Μέχρι πριν περίπου εκατό χρόνια, ήταν επιθυμητό για τις γυναίκες να έχουν επιπλέον αποθήκες λίπους και μεταβολισμό υψηλής απόδοσης -βοηθούσε στο να εξασφαλιστεί η επιβίωση των γυναικών σε περιόδους πείνας και λοιμών, αλλά και στην ικανότητά τους να γεννούν και να θηλάζουν.
"Γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι υπάρχουν γενετικοί και περιβαλλοντικοί λόγοι που μερικοί άνθρωποι είναι παχύσαρκοι", λέει ο June Stevens, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας. Οι γενετικές διαφορές που προσδιορίζουν την τάση παχυσαρκίας ενός ατόμου είναι λιγότερο διακριτές σε περιβάλλοντα όπου η άσκηση είναι μέρος της καθημερινής ζωής και όπου δεν υφίσταται αφθονία πεντανόστιμου, φτηνού φαγητού. Οι Έλληνες, όπως φυσικά και οι Αμερικανοί, ζουν σε ένα περιβάλλον που ο J. Stevens ονομάζει «παχυσαρκογενές»: ένα άθροισμα παραγόντων, ενθαρρύνει το άτομο να φάει και να πιεί περισσότερες θερμίδες από αυτές που χρειάζεται και, συνεπώς, να γίνει παχύσαρκο. Να μερικές πιθανές αιτίες που οι πιθανότητες να χάσετε βάρος είναι εναντίον σας, κάνοντάς σας να νιώθετε ότι απλά είναι αδύνατο να αδυνατίσετε.
1. Έχετε χαμηλό μεταβολικό δείκτη όταν ξεκουράζεστε, και υψηλή αποδοτικότητα μεταβολισμού.
Πιο απλά, αν έχετε χαμηλό μεταβολικό δείκτη κατά τις ώρες ανάπαυσης, αυτό σημαίνει ότι το σώμα σας καταναλώνει λιγότερες θερμίδες όσο ξεκουράζεται, σε σχέση με κάποιον άλλο του ίδιου σωματότυπου. Και αν το σώμα σας έχει υψηλή αποδοτικότητα, καίει λιγότερες θερμίδες όσο είναι σε κίνηση, σε σχέση με κάποιον με χαμηλή αποδοτικότητα. (Φανταστείτε ότι το σώμα σας είναι ένα air condition: υψηλή αποδοτικότητα σημαίνει μικρή κατανάλωση ρεύματος. Για το σώμα, όπου ρεύμα, αντικαταστήστε με θερμίδες).
Οι διαφορετικοί αυτοί δείκτες μπορούν να προσθέσουν έως και 11 κιλά, λέει η ερευνήτρια του Πανεπιστημίου του Κολοράντο Victoria Catenacci. Οι περισσότεροι ερευνητές, όμως, πιστεύουν ότι τα πολύ υψηλά επίπεδα πλεονάζοντος βάρους είναι πιθανότερα αποτέλεσμα υπερβολικής κατανάλωσης φαγητού ή/και απουσίας σωματικής άσκησης.
2. Είστε γυναίκα.
Κατ' αρχάς, από την φύση τους οι άνδρες έχουν περισσότερη μυϊκή μάζα από τις γυναίκες και οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο ποσοστό λίπους από τους άνδρες.
Οι μυϊκοί ιστοί καίνε περισσότερες θερμίδες κατά τη διάρκεια της ανάπαυσης από τους λιπώδεις ιστούς. Είναι, λοιπόν, αναμενόμενο ότι ο μεταβολικός δείκτης ανάπαυσης των ανδρών, τείνει να είναι σημαντικά υψηλότερος από τον αντίστοιχο των γυναικών.
Επιπλέον, οι γυναίκες τείνουν να παίρνουν βάρος στους γλουτούς, τα πόδια και την περιφέρεια, ενώ οι άνδρες συνήθως αποθηκεύουν το έξτρα λίπος στην περιοχή της κοιλιάς. Ο καθηγητής Robin Duncan του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϋ, εξηγεί ότι το λίπος της κοιλιακής περιοχής επιστρατεύεται πρώτο σε περιόδους ανάγκης ενέργειας, εν αντιθέσει με αυτό των ποδιών και των γλουτών.
Ταυτόχρονα, επειδή οι άντρες έχουν την τάση να είναι πιο εύσωμοι από τις γυναίκες, έχουν και την τάση να καίνε περισσότερο λίπος από αυτές ακόμη κι αν ασκούνται με ακριβώς τον ίδιο τρόπο. «Εάν ένας άνδρας και μία γυναίκα τρέξουν με την ίδια ταχύτητα για μία ώρα, η γυναίκα θα κάψει -ας πούμε- 500 θερμίδες, ενώ ο άνδρας σχεδόν 700», λέει η Victoria Catenacci. Σα να μην ήταν ήδη αρκετές οι αδικίες, πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι οι άνδρες είναι αποτελεσματικότεροι στο να καταπιέσουν το αίσθημα της πείνας όταν τους προσφέρεται φαγητό. Σε πείραμα που έγινε, αφού 23 υγιείς, κανονικού βάρους άνθρωποι έμειναν νηστικοί για 17 ώρες, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τεχνικές καταπίεσης για να αναστείλουν το αίσθημα της πείνας. Η επιθυμία για φαγητό μειώθηκε, επιτυχώς, μόνο στους άνδρες. Οι ακτινογραφίες των εγκεφάλων τους που ακολούθησαν, έδειξαν μείωση της δραστηριότητας στις περιοχές που ευθύνονται για την επεξεργασία της επιθυμίας για φαγητό.
3. Βιώνετε την πείνα, την ευχαρίστηση και το άγχος διαφορετικά από τους άλλους.
Ο J. Stevens πιστεύει ότι οι διαφορές στον τρόπο που νιώθουν οι άνθρωποι το αίσθημα της πείνας και διαχειρίζονται το άγχος είναι απαραίτητες για να προσδιορίσουμε ποιος θα γίνει υπέρβαρος και ποιος όχι.
«Οι ξεχωριστές γενετικές διαφορές στις πολυάριθμες ορμόνες που φτιάχνονται από τα εντόσθια, τον εγκέφαλο και τα λιποκύτταρα (και καθορίζουν την όρεξη, την πείνα και τον κορεσμό) ίσως διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προδιάθεση για παχυσαρκία και στη δυσκολία απώλειας βάρους», λέει η Catenacci.
Οι ερευνητές βρίσκονται ακόμα σε πρωταρχικό στάδιο κατανόησης του τι πραγματικά συμβαίνει με τη διαφορά στην αίσθηση της πείνας ή του άγχους σε κάθε άτομο, και στο κατά πόσο επηρεάζει το τι και το πόσο τρώει κάποιος.
4. Δεν σας αρέσει η σωματική άσκηση (ίσως φταίνε τα γονίδιά σας).
Σύμφωνα με τον Daniel Pomp, υποψήφιο διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας, έρευνα σε ζώα υποδεικνύει ότι το 25%-50% της τάσης ενός ατόμου για εθελοντική άσκηση υπόκειται σε γενετικό έλεγχο.
Ο Pomp εξετάζει ποντίκια που γενετικά προτιμούν να ασκούνται, επειδή έχουν εκτραφεί με στόχο να μπορούν να τρέχουν πολύ στον τροχό. Αναμένουμε περισσότερα αποτελέσματα στο πεδίο της έρευνας του «γονιδίου της άθλησης» και τον ρόλο του στους ανθρώπους τα επόμενα χρόνια.
5. Η μητέρα σας έκανε διατροφή υψηλή σε λιπαρά όταν ήταν έγκυος.
Υπάρχει μια έρευνα σε προκαταρκτικό στάδιο, που υποδεικνύει ότι μια υγιής, ισορροπημένη σε λιπαρά διατροφή είναι σημαντική για το μελλοντικό βάρος και την κατάσταση της υγείας του εκκολαπτόμενου εμβρύου, ανεξάρτητα από το αν η έγκυος είναι παχύσαρκη ή αδύνατη.
6. Η διατροφή σας ως παιδί, μπορεί να επηρεάζει το πόσο εύκολα παίρνετε βάρος ως ενήλικας.
Η έρευνα του Raylene Reimer, ερευνητή του Πανεπιστημίου του Κάλγκαρι, έχει δείξει πως το φαγητό που τρώμε επηρεάζει πόσο ενεργά είναι συγκεκριμένα γονίδια στο σώμα μας. «Συγκεκριμένα, πιστεύουμε ότι η διατροφή έχει άμεση επίδραση στα γονίδια που ελέγχουν την αποθήκευση και τη χρήση των θρεπτικών ουσιών από το σώμα μας», εξηγεί ο R. Reimer.
Στη μελέτη του, που γίνεται με αρουραίους, η ομάδα που έκανε διατροφή πλούσια σε πρωτεΐνες σε νεαρή ηλικία πήρε περισσότερο βάρος και λίπος κατά την ενηλικίωση, συγκριτικά με την ομάδα που κατανάλωνε περισσότερες φυτικές ίνες.
Αν και υπάρχουν μεγάλα περιθώρια εξέλιξης αυτού του ερευνητικού τομέα, οι ήδη υπάρχουσες μελέτες αποδεικνύουν πόσο σύνθετη είναι η διαδικασία αύξησης βάρους.
Δεν μπορείτε να χάσετε βάρος; Εστιάστε στην υγεία σας
Αν πολλές από τις παραπάνω αιτίες σχετίζονται με εσάς, μην αποθαρρύνεστε. Δεν μπορείτε να αλλάξετε τη γονιδιακή σας σύσταση. Μπορείτε, όμως, να αλλάξετε την αλληλεπίδρασή σας με το περιβάλλον. Η θετική οπτική, είναι να τρώτε σωστά και να αθλείστε για την καλή κατάσταση της υγείας σας. Η ισορροπημένη διατροφή, η συχνή άσκηση και η αποφυγή υπερβολικής κατανάλωσης φαγητού είναι συνήθειες που θα βελτιώσουν εν γένει την κατάσταση της υγείας σας.
Μην αυτοτιμωρείστε αν δε χωράτε στο παλιό σας τζιν. Η πραγματικότητα είναι πως οι άνθρωποι από τη φύση τους έχουν διαφορετικές σωματοδομές, λέει η Joanne Ikeda του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϋ, που έχει αφιερώσει την καριέρα της στη μελέτη του βάρους και της υγείας.
«Είναι πολύ λυπηρό το ότι είμαστε πεπεισμένοι, πως το φυσιολογικό εύρος μεγεθών και σχημάτων του ανθρώπινου σώματος πρέπει να αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο φάσμα, όταν η ποικιλομορφία των μεγεθών των σωμάτων είναι, στην πραγματικότητα, αυτό που φυσικά προκύπτει στον ανθρώπινο πληθυσμό» λέει η ερευνήτρια.