Η αιτιολογία του καρκίνου του μαστού δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως, αλλά στην εμφάνισή του φαίνεται ότι συμβάλλουν τόσο περιβαλλοντικοί (σωματικό βάρος, εξωγενής λήψη οιστρογόνων) όσο και γενετικοί παράγοντες. Η παχυσαρκία είναι σημαντικός επιβαρυντικός παράγων για την εμφάνιση της νόσου, ειδικότερα στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Επίσης, νεότερα δεδομένα δείχνουν ότι οι γυναίκες που κάνουν εξωσωματική γονιμοποίηση στην τρίτη δεκαετία της ζωής τους (20-30 ετών) έχουν αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού εντός δεκαπενταετίας.
Ο γενετικός έλεγχος για μεταλλάξεις των ογκογονιδίων BRCA1 και BRCA2, που προδιαθέτουν στο σύνδρομο του κληρονομικού καρκίνου μαστών και ωοθηκών, εφαρμόζεται ήδη στην πράξη. Πλήθος άλλων μεταλλάξεων ενοχοποιείται για την εμφάνιση του καρκίνου του μαστού, αλλά ορισμένες από αυτές είναι πολύ σπάνιες και για κάποιες άλλες δεν έχει διευκρινιστεί ο ρόλος τους στον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.
Γονιδιακές εξετάσεις
Η εκτίμηση του κινδύνου υποτροπής (πρόγνωση) στις γυναίκες με πρώιμο καρκίνο μαστού καθορίζει τη μετέπειτα παρακολούθηση και θεραπεία τους. Για ορισμένες ασθενείς η πρόγνωση δεν μπορεί να καθοριστεί μόνο με βάση τα χαρακτηριστικά του όγκου στην ιστολογική εξέταση. Νεότερα δεδομένα έδειξαν ότι ορισμένες μικροσυστοιχίες γονιδίων που ανιχνεύονται με εξειδικευμένες μεθόδους (Oncotype DX, MammaPrint) συσχετίζονται με επιθετικότερες μορφές καρκίνου. Αυτές οι μέθοδοι στοχεύουν στην αναγνώριση των γυναικών, που αν και έχουν πρώιμο καρκίνο του μαστού, αναμένεται να ωφεληθούν από τη συμπληρωματική χημειοθεραπεία.
Η χειρουργική αντιμετώπιση
Η χειρουργική αφαίρεση του όγκου παραμένει πρωταρχικής σημασίας για τη θεραπεία στην πλειονότητα των γυναικών με καρκίνο μαστού. Στον πρώιμο καρκίνο μαστού η χειρουργική διατήρηση του μαστού έχει αντικαταστήσει σε πολλές περιπτώσεις τη μαστεκτομή. Η χειρουργική διατήρηση του μαστού περιλαμβάνει αφαίρεση του όγκου ή τμήματος του μαστού και μικρού αριθμού λεμφαδένων (λεμφαδένας ή λεμφαδένες φρουροί), με αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση των μετεγχειρητικών επιπλοκών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, στις οποίες το αισθητικό αποτέλεσμα δεν είναι ικανοποιητικό, η αφαίρεση του όγκου μπορεί να συνδυαστεί με τεχνικές αποκατάστασης για βελτίωση του αισθητικού αποτελέσματος (ογκοπλαστική).
Ένα ποσοστό γυναικών υποβάλλεται σε ριζική μαστεκτομή για προσωπικούς ή ιατρικούς λόγους. Γι' αυτές τις ασθενείς οι χειρουργικές τεχνικές αποκατάστασης του μαστού έχουν αποδειχθεί ασφαλείς και προσφέρουν ικανοποιητικό αισθητικό αποτέλεσμα.
Νεότερα φάρμακα και θεραπείες
Οι στοχευμένες θεραπείες επιδρούν στις ειδικές γονιδιακές αλλαγές που εκφράζονται σε συγκεκριμένους υποτύπους καρκίνου μαστού. Ως αποτέλεσμα, επάγουν το θάνατο των καρκινικών κυττάρων ή την «ευαισθητοποίησή» τους στα συμβατικά κυτταροτοξικά φάρμακα. Η εξειδίκευση της θεραπείας του καρκίνου ανάλογα με τη γονιδιακή του ταυτότητα αποσκοπεί στην επίτευξη καλύτερου θεραπευτικού αποτελέσματος με μικρότερη βλάβη των υγιών ιστών, άρα και σε λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.
Φάρμακα με στόχο το ΗΕR2: Το Her2 είναι μια πρωτεΐνη που συμμετέχει στον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων και βρίσκεται αυξημένη στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων στο 20-30% των καρκίνων μαστού. Υπάρχουν εγκεκριμένα φάρμακα που στοχεύουν την HER2 πρωτεΐνη, το trastuzumab (Herceptin) σε ενδοφλέβια και υποδόρια μορφή, το Pertuzumab (Perjeta),το Αdo-trastuzumab emtansine (Kadcyla) και το lapatinib (Τyverb).
Anti HER2 θεραπείες οι οποίες αυξάνουν την ελεύθερης νόσου επιβίωση.
Άλλες στοχευμένες θεραπείες: Το everolimus (Afinitor) αποτελεί βιολογικό παράγοντα που ενδείκνυται για τη θεραπεία ασθενών με προχωρημένο καρκίνο μαστού θετικό με ορμονικούς υποδοχείς και αρνητικό HER2,σε συνδυασμό με ορμονοθεραπεία(AIs). Κλινική μελέτη σε μεγάλο αριθμό μετεμμηνοπαυσιακών ασθενών με μεταστατικό καρκίνο μαστού έδειξε ότι η προσθήκη του everolimus στην ορμονοθεραπεία καθυστερεί την επιδείνωση της νόσου. Σε προ-κλινικές μελέτες βρίσκονται νέοι μοριακοί παράγοντες όπως οι αναστολείς PI3K και CDK4/6, τα αποτελέσματα των οποίων αναμένονται στα επόμενα χρόνια.
Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, ο καρκίνος του μαστού παραμένει η συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο σε γυναίκες ηλικίας 35 - 55 ετών. Οι μελέτες που βρίσκονται σε εξέλιξη αναμένεται να προάγουν την κατανόηση της παθογένειας και τις δυνατότητες για πρόληψη και θεραπεία της νόσου δίνοντας ελπιδοφόρο μήνυμα.
* Γράφει η Ειρήνη Καρυδά MD, PhD, Χειρουργός, Διευθύντρια Κέντρου Μαστού ΥΓΕΙΑ.
