, τα στοιχεία της φύσης κ.ο.κ.