«Για μήνες, όταν η κόρη μου ήταν στον παιδικό σταθμό, την παρατηρούσα κάθε πρωί που την πήγαινα να κατασκευάζει ένα εντυπωσιακό κάστρο, από τουβλάκια, πολύχρωμους πλαστικούς δίσκους, κορδέλες και φτερά, το οποίο πάντα της γκρέμιζε λίγο πριν το τελειώσει, με περίσσια ικανοποίηση, ένα συγκεκριμένο αγόρι. Ήταν προφανές ότι ο μικρός εισέπραττε μεγάλη ευχαρίστηση κάνοντας κάτι τέτοιο. Την πρώτη φορά που έγινε αυτό, η κόρη μου απλά έμεινε αποσβολωμένη, καθώς εγώ -που έτυχε να είμαι εκεί- την βοηθούσα να το ξαναφτιάξει. Τη δεύτερη φορά την πλημμύρισε η λύπη. Την τρίτη η αδικία. «Γιατί μου το έκανε ξανά;». Την τέταρτη η κόρη μου, γεμάτη θυμό, το είπε στους γονείς του. Όσο για εμένα; Την πέμπτη φορά αποφάσισα να της δώσω μερικές ιδέες για να τον σταματήσει.
Κατά την διάρκεια, λοιπόν, αυτής της “άσκησης κοινωνικοποίησης”, δοκιμάσαμε διάφορες στρατηγικές, μία εκ των οποίων ήταν να μιλήσω εγώ η ίδια με τους γονείς του. Κάποιες φορές ο ένας και κάποιες ο άλλος, έπειτα από το συμβάν, χαμογελούσαν και απολογούνταν καθώς απομάκρυναν τον γιο τους από την κόρη μου. Τι έλεγαν;
«Καταλαβαίνεις μωρέ, είναι αγόρι!»
«Θα περνάει τώρα κάποια φάση!»
«Έτσι κάνουν τα αγόρια! Όλα θέλουν να τα χαλάνε!»
«Δεν μπορεί με τίποτα να συγκρατήσει τον εαυτό του!»
Όσες φορές κι αν το έκανε πάντως, εκείνοι ποτέ δεν λειτουργούσαν προληπτικά –π.χ. ποτέ δεν του είπαν, αφήνοντάς τον το πρωί στο σχολείο, να μην το επαναλάβει.
Εγώ προσπάθησα να διδάξω την κόρη μου πώς να σταματά αυτή τη συμπεριφορά. Του το ζήτησε ευγενικά. Συζητήσαμε τι άλλο θα μπορούσε να κάνει. Μεταφέρθηκε, ώστε να χτίζει το κάστρο της σε άλλο σημείο της αυλής του σχολείου. Μία φορά μπήκε μπροστά του, όταν εκείνος πλησίασε. Έχτισε ένα άλλο κάστρο με πιο γερά θεμέλια, ώστε όταν εκείνος θα της το ξαναγκρέμιζε, τουλάχιστον να μην έπρεπε να το φτιάξει όλο από την αρχή. Την ίδια ώρα φανταζόμουν τους γονείς του να σκέφτονται «ποιο φυσιολογικό αγόρι δεν θα το γκρέμιζε;» Τους φανταζόμουν να σκέφτονται:
Πήγε κι αυτή κι έχτισε το κάστρο της σε κοινή θέα.
Ήταν προκλητικό.
Πώς να κρατηθεί κι αυτός; Αγόρι είναι, έχει βίαιες τάσεις.
Έπρεπε κι αυτή να προσέχει.
Η συγκατάθεσή της δεν έχει καμία σημασία. Εξάλλου, κι αυτή δεν το έκανε ιδιαίτερο ζήτημα, όταν της το γκρέμισε. Ούτε ούρλιαξε, ούτε έπεσε κάτω να χτυπιέται.
Η επιθυμία του -για ισχύ, για καταστροφή, για έλεγχο, για οτιδήποτε- είναι κατανοητή.
Ίσως δεν θα έπρεπε καν να έρχεται στον παιδικό σταθμό. Ή, ακόμα καλύτερα, ας χτίζει τα κάστρα της στο σπίτι της!
Τη στιγμή, λοιπόν, που εγώ δίδασκα την κόρη μου πώς να αποφεύγει μια κατάσταση που ενδεχομένως να επαναληφθεί στο μέλλον με τη μορφή bullying, ο μικρός δεν διδασκόταν από κανέναν το παραμικρό.
Ούτε μία φορά δεν άκουσα τους γονείς του να λένε ότι δεν εισβάλλουμε στον προσωπικό χώρο κάποιου και δεν διεκδικούμε για δικό μας, κάτι που δεν είναι. Δεν μάθαινε από κανέναν να σέβεται την κόρη μου, το δημιούργημά της, τα λόγια της. Για τους γονείς του ήταν λες και τα χρωμοσώματά του τού έδιναν δικαιώματα πάνω στους άλλους. Πόσες ακόμα συμπεριφορές αυτού του αγοριού, άραγε, θα δικαιολογούνταν με τον ίδιο τρόπο στο μέλλον;
Το ενδιαφέρον είναι, ότι υπήρξε και ένα άλλο αγόρι που μια μέρα αποφάσισε να γκρεμίσει το κάστρο της κόρης μου. Όταν το έκανε, η δική του μαμά το πήρε από το χέρι, του εξήγησε ότι δεν ήταν δικό του για να το γκρεμίσει, το ρώτησε πώς πίστευε ότι ένιωθε η κόρη μου που είχε προσπαθήσει τόσο πολύ για να το χτίσει και τον συνόδευσε πίσω, στην κόρη μου, προκειμένου ο μικρός να απολογηθεί. Πιθανώς δεν του άρεσε και πολύ του συγκεκριμένου μικρού όλη αυτή η διαδικασία, ωστόσο δεν το έκανε ποτέ ξανά.
Υπήρξε και ένα τρίτο παιδί. Αυτός ήταν ιδιαίτερα έξυπνος! Τη ρώτησε αν θα μπορούσε να γκρεμίσει το κάστρο της. Εκείνη, η οποία είχε απαυδήσει πια με όλη αυτή την ιστορία, του είπε ναι… αλλά μόνο αφού θα είχε ολοκληρώσει πρώτα την κατασκευή του και όταν εκείνη θα του έλεγε ότι μπορεί. Συμφώνησαν, λοιπόν, μαζί σε αυτό το πλάνο και, ωστόσο, άρχισε κι εκείνος να χτίζει πράγματα μαζί της, τα οποία στη συνέχεια γκρέμιζαν κιόλας μαζί, με άδολο ενθουσιασμό. Πώς τα φέρνει η ζωή, ε;
Πάρτε, λοιπόν, τώρα ως παράδειγμα αυτά τα τρία αγόρια και σκεφτείτε πώς θα λειτουργήσει το κάθε ένα, όταν θα έχει μεγαλώσει και θα βρεθεί π.χ. μεθυσμένο σε κάποιο πάρτι, επιδιώκοντας να οδηγήσει το κορίτσι που του αρέσει στην κρεβατοκάμαρα. Πώς θα αντιδράσει π.χ. το πρώτο αγόρι, όταν το κορίτσι θα του πει “Όχι, δεν θέλω. Σταμάτα. Φύγε.”; Σύμφωνα με τους γονείς του, δεν θα μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του. Έτσι κάνουν τα αγόρια.
Φανταστείτε, όμως, να λέγαμε το ίδιο για τα κορίτσια. Θα αφήνατε ποτέ την κόρη σας να καταστρέφει τα παιχνίδια των φίλων ή των αδελφών της, με την δικαιολογία ότι «έτσι κάνουν τα κορίτσια»; Το αντίθετο μάλιστα. Για τα κορίτσια έχει δημιουργηθεί μια ιδέα ότι πρέπει να είναι πιο ώριμα, πιο σοβαρά, με μεγαλύτερο αυτοέλεγχο. Αμέτρητες μελέτες έχουν δημοσιευτεί που εξηγούν γιατί υπάρχει αυτή η ιδέα και ο βασικός λόγος είναι ότι εμείς τα μαθαίνουμε να βάζουν σε δεύτερη μοίρα τη δική τους ικανοποίηση και τις ανάγκες τους. Σε καμία περίπτωση, πάντως, δεν πρόκειται για έμφυτα χαρακτηριστικά.
Το πρώτο, λοιπόν, αγόρι, μπορεί πράγματι να χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να δεχθεί τα όρια και να μάθει για τα δικαιώματα των άλλων. Μπορεί να έχει μηδενική συναισθηματική νοημοσύνη, ίσως επειδή κανείς δεν του δίδαξε την ενσυναίσθηση. Κανείς δεν του δίδαξε κάτι διαφορετικό. Τέτοιες συμπεριφορές είτε επιβραβεύονται είτε όχι, είτε ενισχύονται είτε όχι, είτε δέχονται σιωπηρές κυρώσεις είτε όχι. Τόσο σε ατομικό όσο και σε πολιτισμικό επίπεδο. Και για να γίνω σαφής: Δεν λέω ότι υπάρχει αιτιότητα ανάμεσα στο να γκρεμίζεις κάστρα στον παιδικό σταθμό και να επιτίθεσαι σε ανθρώπους αργότερα. Δεν λέω ότι όλα τα αγόρια με κακή συμπεριφορά, με μειωμένο έλεγχο των παρορμήσεών τους, με ΔΕΠΥ ή άλλα προβλήματα συμπεριφοράς θα γίνουν βιαστές ή θα χτυπούν κάποτε τη γυναίκα τους. Αυτό που λέω είναι ότι ο κόσμος μας θα ήταν πολύ καλύτερος αν μαθαίναμε στα παιδιά μας να σέβονται τα δικαιώματα των άλλων παιδιών από νωρίς. Το δικαίωμα να υπάρχουν, να κάνουν, να δείχνουν όπως θέλουν εκείνα και όχι όπως θέλουν οι άλλοι.
Όποιος έχει ασχοληθεί με το πρόβλημα της ενδοοικογενειακής βίας, θα συμφωνήσει στο ότι από τα πρωταρχικά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά των βίαιων ανδρών είναι ότι νιώθουν να έχουν δικαιώματα πάνω στους άλλους, χωρίς καμία ευθύνη ή σεβασμό.
Σε γενικές γραμμές είμαι αυστηρή στο ότι δεν πρέπει να παρεμβαίνω στα παιδιά των άλλων, εκτός κι αν έχω την απόλυτη ευθύνη για αυτά και την ασφάλειά τους. Ένα πρωί, όμως, όταν μου έγινε απολύτως σαφές ότι οι γονείς του πρώτου αγοριού ήταν εντελώς άχρηστοι στο να διδάξουν τον γιο τους να έχει επίγνωση των γύρω του, να έχει ενσυναίσθηση και -ναι- να είναι πιο ευγενικός, τον πήρα αγκαλιά και τον μετέφερα ήρεμα μακριά από την κόρη μου. Τον ρώτησα ευγενικά αν καταλαβαίνει τι σημαίνει η λέξη «για πάντα». Μου είπε ναι. Τον άφησα κάτω και του είπα ότι για τόσο χρονικό διάστημα, στο εξής, θα μείνει μακριά από την κόρη μου και το κάστρο της. Και κάπως έτσι τελείωσαν τα προβλήματά μας.»
Πηγή: rolereboot.org
