Είναι λογικό να νιώσετε θυμό
Όταν ένας γονιός αντιληφθεί ότι το παιδί του λέει ψέματα είναι λογικό να θυμώσει, να στενοχωρηθεί και να απογοητευτεί ταυτόχρονα. Τα ψέματα ταράζουν ιδιαίτερα τους γονείς, γιατί κλονίζουν τη σχέση εμπιστοσύνης που πιστεύουν ότι έχουν θεμελιώσει με τα παιδιά τους. Η έντονη συναισθηματική αντίδραση είναι απόλυτα φυσιολογική –είτε το ψέμα που ειπώθηκε είναι περίτεχνο και καλοσχεδιασμένο, είτε αυθόρμητο. Η αίσθηση οργής και υποτίμησης είναι απόλυτα φυσικές αντιδράσεις, που δεν χρειάζεται να θέσουν υπό αμφισβήτηση τις «ικανότητές» σας ως γονείς.
Τι ΔΕΝ πρέπει να κάνετε
Όσο φυσικές ή κοινές κι αν είναι οι συναισθηματικές αντιδράσεις, όμως, πρέπει να είναι ελεγχόμενες. Ο ενήλικας είναι επιφορτισμένος με την ευθύνη να έχει αυτοέλεγχο και να διαχειρίζεται τις «κρίσεις» ψύχραιμα και αποστασιοποιημένα. Επομένως, ανεξάρτητα απ’ το πόσο θυμό ή απογοήτευση νιώσατε ενώπιον του καταφανούς ψέματος που σας είπε το (μέχρι εκείνη τη στιγμή, αθώο) παιδί, πρέπει να το διαχειριστείτε μετρημένα και χωρίς συναισθηματικές εκρήξεις.
Μην επηρεαστείτε απ' τα συναισθήματά σας
Οι υπερβολικά συναισθηματικές αντιδράσεις δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να επικεντρωθούν στη δική σας παράλογη συμπεριφορά και, ενίοτε, τα αποσπά απ’ το να αναλάβουν την ευθύνη της δικής τους συμπεριφοράς. Επομένως αποφύγετε μεγαλοστομίες του τύπου «Πώς τόλμησες να πεις ψέματα σε'μένα;», ή «Δεν το πιστεύω ότι το ίδιο μου το παιδί μου λέει ψέματα!». Είναι σίγουρα απογοητευτικό και υποτιμητικό να είναι κανείς αποδέκτης ψέματος, αλλά μην γίνετε δραματικοί –έχετε σίγουρα πει κι εσείς ένα-δύο ψέματα στους γονείς σας.
Μην καταφύγετε στην τιμωρία
Και επειδή οι παιδαγωγικές μέθοδοι έχουν εξελιχθεί, ως σύγχρονοι γονείς, μπορείτε να διαχειριστείτε το ατόπημα του παιδιού πιο αποτελεσματικά από τους γονείς σας! Μην επιλέξετε τον (αναχρονιστικό) δρόμο της τιμωρίας. Η τιμωρία είναι κατασταλτικό μέσο, σίγουρα, αλλά δεν είναι προληπτικό: η μέθοδος της τιμωρίας δεν θα κάνει το παιδί να επεξεργαστεί, να κατανοήσει και εν τέλει να απορρίψει το ψέμα ως επιλογή.
Ο σκοπός ενός γονέα είναι να βελτιώσει όσο και όπου δύναται το παιδί του. Η εξέλιξη του χαρακτήρα του παιδιού είναι απότοκος σκληρής δουλειάς και πολλής υπομονής. Δείξτε λοιπόν ανωτερότητα, καταπιείτε το προσβεβλημένο σας "εγώ" και συζητήστε ανοιχτά με το παιδί για τα ψέματα: τόσο για τις αιτίες που οδήγησαν το παιδί στην επιλογή του ψέματος, όσο και για τις επιπτώσεις της επιλογής αυτής. Με τη συζήτηση θα λύσετε το πρόβλημα, που με φωνές, απειλές και συναισθηματική τρομοκρατία παραμένει άλυτο –η κουβέντα σε χαμηλούς τόνους, είναι ο μόνος τρόπος να επηρεάσετε το παιδί σας να κάνει καλύτερες επιλογές.
Τι πρέπει να κάνετε
Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι, αν το παιδί σας βρίσκεται στα πρώτα στάδια της ζωής του, τα ψέματα που ίσως πει θα είναι εντελώς αθώα, αφού -λογικά- θα εντάσσονται στο πλαίσιο ανάπτυξης της φαντασίας του (όπως, για παράδειγμα, οι φανταστικοί φίλοι). Σύμφωνα με τους ειδικούς, απέναντι σε ένα τέτοιο ψέμα η σωστότερη στάση είναι η αδιαφορία. Συνιστούν να μην μπείτε στη διαδικασία να μαλώσετε ή να νουθετήσετε το παιδί -η φάση των ψεύτικων ιστοριών θα περάσει.
Θέστε υπό έλεγχο τα νεύρα ή την απογοήτευσή σας
Κατ’ αρχάς πρέπει να απαλλαγείτε απ’ την αυθόρμητη τάση να φωνάξετε, να απειλήσετε ή να ενοχοποιήσετε το παιδί. Πριν αρχίσετε να κουβεντιάζετε, βεβαιωθείτε ότι έχετε υπό έλεγχο τα νεύρα και τα συναισθήματά σας, για να είστε σίγουροι ότι η κουβέντα που θα διεξαχθεί θα είναι εποικοδομητική.
Ζητήστε απ' το παιδί να σκεφτεί
Ζητήστε απ’ το παιδί να σκεφτεί σοβαρά πριν κουβεντιάσετε. Θέστε από πριν το πλαίσιο της κουβέντας, έτσι ώστε αφενός να αποφύγετε αποκλίσεις κι αφετέρου να δώσετε ένα τόνο «αυστηρότητας» στη διαδικασία. Είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό απ’ το παιδί, ότι η κουβέντα που κάνετε είναι μια δυσάρεστη συνέπεια της επιλογής του να σας πει ένα ψέμα. Πείτε του, ότι θα θέλατε να σκεφτεί ορισμένα πράγματα πριν κουβεντιάσετε, όπως: «Τι έχεις να κερδίσεις λέγοντας ψέματα;» ή «Σκέψου ποια χαρακτηριστικά θέλεις να έχει η σχέση σου μ’ αυτούς που αγαπάς». Δώστε λίγο χρόνο στο παιδί να σκεφτεί, πριν συζητήσετε. Ίσως δεν βρει όλες τις απαντήσεις, αλλά θα έχετε δώσει το έναυσμα για σκέψη –είναι το πρώτο βήμα.
Αναζητήστε τις αιτίες
Κουβεντιάζοντας επιμείνετε στο γιατί εν τέλει αποφάσισε να μην σας πει την αλήθεια. Είναι πολύ σημαντικό να μάθετε ποια ήταν τα κίνητρά του. Δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε αποτελεσματικά και σφαιρικά το πρόβλημα, αν δεν κατανοήσετε πρώτα την πηγή του. Εξάλλου, πολλές φορές, δεν φταίει μόνο εκείνος που λέει το ψέμα –μερίδιο ευθύνης φέρει ενίοτε και ο αποδέκτης του ψέματος. Αναλογιστείτε λοιπόν, τη συνολική σας στάση απέναντι στο παιδί και ρωτήστε το ευθέως αν σας φοβάται, αν νιώθει ότι το καταπιέζετε ή, αντίθετα, ότι δεν το καταλαβαίνετε.
Μιλήστε του για το πώς τα ψέματα κλονίζουν τις σχέσεις
Ξεκαθαρίστε ότι τα ψέματα δεν χωράνε σε μια υγιή, αγαπημένη σχέση. Παραδεχτείτε ότι «ουδείς αναμάρτητος»: αποδείξτε στο παιδί ότι κατανοείτε την συμπεριφορά του και ότι, ταυτόχρονα, την έχετε απορρίψει. Εξηγήστε του πού βασίζεται η κάθετη απόρριψή σας. Εξηγήστε ότι τα ψέματα πληγώνουν τους ανθρώπους. Ότι υποτιμούν τις σχέσεις κι ότι υποσκάπτουν την εμπιστοσύνη. Ρωτήστε «Πώς θα ξέρω την επόμενη φορά ότι μου λες αλήθεια;» -δείξτε του ότι οι σχέσεις κλονίζονται όταν παρεισφρέουν σ΄αυτές τα ψέματα.