Για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα, η μαμά μου -όπως κάθε μαμά- είναι καλή και με λατρεύει. Και -ακριβώς όπως κάθε μαμά- με μεγάλωσε με τον δικό της, μοναδικό τρόπο. Με σωστά και με λάθη και με αδιανόητα πολλή αγάπη. Δεν είναι ότι έκανε κάποιο τρομερό κακό, για το οποίο θα έπρεπε να της αφαιρεθεί ο τίτλος της μητρότητας. Είναι, όμως, ότι έχει τόσο πολύ επηρεάσει τους κώδικες του εγκεφάλου μου που πολλές φορές λειτουργώ σαν αυτήν χωρίς καν να το συνειδητοποιώ.
Είναι απόλυτα φυσιολογικό, λένε οι επιστήμονες: «Ο άνθρωπος υιοθετεί και επαναλαμβάνει συμπεριφορές των γονιών του ήδη από τη βρεφική ηλικία, ενώ οι συμπεριφορές αυτές καταγράφονται στο υποσυνείδητό του για την υπόλοιπη ζωή του», λέει η Catherine Lee, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ottawa. Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχει τρόπος να μην γίνουμε σαν τους γονείς μας, αν δεν το θέλουμε –τουλάχιστον να μην επαναλάβουμε όλα αυτά που ενοχλούσαν εμάς, ως παιδιά. Το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι γινόμαστε οι γονείς μας. Το επόμενο είναι να μην πανικοβληθούμε με την ιδέα, παρά να προσπαθήσουμε ψύχραιμα και συστηματικά να «χαράξουμε» τα νέα, δικά μας μονοπάτια στον τρόπο που θέλουμε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας. Χρειάζεται πολλή προσπάθεια και επιμονή, όμως μπορεί να έχει αποτέλεσμα.
Ας αρχίσουμε, λοιπόν, υποσχόμενοι στον εαυτό μας ότι δεν θα επαναλάβουμε ξανά όλα αυτά που ακούγαμε ως παιδιά και μας… τρέλαιναν!
«Φόρα κάλτσες / παντόφλες / ζακέτα / μπουφάν!»
Η απόλυτη πλύση εγκεφάλου βρίσκει εφαρμογή. Όσο κι αν οι γιατροί μας λένε ότι ΔΕΝ αρρωσταίνουμε επειδή έχει κρύο, αλλά επειδή κυκλοφορούν ιώσεις, εμείς επιμένουμε να πρήζουμε τα παιδιά να ντυθούν ακόμα καλύτερα, παρόλο που εκείνα μας λένε ότι δεν κρυώνουν. (Αυτή, μάλλον, είναι η πιο δύσκολη στο να αποβάλλουμε φράση…)
«Άσ’το, θα το κάνω εγώ.»
Και κάπως έτσι δεν έμαθα ποτέ να σιδερώνω σωστά ή να σφουγγαρίζω ή να κάνω κάποια σοβαρή δουλειά νοικοκυριού… σοβαρά. Και κάπως έτσι, αν δεν σταματήσουμε να το λέμε στα παιδιά μας, δεν θα μάθουν ποτέ να κάνουν σημαντικά πράγματα για τον εαυτό τους που θα τους χρησιμεύουν για μια ζωή. Και όλο αυτό γιατί; Για να μη χάσει η μαμά χρόνο, διορθώνοντας τα αναπόφευκτα λάθη που θα κάνει το παιδί μαθαίνοντας. Κανείς δεν είπε, όμως, ότι είναι εύκολο να είσαι γονιός.
«Τι εννοείς δεν θες άλλο; Υπάρχουν παιδάκια που πεινάνε εκεί έξω…»
Το να πετάμε φαγητό είναι λάθος. Το να το πετάμε στο στομάχι του παιδιού, όμως, είναι μεγαλύτερο. Το παιδί μας δεν ευθύνεται για τα παιδιά που πεινάνε. Κι αν εμάς πραγματικά μας «καίει» ότι υπάρχουν τέτοια παιδάκια, μπορούμε να τους προσφέρουμε το επόμενο φαγητό που θα μαγειρέψουμε και μάλιστα παρέα με τα παιδιά μας.
«Αν δεν πιεις το γάλα σου, δεν θα ψηλώσεις.»
…και κάπως έτσι, σχεδόν οι μισοί ενήλικες καταλήγουν να μην πίνουν γάλα. Δεν λέει κανείς ότι το γάλα δεν είναι σημαντικό στην διατροφή των παιδιών. Καθώς, όμως, πολλά παιδιά παρουσιάζουν δυσανεξία σε αυτό, ας μην ξεχνάμε ότι εξίσου πλούσια σε ασβέστιο είναι και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως το τυρί και το γιαούρτι, καθώς και τροφές όπως τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (λάχανο, μπρόκολο) και οι σαρδέλες, τα μαυρομάτικα φασόλια και τα αμύγδαλα. Και, τέλος πάντων, το ότι ένα παιδί που δεν πίνει γάλα, δεν ψηλώνει, είναι λάθος πληροφορία.
«Είσαι το πιο όμορφο / καλό / έξυπνο παιδί του κόσμου»
Σαφώς και τα παιδιά χρειάζονται τόνωση της αυτοπεποίθησής τους από τους γονείς, όμως όταν αυτές οι φράσεις (ή μία από αυτές) επαναλαμβάνονται διαρκώς και χωρίς κάποια συγκεκριμένη αφορμή, υπάρχει κίνδυνος αφενός να χάσουν την αξία τους και αφετέρου να οδηγήσουν τα παιδιά στο να πιστεύουν ότι δεν χρειάζεται να προσπαθήσουν για τίποτα στη ζωή τους, γιατί απλά… είναι τέλεια. (Ναι είναι! Αλλά ας μην τους το λέμε διαρκώς!).
«Αγάπη μου, δεν μπορώ τώρα. Έχω 200 δουλειές να κάνω!»
Ο αυθορμητισμός είναι από τις αρετές που απειλούνται από εξαφάνιση όταν γινόμαστε γονείς και ο λόγος είναι ότι αλλάζουν οι προτεραιότητες μας και τα «θέλω» μας γίνονται «πρέπει». Συχνά ξεχνάμε πόσο μας απογοήτευε η απόρριψη όταν ζητούσαμε από τη μαμά μας να παίξει μαζί μας, ενώ εκείνη έπρεπε την ίδια ώρα να μαγειρέψει ή να σιδερώσει. Θυμόμαστε, όμως, ποτέ τι φαγητό έφτιαχνε εκείνη τη μέρα; Κανένα παιδί δεν βάζει τα μακαρόνια με κιμά, πάνω από το παιχνίδι με τους γονείς του.
«Όταν γίνεις και εσύ μαμά, θα καταλάβεις!»
Γεγονός. Και ίσως η πιο λογική πολυδιατυπωμένη φράση. Όμως την ώρα που τη λέμε, το παιδί μας είναι παιδί. Και, όπως πολύ σωστά λέμε, όταν έρθει η ώρα θα καταλάβει. Γιατί τέτοια βιασύνη;
«Δεν με νοιάζει τι κάνουν τα άλλα παιδιά / οι άλλες μαμάδες.»
Φυσικά και μας νοιάζει. Τα άλλα παιδιά αποτελούν μέρος του περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώνει το παιδί μας. Χρειαζόμαστε, όμως, μία φράση-κλειδί που θα του θυμίζει ότι συνεχίζουμε να έχουμε τον έλεγχο στη ζωή του. Η απώλεια αυτού του ελέγχου τρομάζει κάθε μαμά στην ιστορία των μαμάδων και κάθε πιθανή φράση θα χρησιμοποιηθεί εναντίον της.
«Πες “ευχαριστώ” / πες “παρακαλώ” / δώσε ένα φιλί στη γιαγιά»
Σπουδαίο πράγμα η ευγένεια! Μπορεί να κάνει θαύματα, να δημιουργήσει τις καλύτερες εντυπώσεις… ή και να φέρει ένα μικρό παιδί σε εξαιρετικά δύσκολη θέση όταν λέγεται δημόσια και επιτακτικά. Στην πραγματικότητα, η φράση αυτή λέγεται από εμάς, τις μαμάδες, για να δείξουμε στον κόσμο πόσο καλούς τρόπους μαθαίνουμε στο παιδί μας –λες και έχει κανείς την απαίτηση από ένα 3χρονο να είναι η επιτομή του savoir vivre. Ας γίνουμε πρώτα εμείς παραδείγματα ευγένειας και ας θυμηθούμε τους λόγους που δεν πρέπει να πιέζουμε το παιδί να αγκαλιάζει και να φιλά κανέναν, και δεν έχουμε κάτι για να ανησυχούμε.
«Θα είμαι πάντα δίπλα σου! Όπου κι αν είσαι, όταν με χρειαστείς θα έρθω να σε βρω. Ακόμα κι όταν δεν θα είμαι πια εδώ, θα σε προστατεύω από τον ουρανό.»
Και για να είμαι δίκαιη με τη μαμά μου, αυτή είναι η φράση που εγώ αποκαλώ «ζεστή κουβέρτα». Είναι η φράση που με έκανε να νιώθω απεριόριστη ασφάλεια. Η φράση που με βοήθησε να ανοίξω το βήμα μου λίγο παραπάνω, ξέροντας ότι υπάρχει ένα δίχτυ ασφαλείας από κάτω. Και είναι σίγουρα η φράση που -ρεαλιστική ή όχι- θα προσπαθήσω να ΜΗΝ σταματήσω να λέω στα παιδιά μου.
