" «Λυπάμαι» της είπα. «Αλλά δεν μπορώ. Έχω δώσει υπόσχεση στον εαυτό μου. Τι μπορώ να κάνω για να σου φτιάξω τη μέρα;»
«Γιατί νοιάζομαι για εσένα», της είπα. «Και για τον γάμο μας.»
Το επόμενο πρωί την ρώτησα ξανά. Και το μεθεπόμενο. Και συνέχιζα να ρωτάω καθημερινά. Και κάποια στιγμή, περί την δεύτερη εβδομάδα, έγινε το θαύμα. Τη στιγμή που ρωτούσα είδα τα μάτια της γυναίκας μου να πλημμυρίζουν δάκρυα. Και ξέσπασε σε λυγμούς. Όταν κατάφερε τελικά να μιλήσει μου είπε «Σε παρακαλώ, σταμάτα να με ρωτάς. Δεν είσαι εσύ το πρόβλημα. Εγώ είμαι. Είμαι δύσκολος άνθρωπος. Δεν ξέρω γιατί μένεις μαζί μου.»
Της σήκωσα απαλά το πηγούνι για να με κοιτάζει στα μάτια. «Γιατί σ'αγαπώ», της είπα. «Τι μπορώ να κάνω για να σου φτιάξω τη μέρα;»
«Εγώ θα έπρεπε να σε ρωτάω», μου απάντησε.
«Θα έπρεπε», της απάντησα. «Όμως τώρα. Αυτή τη στιγμή, πρέπει να κάνω εγώ την αλλαγή. Πρέπει να καταλάβεις πόσα σημαίνεις για εμένα.»
Έβαλε το κεφάλι της στο στήθος μου. «Λυπάμαι που ήμουν τόσο κακιά.»
«Σ'αγαπώ», της είπα.
«Σ'αγαπώ», μου απάντησε.
«Πώς μπορώ να σου φτιάξω τη μέρα;»
Με κοίταξε γλυκά. «Μπορούμε να περάσουμε λίγο χρόνο μαζί;»
Χαμογέλασα. «Θα μου άρεσε αυτό.»
Συνέχισα να την ρωτάω για περισσότερο από έναν μήνα. Και τα πράγματα όντως άλλαξαν. Σταματήσαμε να τσακωνόμαστε. Μετά άρχισε να ρωτά εκείνη εμένα, «Τι χρειάζεσαι από εμένα; Πώς μπορώ να γίνω καλύτερη σύζυγος;»
Οι τοίχοι ανάμεσά μας άρχισαν να πέφτουν. Αρχίσαμε να έχουμε πιο ουσιαστικές συζητήσεις για το τι θέλαμε από την ζωή και πώς θα μπορούσαμε να κάνουμε ο ένας τον άλλον πιο ευτυχισμένο. Όχι, δεν λύσαμε όλα μας τα προβλήματα. Ούτε σταματήσαμε να τσακωνόμαστε. Αλλά η φύση την καβγάδων μας άλλαξε. Όχι μόνο γίνονταν όλο και πιο σπάνιοι, αλλά τους έλειπε η ένταση που είχαν παλιά. Τους αφαιρέσαμε το οξυγόνο. Σταματήσαμε να θέλουμε να πληγώσουμε ο ένας τον άλλον.
Η γυναίκα μου κι εγώ είμαστε παντρεμένοι για περισσότερα από 30 χρόνια. Όχι μόνο την αγαπώ, αλλά μου αρέσει. Μου αρέσει να είμαι μαζί της. Την ζητάω. Την χρειάζομαι. Πολλές από τις διαφορές μας έχουν γίνει δυνάμεις μας και άλλες δεν έχουν μεγάλη σημασία. Έχουμε μάθει να φροντίζουμε ο ένας τον άλλον και, κυρίως, έχουμε κερδίσει την επιθυμία να το κάνουμε.
Ο γάμος είναι δύσκολος. Αλλά το ίδιο είναι το να είμαι γονιός και το να διατηρούμαι σε φόρμα και το να γράφω βιβλία και οτιδήποτε άλλο είναι σημαντικό και έχει αξία στην ζωή μου. Το να έχω έναν σύντροφο ζωής είναι πολύτιμο δώρο. Εξάλλου, έχω μάθει ότι ο θεσμός του γάμου μπορεί να μας βοηθήσει να ανακουφίσουμε όλα μας τα απωθητικά στοιχεία. Και όλοι έχουμε απωθητικά στοιχεία.
Με τα χρόνια έχω μάθει ότι η εμπειρία μας ήταν η απεικόνιση ενός πολύ μεγαλύτερου μαθήματος για τον γάμο. Η ερώτηση που ο καθένας σε μία σχέση αφοσίωσης θα πρέπει να κάνει στο άλλο του μισό είναι «Τι μπορώ να κάνω για να κάνω καλύτερη την ζωή σου;». Αυτό είναι αγάπη. Τα ρομαντικά διηγήματα (και έχω γράψει κάμποσα) μιλούν πάντα για τον πόθο και το αίσιο τέλος, όμως το αίσιο τέλος δεν έρχεται από τον πόθο –τουλάχιστον όχι τον πόθο που προβάλλεται στις σαπουνόπερες.
Πραγματική αγάπη δεν είναι να ποθείς κάποιον, αλλά να επιθυμείς πραγματικά την ευτυχία του –μερικές φορές, μάλιστα, με κόστος την δική σου ευτυχία. Πραγματική αγάπη δεν είναι να κάνεις τον άλλον φωτοτυπία του εαυτού σου. Είναι να επεκτείνεις τις δικές σου δυνατότητες για ανοχή και φροντίδα, να φροντίζεις ενεργά ο άλλος να είναι καλά. Όλα τα άλλα είναι απλά παρωδία της ιδιοτέλειας.
Δεν λέω ότι αυτό που έγινε με την γυναίκα μου και εμένα θα «έπιανε» στον καθένα. Δεν υποστηρίζω καν ότι όλοι οι γάμοι θα πρέπει να σωθούν. Αλλά όσον αφορά εμένα, είμαι τρομερά ευγνώμων για την έμπνευση που είχα εκείνη τη μέρα, πριν πολύ καιρό. Είμαι ευγνώμων που η οικογένειά μου παραμένει ακόμα δεμένη και που συνεχίζω να έχω την γυναίκα μου, την καλύτερή μου φίλη, στο κρεβάτι δίπλα μου κάθε πρωί που ξυπνάω. Και είμαι ευγνώμων που ακόμα και τώρα, χρόνια αργότερα, μία στο τόσο, κάποιος από τους δυο μας θα γυρίσει και θα πει, «Τι μπορώ να κάνω για να σου φτιάξω τη μέρα;». Σε όποια πλευρά του κρεβατιού κι αν είσαι, αξίζει να ξυπνάς κάθε πρωί γι'αυτή την ερώτηση. "
