Καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά, εκτός από το σώμα τους αλλάζει και η συμπεριφορά τους. Ένα παιδί που στα 2 του χρόνια ήταν ήσυχο, μπορεί στα 7 του να είναι ανήσυχο και αντιδραστικό στα 12.Για να καταλάβουμε αυτές τις αλλαγές στη συμπεριφορά, πρέπει πρώτα να ασχοληθούμε με τις αναπτυξιακές τους αλλαγές. Αυτή η τακτική θα μας βοηθήσει, να τους βάζουμε όρια και να τα πειθαρχούμε, χωρίς να τους φωνάζουμε ή να τα απειλούμε.
Προσχολική ηλικία (2-6 έτη)
Σε αυτήν την ηλικία τα παιδιά αρχίζουν και καταλαβαίνουν ότι είναι ξεχωριστά άτομα από τους γονείς τους. Επικοινωνούν και εκφράζουν τι τους αρέσει και τι όχι, τις ανάγκες τους κι εξερευνούν τα όριά τους. Ωστόσο, σε αυτές τις ηλικίες είναι σχεδόν αδύνατο να ελέγξουν τα συναισθήματά τους κι αυτός είναι ένας λόγος που δεν συμπεριφέρονται σωστά. Όταν είναι χαρούμενα είναι συνεργάσιμα κι όταν είναι εκνευρισμένα παρεκτρέπονται. Είναι στη φύση τους τεστάρουν τα όρια τους κι είναι δική μας δουλειά να τους βάζουμε όρια. Η πιο συνηθισμένη συμπεριφορά είναι τα ξεσπάσματα και συνήθως, συμβαίνει όταν είναι κουρασμένα, πεινάνε ή απλώς δεν μπορούν να εκφράσουν αυτό που θέλουν. Μπορεί για παράδειγμα αντί για μήλο να θέλουν να φάνε μπανάνα κι αυτό να τα θυμώσει.
Τι να κάνετε
Δώστε του επιλογές: Με αυτό εννοούμε να του προσφέρετε τη δυνατότητα να έχει έναν μικρό έλεγχο σε ό,τι το αφορά. Για παράδειγμα, αν είναι η ώρα του ύπνου κι αντιστέκεται πείτε του «Τι θα ήθελες να κάνεις πρώτα; Να βουρτσίσεις τα δόντια σου ή να βάλεις την πιτζάμα σου;»
Αυστηρή φωνή-χωρίς θυμό: Σε αυτήν την ηλικία θέλουν να τραβήξουν την προσοχή είτε με θετικό τρόπο, είτε με αρνητικό. Αυτό σημαίνει ότι αν φωνάξετε όταν πετάξουν το φαγητό τους στο πάτωμα, ή τσιρίξουν στο σούπερ-μάρκετ, είναι πολύ πιθανόν να το ξανακάνουν. Με ήρεμη, αλλά αυστηρή φωνή, μιλήστε του κοφτά και πείτε του ότι αυτό που κάνει είναι άσχημο. Προσέξετε, όμως, μην αρχίσετε το «κήρυγμα» γιατί οι πολλές λέξεις θα το μπερδέψουν και η έννοια του «όχι» θα χαθεί.
Ο κανόνας των 3 λεπτών ή αλλιώς το time-out: Σύμφωνα με την Καναδική Παιδιατρική Εταιρεία σε αυτές τις ηλικίες το time-out είναι ιδανική μέθοδος πειθάρχησης. Αν για παράδειγμα, είστε στην παιδική χαρά και το παιδί σας χτυπήσει ένα άλλο παιδί επίτηδες, πάρτε το από το χέρι και πηγαίνετε το σ’ ένα απομονωμένο σημείο, λέγοντας του «δεν χτυπάμε!» και περιμένετε να περάσουν 3 λεπτά, μέχρι να ηρεμήσει.
Παρατηρήστε τη συμπεριφορά του: Μπορείτε να περιορίσετε αυτά τα ξεσπάσματα, αν καταλάβετε τι τα πυροδοτεί. Αν το μικρό σας ξεσπάει κάθε φορά που πεινάει, τότε προνοήστε και έχετε πάντα μαζί σας αρκετά υγιεινά σνακ και φρούτα. Αν δεν θέλει να φύγει από την παιδική χαρά προειδοποιήστε το 10 λεπτά νωρίτερα και θυμίζοντάς του στο 5λεπτο ότι θα φύγετε.
Σχολική ηλικία (6-11 έτη)
Σε αυτήν την ηλικία τα παιδιά έχουν μάθει να εκφράζουν τα συναισθήματά τους καλύτερα. Σύμφωνα με πολλούς ψυχολόγους είναι η περίοδος που μπαίνουν τα θεμέλια για μια σωστή μελλοντική συμπεριφορά στην εφηβική ηλικία. Είναι η ηλικία που όλα περιστρέφονται γύρω από την προσπάθειά μας να κάνουν τα παιδιά αυτό που τους λες –να μαζέψουν τα παιχνίδια τους, να κοιμηθούν νωρίς, να διαβάσουν. Και είναι αρκετά δύσκολο, γιατί δεν είναι πλέον μωρά.
Τι πρέπει να κάνετε
Αποφύγετε τις προστακτικές: Η προστακτική έχει χαρακτήρα εντολής και αυτό δυσαρεστεί τα παιδιά, με αποτέλεσμα να αντιδρούν όταν κάποιος τους προστάζει να κάνουν κάτι. Αποφύγετε λοιπόν να χρησιμοποιείτε τα ρήματα στην προστακτική τους και δοκιμάστε μια διαφορετική προσέγγιση, πιο…στρογγυλεμένη. Ακόμη κι όταν δεν σας ακούν, προσπαθήστε να μην τους μιλήσετε άσχημα, έχοντας ύφος δικτάτορα διαφορετικά θα καθυστερήσετε να πετύχετε αυτό που θέλετε.
«Τι θα μπορούσες να είχες κάνει άλλο;»: Aν το παιδί σφάλλει ή φερθεί άσχημα, αντί να καταφύγετε σε φωνές, εξηγήστε του ότι αυτό που κάνει είναι λάθος και βάλτε το στη διαδικασία να σκεφτεί πώς θα μπορούσε να είχε συμπεριφερθεί. Με το να το ρωτάτε πώς θα ενεργούσε, αν μπορούσε να γυρίσει τον χρόνο πίσω, το βοηθάτε να μάθει να σκέφτεται λογικά και να βρίσκει εναλλακτικές στις αντιδράσεις του.
Εξηγήστε του ότι για κάθε πράξη υπάρχουν και συνέπειες: Ο τρόπος που χρησιμοποιούμε για να μάθουμε την έννοια της συνέπειας στα παιδιά, σε αρκετές περιπτώσεις «μπερδεύεται» με την τιμωρία. Ωστόσο, μπορούμε να τους δείξουμε το αποτέλεσμα μιας πράξης και με άλλον τρόπο. Αν για παράδειγμα το παιδί δεν κάνει τις ασκήσεις του σχολείου, μην του βάλετε τη γνωστή τιμωρία «τέλος ο υπολογιστής για μια εβδομάδα». Αντίθετα, πείτε του ότι πρέπει να τις κάνεις συν τις καινούριες που έχει, εξηγώντας του, όμως, ότι με αυτόν τον τρόπο χάνει χρόνο από το παιχνίδι του. Αυτό περνάει το μήνυμα ότι κάθε υποχρέωση, πρέπει να γίνεται στην ώρα της, διαφορετικά θα συσσωρεύονται περισσότερες κι έτσι ο ελεύθερος χρόνος θα μειώνεται.
Εφηβική ηλικία (11- 17 ετών)
Σε αυτές τις ηλικίες η ανάπτυξη των παιδιών είναι αλματώδης και περιλαμβάνει ένα σύνολο από πνευματικές-συναισθηματικές-σωματικές αλλαγές. Oι ορμόνες κυβερνούν τον κάθε έφηβο, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλές ψυχολογικές μεταπτώσεις. Ωστόσο, στην εφηβεία έχουν γνώση τι είναι σωστό και τι λάθος και η επικοινωνία μαζί τους είναι πιο εύκολη, καθώς είναι σε θέση να καταλάβουν περισσότερα.
Τι πρέπει να κάνετε
Θέστε σαφείς κανόνες μαζί με το παιδί: Τα παιδιά προσπαθούν να κερδίσουν την αυτονομία τους με κάθε τρόπο. Αν θέσετε από την αρχή σαφείς κανόνες, όσον αφορά το διάβασμα και τις ώρες που μπορεί να βγαίνει, θα μάθει και να τους ακολουθεί. Με το να παίρνει αποφάσεις που αφορούν τον ίδιο, του δείχνε ότι εμπιστεύεστε την κρίση του και το κυριότερο ότι σέβεστε τα «θέλω» του.
Ο θυμός φέρνει θυμό: Χρειάζεται ψυχραιμία και διαλλακτικότητα και όχι θυμός και κριτική, γιατί μια τέτοια συμπεριφορά μπορεί οδηγεί σε άσχημες αντιδράσεις και αποξένωση μεταξύ γονέα-παιδιού. Συζητήστε ήρεμα, διαπραγματευτείτε, δώστε συμβουλές, σκεπτόμενη πάντα τις ανάγκες αυτού του εκκολαπτόμενου ενήλικα.
Μπορούμε να βάλουμε όρια και μπορούμε να διορθώσουμε προβλήματα συμπεριφοράς, αρκεί να έχουμε υπομονή και επιμονή. Είναι καθήκον μας να μεγαλώσουμε τα παιδιά με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορέσουν αργότερα να ανταπεξέλθουν στον έξω κόσμο.
