Γιατί τα παιδιά δεν έχουν αυτοέλεγχο
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η «εκτός φάσματος» παρορμητικότητα (που δεν σχετίζεται με κάποια διαταραχή) έχει την εξής εικόνα: Όταν το παιδί πηγαίνει στο σχολείο και του ζητούν να μπει στη σειρά, εκείνο πρέπει να σπρώξει κάποιο άλλο που είναι ήδη στη σειρά, απλά και μόνο επειδή θέλει να σταθεί εκείνο στο συγκεκριμένο σημείο ή δίπλα σε έναν φίλο του. Η πράξη του αυτή δίνει το έναυσμα για ένα ολόκληρο πρόβλημα ανάμεσα στα παιδιά που ήταν ήδη στην σειρά και ακολουθούσαν μέχρι εκείνη τη στιγμή τις οδηγίες.
Δεν είναι λίγοι οι εκπαιδευτικοί που βγάζουν εύκολα το συμπέρασμα ότι ένα παιδί όπως το παραπάνω μπορεί να έχει είτε ΔΕΠΥ, είτε Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής, είτε αντιθετική διαταραχή κ.ο.κ., ενώ στην πραγματικότητα το παιδί δεν έχει κανένα απολύτως πρόβλημα. Είναι απλά παρορμητικό. Και το μόνο που χρειάζεται είναι να μάθει να ελέγχει τον εαυτό του, να μάθει ότι ο αυτοέλεγχος είναι κάτι που πρέπει να κάνει εκείνο για τον εαυτό του, όχι να τον περιμένει από τη μαμά του ή την δασκάλα του.
Είναι σημαντικό οι γονείς να θυμούνται πάντα ότι, όσο έξυπνο ή «προχωρημένο» κι αν είναι το παιδί τους, ο εγκέφαλός του δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως. Το να μάθει το παιδί να έχει αυτοέλεγχο θα γίνει σιγά σιγά, με την ανακάλυψη και την επανάληψη και όχι με το κήρυγμα και την τιμωρία. Και αυτή η διαδικασία θα λάβει χώρα με αργούς ρυθμούς, κατά την παιδική ηλικία. Δεν αρκεί ένα μόνο «μάθημα» για να αποκτήσει το παιδί αυτοέλεγχο, αλλά πολλά μικρά μαθήματα που πρέπει να δίνει ο γονιός με κάθε ευκαιρία. Τι μαθήματα είναι αυτά;
Βοηθήστε το παιδί να αναγνωρίζει τις παρορμήσεις του
Η παρόρμηση είναι μία αίσθηση που σε καταλαμβάνει, ξεπερνά κάθε λογική σκέψη και σε αναγκάζει να ξεχνάς όσα ξέρεις ότι δεν πρέπει να κάνεις. Για να βοηθήσετε το παιδί σας να μάθει να ελέγχει τον εαυτό του, πρέπει να του εξηγήσετε την παραπάνω διαδικασία, βοηθώντας το να αναγνωρίζει τις παρορμήσεις του πριν το οδηγήσουν σε κακές επιλογές.
Δώστε του συγκεκριμένες οδηγίες αυτοελέγχου
Με το να επικεντρώνεστε στο τι έκανε λάθος το παιδί λύνετε μόνο μέρος του προβλήματος. Βεβαιωθείτε ότι θα εξηγήσετε στο παιδί πώς να κάνει το λάθος σωστό. Δοκιμάστε να πείτε κάτι όπως «Δεν επιτρέπετε να είσαι 'κολλημένος' στον υπολογιστή, ειδικά όταν οι φίλοι σου έχουν έρθει στο σπίτι. Σκέψου 2-3 άλλα πράγματα που μπορείς να κάνεις, ενώ οι φίλοι σου παίζουν, ώστε να μοιραστείτε το παιχνίδι.»
Μην κάνετε κήρυγμα
Τα παιδιά χρειάζονται χρόνο για να επεξεργαστούν και να «ενσωματώσουν» πληροφορίες. Όταν τους κάνετε κήρυγμα, τα παιδιά κατακλύζονται με αμέτρητες πληροφορίες, με αποτέλεσμα να «κατεβάζουν ρολά» και, από ένα σημείο και μετά, να μην ακούν τι τους λέτε.
Να είστε σαφείς και σύντομοι
Χρησιμοποιείτε σύντομες προτάσεις και διδακτικές πράξεις όταν θέλετε να υποδείξετε στο παιδί μία σωστή συμπεριφορά.
Ορίστε σημεία
Όταν είστε με το παιδί σε δημόσιο χώρο και δυσκολεύεστε να το κρατήσετε κοντά σας, γιατί παρορμητικά θέλει να πάει να παίξει, μην του το απαγορεύσετε, απλά ορίστε κάποια περιοριστικά σημεία, π.χ. όταν περιμένετε στην ουρά του σούπερ μάρκετ, πείτε του ότι μπορεί να πάει να παίξει στο μέρος πίσω από το ταμείο, αλλά δεν θα περάσει τον τελευταίο σκουπιδοτενεκέ πριν την έξοδο. Φροντίστε να του θυμίζετε το σημείο που έχετε ορίσει ως τελευταίο «σύνορο» και ενημερώστε το εγκαίρως ότι αν δεν τηρήσει τον κανόνα σας, θα υπάρξει κάποια επίπτωση, π.χ. δεν θα του πάρετε την σοκολάτα που τόσο πολύ ήθελε.
Να έχετε την υπομονή να επαναλαμβάνετε συχνά αυτά που λέτε
Το μυστικό για να περιορίσετε όσο γίνεται την παρορμητική συμπεριφορά, είναι μάθετε στο παιδί πώς να σκέφτεται πριν να πράξει, και αυτό απαιτεί πολλά επαναλαμβανόμενα μαθήματα.
Προσφέρετε την δυνατότητα της επανάληψης
Τα παιδιά μαθαίνουν περισσότερο με τις πράξεις και την εμπειρία, παρά με τα λόγια. Ο καλύτερος τρόπος για να βελτιώσετε, λοιπόν, τις γνώσεις τους είναι με την επανάληψη. Αφού έχετε ολοκληρώσει με τις οδηγίες και τις διορθώσεις σας στην συμπεριφορά του παιδιού, φροντίστε να του δώσετε την ευκαιρία να προσπαθήσει ξανά. Αυτό βοηθά το παιδί να αποδείξει ότι μπορεί να αλλάξει μία λάθος συμπεριφορά σε σωστή και έτσι θα ξέρει, την επόμενη φορά, ποιο είναι το σωστό που πρέπει να κάνει.
*Οι παραπάνω συμβουλές προέρχονται από την οικογενειακή σύμβουλο και συγγραφέα Sharon Silver.