Τι είναι η ασυμβατότητα ρέζους
Όταν ένα ζευγάρι έχει διαφορετικό ρέζους στην ομάδα αίματός του (δηλαδή ο άνδρας θετικό και η γυναίκα αρνητικό ή αντίστροφα), τότε μιλάμε για ασυμβατότητα ρέζους. Όταν το ρέζους στο αίμα κάποιου είναι θετικό, αυτό σημαίνει ότι τα ερυθρά αιμοσφαίριά του διαθέτουν ένα κοινό αντιγόνο που επικρατεί, το οποίο λέγεται ρέζους (Rhesus, Rh). Όταν δεν υπάρχει αυτό το αντιγόνο, κάνουμε λόγο για ρέζους αρνητικό. Περίπου 85% των ατόμων της λευκής φυλής έχουν ρέζους θετικό.
Πότε η ασυμβατότητα δημιουργεί πρόβλημα
Μπορεί να δημιουργηθεί πρόβλημα όταν η μητέρα έχει ρέζους αρνητικό και ο πατέρας θετικό. Αν το έμβρυο κληρονομήσει το αρνητικό ρέζους της μαμάς του δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Αν, όμως, κληρονομήσει το θετικό ρέζους του μπαμπά του, τότε ο οργανισμός της μητέρας, καθώς αναγνωρίσει το ασύμβατο αίμα σαν εισβολέα, μπορεί να του «επιτεθεί». Στην αντίστροφη περίπτωση, όταν η μητέρα έχει ρέζους θετικό και ο πατέρας αρνητικό, δεν υπάρχει κανένα απολύτως πρόβλημα.
Ο κίνδυνος λαμβάνει χώρα κατά την εγκυμοσύνη ή τον τοκετό; Και τι γίνεται τότε;
Αν η έγκυος έχει ρέζους αρνητικό και το έμβρυο ρέζους θετικό, η ανησυχία δημιουργείται κυρίως κατά τον τοκετό, καθώς τότε ερυθρά αιμοσφαίρια του εμβρύου μπορεί να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος της μητέρας. Εκείνη τότε θα παράγει αντισώματα κατά των ρέζους θετικό ερυθροκυττάρων του νεογνού, τα οποία σε ενδεχόμενη δεύτερη κύηση της μητέρας, με έμβρυο ξανά ρέζους θετικού, θα περάσουν στην κυκλοφορία του εμβρύου και θα καταστρέψουν τα ερυθρά του αιμοσφαίρια. Αν γίνει αυτό, το έμβρυο που θα γεννηθεί θα έχει τη λεγόμενη «αιμολυτική νόσο των νεογνών» με αναιμία, η οποία συνοδεύεται από πολλά ακόμα σοβαρά προβλήματα.
Αν, όμως, πρόκειται για την πρώτη εγκυμοσύνη της γυναίκας, το νεογνό αυτό δεν θα έχει πρόβλημα αφού ο οργανισμός της δεν θα δημιουργήσει αντισώματα ενάντια στον παράγοντα ρέζους, τουλάχιστον μέχρι το αίμα της να έρθει σε επαφή με αυτό του μωρού, π.χ. στον τοκετό ή σε περίπτωση αποβολής ή άμβλωσης. Σπάνιες περιπτώσεις, κατά τις οποίες το αίμα του πρώτου εμβρύου μπορεί να έρθει σε επαφή με αυτό της μητέρας είναι η αποκόλληση ή κατά την παρακέντηση. Στις περιπτώσεις αυτές, αν η μητέρα έχει πράγματι ρέζους αρνητικό και ο πατέρας θετικό, θα πρέπει να χορηγηθεί στη μητέρα ένεση ανοσοσφαιρίνης Rh, για να μην αναπτυχθούν αντισώματα που θα «επιτεθούν» στο έμβρυο, ανεξάρτητα από το ρέζους που αυτό θα έχει.
Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι τα αντισώματα του εμβρύου με ρέζους θετικό δεν θα προκαλέσουν πρόβλημα στην μητέρα, παρά μόνο στο επόμενο έμβρυο που θα κυοφορήσει, με ρέζους θετικό.
Πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της ασυμβατότητας
Καταρχάς οι γονείς θα πρέπει να κάνουν εξετάσεις για να γνωρίζουν το ρέζους τους. Αν απόν αυτές προκύψει ότι η μητέρα έχει ρέζους αρνητικό και ο πατέρας θετικό, τότε κατά την 28η εβδομάδα κύησης, ο γιατρός θα της χορηγήσει προληπτικά ανοσοσφαιρίνη Rh σε ενέσιμη μορφή, ώστε να αποφευχθεί η ανάπτυξη αντισωμάτων. Στην συνέχεια, μέσα σε 72 ώρες από τον τοκετό και αν διαπιστωθεί ότι το μωρό έχει ρέζους θετικό, θα της χορηγηθεί άλλη μία δόση της ίδιας ουσίας.
Με τον τρόπο αυτόν εξασφαλίζεται ότι και σε επόμενη εγκυμοσύνη δεν θα υπάρξει πρόβλημα, αφού ο οργανισμός της μητέρας δεν θα διαθέτει αντισώματα για τον παράγοντα ρέζους.
Σε περίπτωση που δεν υπάρξει η κατάλληλη πρόληψη
Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις που δεν υπάρξει η παραπάνω πρόληψη ή που και να έχει γίνει η ένεση ανοσοσφαιρίνης μετά την γέννηση του πρώτου παιδιού, δεν δεσμευτούν όλα τα αντισώματα, θα πρέπει στην δεύτερη εγκυμοσύνη να γίνει ένεση αμνιοπαρακέντησης για να διαπιστωθεί αν το έμβρυο έχει ρέζους θετικό ή αρνητικό. Αν έχει ρέζους αρνητικό δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Αν έχει ρέζους θετικό θα πρέπει η έγκυος να παρακολουθείται σε επίπεδο αντισωμάτων, ιδανικά κάθε μήνα, για να διασφαλίζεται ότι δεν υπάρχουν αντισώματα.
Αν η εξέταση της εγκύου (που ονομάζεται έμμεσο coombs) δείξει ότι εμφανίζονται αντισώματα, χρειάζεται ακόμα πιο στενή παρακολούθηση για να διαπιστώνεται σε τι επίπεδο βρίσκονται αυτά. Αν βρίσκονται σε χαμηλό επίπεδο το έμβρυο δεν κινδυνεύει. Αν διαρκώς αυξάνονται, τότε το έμβρυο πιθανώς να χρειαστεί μετάγγιση αίματος αμέσως μετά την γέννα ή και κατά την κύηση αν κριθεί απαραίτητο. Πιθανώς, επίσης, να χρειαστεί να προκληθεί και πρόωρος τοκετός.