Όταν ένας γονιός προκαλεί μια τέτοια αντιστροφή ρόλων εντός της οικογένειας, ο ίδιος δεν είναι συνήθως σε θέση να αντιληφθεί τι κάνει. Την ίδια στιγμή, το παιδί δεν έχει τη δυνατότητα να κρίνει τι είναι αυτό που συμβαίνει και να το προλάβει, ίσως, πριν συμβεί, αφού εκβιάζεται στον νέο του ρόλο από συνθήκες που δεν μπορεί να ελέγξει.
Για παράδειγμα, όταν η σχέση μεταξύ των δύο γονιών βρίσκεται σε κρίση και η μητέρα είναι εκείνη που περνά τις περισσότερες στο σπίτι με το παιδί, είναι πιθανό να αναζητήσει διέξοδο στο παιδί της. Να αρχίσει του να μιλά για τα προβλήματα στη σχέση με τον πατέρα του και σταδιακά για τη γενικότερη ψυχολογική κατάσταση, τις απογοητεύσεις από τη ζωή και τη ματαίωση όσων ήλπιζε να απολαύσει ή να επιτύχει.
Ένα παιδί, όμως, ιδιαίτερα όταν βρίσκεται στο κρίσιμο στάδιο της εφηβείας, αναζητεί τα δικά του στηρίγματα και η οικογένεια οφείλει να είναι το καταφύγιό του από τα άγχη, τις ανασφάλειες και όσα αντιμετωπίζει καθώς φτάνει στα πρόθυρα της ενηλικίωσης. Η απουσία μιας τέτοιας συνθήκης είναι από μόνη της επιζήμια, πόσο μάλλον όταν κληθεί κιόλας να αλλάξει ρόλους με τον γονιό του. Οι συνέπειες φαίνονται, συνήθως, πολύ αργότερα.
Στην ενήλικη ζωή του, ένα παιδί που έχει υποστεί γονεοποίηση μπορεί να παρουσιάσει:
Έντονα αισθήματα οργής και πικρίας
Όταν μεγαλώνουμε, η ζωή μας αλλάζει εκ τω πραγμάτων και, σταδιακά, αντιμετωπίζουμε πιο σοβαρές και δύσκολες καταστάσεις. Τότε, οι αναμνήσεις από την ξέγνοιαστη παιδική μας ηλικία λειτουργούν κάπου κάπου ως προσωρινή φυγή από την καθημερινότητα και μια παρηγοριά ότι όσα ζούμε τώρα δεν είναι παρά μια φυσιολογική εξέλιξη στη ζωή ενός ανθρώπου.
Κάποιος που έχει στερηθεί την παιδική του ηλικία για τον έναν ή τον άλλον λόγο, συχνά δεν έχει την ανάμνηση μιας μακράς περιόδου ανεμελιάς και ευχάριστων στιγμών με τους δικούς του. Δεν μπορεί, λοιπόν, παρά να νιώθει πως έχασε τα καλύτερά του χρόνια. Ή, μάλλον, πως του τα έκλεψαν οι γονείς του.
Τα χρόνια όμως δεν γυρνάνε πίσω και το αίσθημα της απώλειας γίνεται θυμός και πικρία δηλητηριάζοντας ή και διαλύοντας, ακόμη, την σχέση με τους γονείς.
Τάσεις απομόνωσης
Τα παιδικά και εφηβικά μας χρόνια είναι γεμάτα από ευκαιρίες για κοινωνικοποίηση, είναι η περίοδος που μαθαίνουμε να χτίζουμε σχέσεις, να περνάμε καλά, αλλά και να συνεργαζόμαστε με τους άλλους. Μαθαίνουμε επίσης να μοιραζόμαστε εμπειρίες με ανθρώπους που έχουν κοινά ενδιαφέροντας και, φυσικά, να βασιζόμαστε, αλλά και να στηρίζουμε τους φίλους μας.
Ένα παιδί που έχει αναγκαστεί να γίνει γονιός για τον γονιό του, μένει έξω από διαδικασίες που διαμορφώνουν τον ψυχικό του κόσμο και τη σχέση του με τους ανθρώπους γύρω του. Περνά πολύ χρόνο μόνο του, φέροντας την ευθύνη του γονιού και ανησυχώντας μην τυχόν του συμβεί κάτι κακό όσο εκείνο ζει την ζωή που του αναλογεί.
Το αποτέλεσμα, όταν ενηλικιωθεί, είναι να παρουσιάσει σημαντικές δυσκολίες στο να εμπιστευτεί τους άλλους, να δημιουργήσει ουσιαστικές φιλίες και να τις διατηρήσει μακροπόθεσμα. Και φυσικά, να δημιουργήσει ανταποδοτικές σχέσεις που μπορούν να γίνουν σωστή βάση για να κάνει οικογένεια.
Κατάθλιψη
Ένα παιδί που αναγκάζεται να αναλάβει τις ευθύνες του γονιού και παράλληλα να είναι δίπλα του σε ότι χρειαστεί, επιφορτίζεται με βάρη που δεν είναι έτοιμο να σηκώσει. Πρόκειται συχνά για θέματα που άπτονται της ενήλικης ζωής και δεν αντιλαμβάνεται πλήρως, όπως είναι τα οικονομικά προβλήματα, η ρήξη μεταξύ συζύγων, ο εθισμός, η κρίση της μέσης ηλικίας, η κατάθλιψη, ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα υγείας κλπ.
Έτσι, το παιδί ζει μια ζωή γεμάτη ανησυχία για τι μπορεί να συμβεί από στιγμή σε στιγμή και αναπτύσει φοβίες που, συχνά, το ακολουθούν και μετά την ενηλικίωση. Το πένθος για την παιδική ηλικία που δεν έζησε, η αδυναμία να στηριχτεί στους άλλους και να χτίσει ουσιαστικές σχέσεις, και το χάσμα με την οικογένεια μπορούν να οδηγήσουν τον άνθρωπο που έχει ως μοναδικό παράδειγμα μια ζωή γεμάτη ανασφάλεια και άγχος, στην κατάθλιψη.
Έχει, λοιπόν, ζωτική σημασία για το μέλλον τους να αφήνουμε τα παιδιά να παραμένουν παιδιά και να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματά μας με τη βοήθεια άλλων ενηλίκών, συγγενών, φίλων ή ειδικών. Για να μην σηκώνουν τα δικά μας βάρη, να εξελίσσονται σε υγιείς ενήλικες και να μην κληθούν ποτέ τους να ξεπεράσουν εμπόδια που μπορεί ν’ αποδειχθούν ανυπέρβλητα και να τους στερήσουν τον ανταποδοτικό βίο που τους αξίζει.
