«Οι άνθρωποι έχουν επιλογές. Δεν είναι όλα προκαθορισμένα»
Η Ελένη είναι από τις πιο γνωστές τραγωδίες του Ευριπίδη. Παρόλα αυτά, το κωμικό στοιχείο είναι έντονο. Πώς χειρίζονται τόσο οι ηθοποιοί, όσο και εσείς η ίδια αυτή την πτυχή του έργου; Θέλετε οι έφηβοι θεατές να γελάσουν ή να βιώσουν πιο σοβαρά το δράμα των ηρώων;
Η Ελένη του Ευριπίδη είναι ένα από τα υβριδικά και ιδιαίτερα ενδιαφέροντα έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας γιατί γράφτηκε σε μια εποχή που ο Ευριπίδης ήθελε να σχολιάσει την κυρίαρχη αντίληψη της εποχής του και να θέσει επί σκηνής ένα φιλοσοφικό λόγο που αμφισβητεί τα δεδομένα. Είναι μια περίοδος που αναπτύχθηκε και η τεχνική της σοφιστείας στην αρχαία Ελλάδα. Η Ελένη είναι ένα αποκορύφωμα αυτού του πειράματος του Ευριπίδη, να φέρει τα πάνω κάτω, για αυτό και μέσα στο συγκεκριμένο έργο του προσπαθεί να χωρέσει όλα τα μοτίβα που δημιούργησαν τις μεγάλες επιτυχίες της τραγωδίας της αρχαίας Αθήνας. Αυτή η υπερπληθώρα «τραγικών» μοτίβων όπως και μια συνειδητή ανατροπή στην κεντρική αφήγηση της μυθολογίας (το ότι η Ελένη δεν απάτησε ποτέ τον Μενέλαο και δεν πήγε ποτέ στην Τροία, μοτίβο αφήγησης που υπήρχε πριν από τον Ευριπίδη στον Στησίχορο) δημιουργεί μια κωμική χροιά κατά τη διάρκεια του έργου που είναι σα να σου κλείνει το μάτι για το τι να πιστέψεις και τι όχι, τι είναι πραγματικά τραγικό και τι κατ’ επίφαση τραγικό. Αυτό το κλείσιμο του ματιού μας γοήτευσε σε αυτό το έργο του Ευριπίδη γιατί βρήκαμε μια ευκαιρία να αφηγηθούμε και εμείς την ιστορία από τη σκηνή, αξιοποιώντας όλη αυτή την υπερπληροφόρηση που δίνει ο Ευριπίδης τόσο στο επίπεδο του περιεχομένου όσο και των πολλών ειδών φόρμας που χρησιμοποιεί καταιγιστικά μέσα στην κατασκευή μιας παράδοξης αφήγησης. Ο υπότιτλος της παράστασης «η αλήθεια μέσα στις πλάνες» και η φόρμα που επινοήσαμε για την παράσταση αυτή, ένας συνδυασμός role playing games και ενός διανοητικού escape room, ήταν στοιχεία που κατά την γνώμη μας μας κάνουν διάλογο με το έργο του Ευριπίδη γιατί αποσταθεροποιούν ότι θεωρούμε δεδομένο. Γι' αυτό και οι έφηβοι θεατές γελάνε, επειδή γίνονται μέτοχοι της ανατροπής και απολαμβάνουν μαζί με τους ηθοποιούς τη μεγάλη σκηνική χαρά του παράδοξου.
Γιατί επιλέξατε τη συγκεκριμένη τραγωδία και όχι την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή; Τι ήταν αυτό που σας κέρδισε;
Η Αντιγόνη υπήρξε το πρώτο έργο που ανεβάσαμε στην «τριλογία της πραγματικότητας». Το ανεβάσαμε πριν 4 χρόνια έχοντας ως υπότιτλο «το δικαίωμα να έχω γνώμη». Μετά την Αντιγόνη ακολούθησαν οι Νεφέλες του Αριστοφάνη με υπότιτλο «η εκπαίδευση που έχω και η εκπαίδευση που θέλω». Θεωρήσαμε ότι τώρα ήρθε η σειρά της Ελένης γιατί μόνο αν ένας άνθρωπος έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση, να έχει πολιτειακή συνείδηση, να διεκδικεί μια καλύτερη εκπαίδευση για τον εαυτό του από αυτή που του παρέχεται, μπορεί να ανακαλύψει - έχοντας αυτά τα δύο εφόδια - ποια είναι η αλήθεια μέσα στην πλάνη και την συνεχή παραπλάνηση της κοινωνίας που ζούμε, για το ποιο πράγμα αξίζει κάποιος να πολεμά και να επιμένει. Χωρίς αυτά, χωρίς δηλαδή την εκπαίδευση και την πολιτειακή ελευθερία ένας άνθρωπος δεν μπορεί να σκεφτεί να διαλέξει για τον εαυτό του.
Το εφηβικό θέατρο κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος. Είναι όμως, εξαιρετικά δύσκολο να τραβήξει το ενδιαφέρον των εφήβων. Πιστεύετε ότι η επιλογή του συγκεκριμένου έργου παίζει κάποιο ρόλο, εφόσον διδάσκεται στο γυμνάσιο;
Θεωρώ ότι η επιλογή αυτού του έργου ελκύει φυσικά το ενδιαφέρον του σχολικού συστήματος μιας και διδάσκεται στην Γ’ Γυμνασίου. Όμως έχει ενδιαφέρον και για όλες τις άλλες τάξεις της δευτεροβάθμιας αλλά και για τις μεγάλες τάξεις του δημοτικού μιας και σε όλη μας την εκπαίδευση διδασκόμαστε συνεκδοχές αυτής της τεράστιας ομηρικής αφήγησης σε συνδυασμό με τα φορμαλιστικά στάδια τα οποία χαρακτηρίζουν το αρχαίο ελληνικό δράμα. Ο συνδυασμός των δύο είναι διαρκές ζητούμενο όλης της εκπαίδευσης. Φυσικά, οι έφηβοι, που είναι σε μια ηλικία που επιτρέπεται να βγαίνουν με τους φίλους τους και δεν τους «σέρνουν» οι κηδεμόνες τους σε διάφορες δραστηριότητες όπως στο δημοτικό, πολύ σπάνια ζητούν να πάνε από μόνοι τους στο θέατρο. Το σχολείο έχει και τη δυνατότητα και την υποχρέωση να το κάνει για αυτούς, έστω εντός του πλαισίου των σπουδών τους.
Οι ήρωες του Ευριπίδη έρχονται αντιμέτωποι συνεχώς με ηθικά διλήμματα, μέχρι να φτάσουν στην κάθαρση. Ένα από αυτά είναι το «είναι» και το «φαίνεσθαι». Κατά την γνώμη σας ανταποκρίνεται σαν ζήτημα στην καθημερινότητα των νέων παιδιών;
Σε μια μεγάλη περίοδο εικόνας που διανύει η ανθρωπότητα, νομίζω ότι η έννοια του «φαίνεσθαι» έχει πάρει αξιακό χαρακτήρα και πολλές φορές αυτό το «φαίνεσθαι» ταυτίζεται με το «είναι» ειδικά αυτήν την περίοδο των social media που διανύουμε. Κατά τη γνώμη, μου ο υπότιτλος της παράστασης «η αλήθεια μέσα στις πλάνες» έχει να κάνει περισσότερο με τη νοηματοδότηση της έννοιας ευτυχίας, παρά την τόση μεγάλη κουβέντα που κάνουμε τελευταία για το «φαίνεσθαι» και το «είναι» μιας και τα όρια ανάμεσα στα δύο είναι κάπως δυσδιάκριτα. Αυτό το λέω ως παρατήρηση και χωρίς κριτική διάθεση, μιας και πιστεύω πως κάθε καινούριο αύριο είναι καλύτερο από το χθες.
Αυτό που μας ενδιαφέρει αφορά την πλάνη πως ο άνθρωπος δεν έχει επιλογές, δεν σχετίζεται με τις έννοιες του «φαίνεσθαι» και του «είναι», αλλά με την ηθική που έχει κατασκευάσει ο δυτικός πολιτισμός για τους πολίτες του. Οι άνθρωποι έχουν επιλογές. Δεν είναι όλα προκαθορισμένα, όσο παραγωγικό και καπιταλιστικό και να είναι το μοντέλο τις ευτυχίας.
Θεωρείτε ότι μετά την παράσταση, τα παιδιά έχουν μια πιο ολοκληρωμένη άποψη για το θέμα του έργου; Γίνεται συζήτηση στην οποία εκφράζουν τους προβληματισμούς τους;
Μετά την παράσταση κάνουμε πάντα μέρος από ένα μεγάλο θεατροπαιδαγωγικό πρόγραμμα που έχουμε σχεδιάσει για τα σχολεία το οποίο είναι χωρισμένο σε ενότητες. Σε αυτό το πρόγραμμα που μπορεί ο εκπαιδευτικός να έχει προετοιμάσει την τάξη πριν έρθει στην παράσταση, όπως και οι θεατές μπορούν να συμμετέχουν σε μία επί σκηνής βιωματική δράση μετά την παράσταση, ένα νεαρός θεατής, μέσα από θεατρικούς κώδικες, μπορεί να πει τη γνώμη του, να εκφράσει τα συναισθήματά του ή να παίξει ένα μικρό κομμάτι ρόλου σε σχέση με τα θέματα της παράστασης. Θεωρώ, λοιπόν, πως ένας θεατής αποκτά έτσι μια πιο ολοκληρωμένη αλλά και πιο προσωπική άποψη για το θέμα του έργου, γιατί ο θίασός μας δεν στέκεται απέναντι από το θεατή για να του διδάξει κάτι κουνώντας το δαχτυλάκι αλλά καθ’ όλη την παράσταση τον περιλαμβάνει νοητικά, συναισθηματικά ακόμα και σωματικά αξιοποιώντας μια γλώσσα κατάλληλη για τη νεότητα αλλά και κατάλληλη για ένα σκεπτόμενο και ενεργό άνθρωπο.
 (1).jpg)
