Η χρήση απειλών, φωνών και αυταρχικών μεθόδων πειθαρχίας έχουν κριθεί πλέον από τους παιδοψυχολόγους ως αποτυχημένες πρακτικές. Και αυτό γιατί μπορεί μεν να επιτυγχάνουν τον στόχο τους βραχυπρόθεσμα, όμως μακροπρόθεσμα έχει βρεθεί ότι οδηγούν τα παιδιά σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και αρνητικούς τρόπους αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα. Έτσι, τα τελευταία χρόνια οι ειδικοί συμβουλεύουν τους γονείς να ακολουθούν στρατηγικές με έμφαση στο να προάγουν τη θετική συμπεριφορά του παιδιού –κάποιοι παιδοψυχολόγοι χρησιμοποιούν για τη μέθοδο αυτή τον όρο «θετική πειθαρχία».
Τι είναι η θετική πειθαρχία
Όπως εξηγεί η ψυχολόγος κ. Λαμπρινή Καλαντζή ο όρος «θετική πειθαρχία» έχει να κάνει με τεχνικές και μεθόδους που χαρακτηρίζονται ως «θετικές» και εφαρμόζονται από τους γονείς προς τα παιδιά, δίνοντας έμφαση στην επιδοκιμασία και την επιβράβευση «θετικών» συμπεριφορών εκ μέρους των παιδιών και στη μη ενασχόληση επίδειξης αρνητικών συμπεριφορών.
Η ειδικός εξηγεί ότι η πειθαρχία που οφείλουν οι γονείς να προσφέρουν στα παιδιά αγγίζει πολλά και πολυσήμαντα αναπτυξιακά θέματα του παιδιού. Σχετίζεται, δηλαδή, με:
- Τα όρια που χρειάζεται να μπουν από νωρίς στα παιδιά προκειμένου να μάθουν τι επιτρέπεται και τι όχι σε επίπεδο συμπεριφοράς, τόσο στο οικογενειακό περιβάλλον όσο και σε εξωτερικούς χώρους, σε συνάντηση με άλλα άτομα.
- Τους κανόνες που τίθενται σε κάθε οικογένεια, ώστε να υπάρχει μια εύρυθμη λειτουργία στο σύστημά της.
- Την αυτοπεποίθηση του παιδιού, προκειμένου να τονίζονται ιδιαίτερα τα θετικά του στοιχεία και να ενισχύονται οι κατάλληλες συμπεριφορές που κάθε φορά εκδηλώνει.
Επιπλέον, συμπληρώνει η κ. Καλαντζή, ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η σύνδεση της πειθαρχίας με την αυτογνωσία του παιδιού. Αυτό γίνεται διότι μαθαίνοντας ένα παιδί τα επιτρεπτά όρια εντός των οποίων μπορεί να κινηθεί και να ενεργήσει, είναι σε θέση βαθμιαία να κατανοεί και να γνωρίζει περισσότερα χαρακτηριστικά του εαυτού του. Έτσι, οι διάφοροι μέθοδοι που οδηγούν στην πειθαρχία του παιδιού, βοηθούν πολύ και ενισχύουν την ανάπτυξη του στοιχείου της υπευθυνότητας, το οποίο γίνεται εμφανές όσο το παιδί μεγαλώνει και αναλαμβάνει ευθύνες για ορισμένα ζητήματα.
Εφαρμογή ορίων με θετικό τρόπο
Πώς, όμως, θα καταφέρει ο γονιός, τις στιγμές που το παιδί επιδεικνύει μη αποδεκτές συμπεριφορές, να διατηρήσει την ψυχραιμία του και να βάλει όρια με θετικό τρόπο; Η κ. Καλαντζή δίνει στους γονείς τις εξής κατευθύνσεις:
Γονείς πρότυπα
Έχει βρεθεί πως είναι πιο εύκολο για τους γονείς να θέτουν κανόνες και όρια εντός και εκτός σπιτιού αν λειτουργούν και οι ίδιοι ως παραδείγματα και πρότυπα για τα παιδιά. Αυτό διευκολύνει ιδιαίτερα στην εκμάθηση τεχνικών πειθαρχίας, καθώς τα παιδιά δεν θα συναντούν συχνά αντιφάσεις στα λόγια και στις πράξεις των γονέων τους, οπότε θα δέχονται την εκπαίδευση από εκείνους πιο ομαλά.
Γονείς επεξηγηματικοί
Πολλές φορές τα μικρά παιδιά δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα αίτια και τις συνέπειες των πράξεών τους, οπότε ο τρόπος που καλούνται να βάλουν όρια οι γονείς στις περιπτώσεις αυτές είναι διαφορετικός. Στις ηλικίες κάτω των 3 ετών η πειθαρχία μπορεί να εφαρμοστεί με απόσπαση της προσοχής του παιδιού με άλλη δραστηριότητα ή με απομάκρυνσή του σε άλλο μέρος του δωματίου ή άλλον χώρο. Σε μεγαλύτερες ηλικίες όμως, άνω των 3 ετών, οι εξηγήσεις καθώς και η κατανόηση των πράξεων και της συμπεριφοράς του παιδιού μπορεί να βοηθήσουν πολύ, τόσο στην καλλιέργεια της επίγνωσης των επιδράσεων της κάθε ενέργειας στο εξωτερικό περιβάλλον εκ μέρους του παιδιού όσο και στην σύνδεση αιτίου-αποτελέσματος.
Δείξτε, λοιπόν, στο παιδί με ποιον τρόπο η πράξη του μπορεί να ενόχλησε ή να έβλαψε και θέστε σαφείς κανόνες αναφορικά με την συγκεκριμένη πράξη (π.χ. δεν χτυπάμε ποτέ κανέναν). Παράλληλα, μην ξεχνάτε να ενισχύετε θετικά και να επιβραβεύετε το παιδί σας κάθε φορά που δρα με τον επιθυμητό τρόπο.
Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται θερμή σχέση εμπιστοσύνης και στοργής στους γονείς με τα παιδιά που ελευθερώνει και ησυχάζει τους πρώτους, ενώ παράλληλα τονώνει και δίνει το προβάδισμα στα δεύτερα ώστε να προχωρούν έχοντας μαζί τους πολύτιμα εφόδια που θα τα βοηθήσουν να αναπτύξουν τις ικανότητές τους αλλά και να εμπλουτίσουν το «είναι» τους με την απόκτηση νέων δεξιοτήτων.
Γονείς φορείς αγάπης και στοργής
Τα παιδιά που λαμβάνουν την αμέριστη και άνευ όρων αγάπη και αποδοχή εκ μέρους των γονέων αναπτύσσουν θετική εικόνα και καλή αυτο-αντίληψη στο πέρασμα των χρόνων. Έτσι, είναι σημαντικό οι γονείς να δείχνουν βαθύτερη κατανόηση στους τρόπους συμπεριφοράς των παιδιών, χωρίς να βιάζονται να τα μαλώσουν όταν ξεφεύγουν κάποιες φορές. Είναι, μάλιστα, προτιμότερο οι γονείς να δρουν πριν μία κατάσταση ξεφύγει από τον έλεγχο, παρά να μαλώσουν τα παιδιά μετά. Για παράδειγμα, δώστε στο παιδί σύντομες και σαφείς οδηγίες για το πώς να συμπεριφερθεί εν όψει κάποιας δραστηριότητας και επιβραβεύστε το για την προσπάθειά του.
Δείξτε ενδιαφέρον στις δραστηριότητες και τις πράξεις του παιδιού, για να καταλάβετε τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον κόσμο γύρω του. Δώστε του ευκαιρίες για δραστηριότητες που το ενδιαφέρουν και που είναι κατάλληλες για την ηλικία του και ενθαρρύνετέ το να συμμετέχει ενεργά και θετικά. Δείξτε εμπιστοσύνη και τρυφερότητα στο παιδί, χωρίς απαιτήσεις και αυξημένες προσδοκίες. Τα όρια έτσι θα μπαίνουν βήμα-βήμα, όπως ακριβώς θα κατακτούν και τα παιδιά τις ικανότητές τους.