Το χαρισματικό παιδί και τι το διακρίνει από τα υπόλοιπα
Ενώ στην καθημερινή γλώσσα ο όρος «χαρισματικός» μπορεί να επιδέχεται πολλαπλών ερμηνειών, στην ψυχολογία και την παιδαγωγική, όπου και χρησιμοποιείται, αναφέρεται πολύ συγκεκριμένα σε άτομα με υψηλή νοημοσύνη και αντίληψη (πάνω από τον μέσο όρο, όχι όμως απαραίτητα) σε συνδυασμό με δημιουργική σκέψη και ικανότητα αφοσίωσης στην ενασχόληση με κάποιο έργο (επιμονή, αποδοχή εποικοδομητικής κριτικής, αναθεώρηση στρατηγικής κ.λ.π.). Όπως είναι, βέβαια, αναμενόμενο δεν υπάρχει μονάχα ένας ορισμός ενώ οι διαφορετικές απόψεις αφορούν κυρίως ειδικούς οι διαφοροποιήσεις των οποίων εστιάζουν πιο συγκεκριμένα ως προς τη θεώρηση της ευφυΐας.
Αναφορικά με τα πιο διακριτά τους χαρακτηριστικά, πάντως, τα παιδιά αυτά, σύμφωνα με την κ. Μανσόλα, ξεχωρίζουν από την έντονη πνευματική ανησυχία που τα διακρίνει (ενδιαφέρονται για πολλά θέματα, έχουν εγγενή περιέργεια για πολλά από αυτά που συμβαίνουν γύρω τους κ.λ.π.). Πιο συγκεκριμένα τα κυριότερα χαρακτηριστικά τους είναι τα εξής:
- Αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα με πιο σύνθετο τρόπο (κάνουν αυτόματα συνειρμούς, συγκρίσεις, εξάγουν συμπεράσματα κ.λ.π.).
- Ασχολούνται με κάποιο γνωστικό αντικείμενο ορμώμενα από εσωτερικό κίνητρο.
- Επιδεικνύουν εξαιρετική ικανότητα να αφομοιώνουν την πληροφορία και να προχωρούν στο επόμενο γνωστικό επίπεδο νωρίτερα από άλλα παιδιά.
- Δίνονται με πάθος σε κάποια ενασχόληση δικής τους επιλογής ή σε ένα νέο θέμα που θα τους προκαλέσει το ενδιαφέρον.
- Έχουν την ικανότητα να παρακολουθούν πολλές δραστηριότητες ταυτόχρονα.
Πότε και πώς θα αναγνωρίσει ο γονιός χαρισματικά στοιχεία στο παιδί του
Οι γονείς είναι εκείνοι που έτσι κι αλλιώς πάντα πρώτοι αναγνωρίζουν τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά του παιδιού τους. Ωστόσο, λέει η κ. Μανσόλα, χρειάζεται συνεργασία με το σχολείο και με ειδικό προκειμένου να διερευνηθεί η υποψία το παιδί τους να είναι χαρισματικό. Για παράδειγμα, πολλοί γονείς, ειδικά στην πρώτη παιδική ηλικία (4-7 ετών) θεωρούν πως επειδή το παιδί τους διαβάζει νωρίτερα ή καλύτερα από τα άλλα είναι και χαρισματικό.
Κατ'αρχάς, όπως αναφέρεται και παραπάνω, πρέπει να συνυπάρχουν και άλλα γνωρίσματα για να ισχύει αυτό (δημιουργικότητα, ωριμότητα, επιμονή). Δεύτερον, κατά την πρώτη σχολική ηλικία οι αναπτυξιακές διαφορές των παιδιών είναι εξ ορισμού έντονες, ενώ το κοινωνικό-οικονομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο τα παιδιά αναπτύσσονται παίζει και αυτό το ρόλο του. Άρα είναι επίφοβο να βγάλει ο γονιός από μόνος του το συμπέρασμα ότι το παιδί του είναι χαρισματικό.
Ίσως, όσον αφορά στα «σχολικού τύπου γνωστικά χαρακτηριστικά» τα πιο βάσιμα να είναι εκείνα στοιχεία που επιδεικνύει το παιδί σε μεγαλύτερη ηλικία (μετά την Πέμπτη Δημοτικού για παράδειγμα), όπου και οι απαιτήσεις είναι μεγαλύτερες, άρα ένα ευρύτερο φάσμα ικανοτήτων μπορεί να βρει την ευκαιρία να εκφραστεί. Ωστόσο, η δημιουργικότητα, η γενικότερη συμπεριφορά του παιδιού στην εκτέλεση κάποιου έργου αλλά και ιδιαίτερα γνωστικά χαρακτηριστικά (αντιστρέψιμη σκέψη, φαντασία κ.λ.π.) κάνουν την εμφάνισή τους από νωρίς, αλλά χρειάζεται η αρωγή κάποιου ειδικού προκειμένου να αξιολογηθούν σωστά.
Ο ρόλος του γονιού στην εξέλιξη των ικανοτήτων του χαρισματικού παιδιού
Πολλοί γονείς, οι οποίοι αναγνωρίζουν χαρισματικά στοιχεία στο παιδί τους, προβληματίζονται για το κατά πόσο το να ενισχύσουν ακόμα περισσότερο αυτές τις «ικανότητες» θα απομακρύνουν το παιδί από το να βιώσει φυσιολογικά την παιδικότητά του. Η κ. Μανσόλα απαντά σε αυτό ότι τα χαρισματικά παιδιά ανταποκρίνονται με ενδιαφέρον σε πολλά από τα ερεθίσματα που τους δίνει το περιβάλλον τους (οικογενειακό - κοινωνικό - σχολικό). Οι γονείς, λοιπόν, πρέπει να στηρίζουν το παιδί σε αυτό του τον ενθουσιασμό, όπως επίσης και να προτείνουν άλλες δραστηριότητες, τις οποίες μπορεί το παιδί να κρίνει ως ενδιαφέρουσες. Αυτό δεν το περιθωριοποιεί, αφού γίνεται με τη θέληση του ίδιου του παιδιού και σύμφωνα με τα ενδιαφέροντά του. Το παιδί θα ασχοληθεί και με άλλα θέματα, αλλά έχει την ανάγκη να ακολουθήσει την κλίση του. Επίσης, είναι σημαντικό να ακούν οι γονείς το ίδιο το παιδί και όχι τις δικές τους επιθυμίες.
Αναφορικά με την εκπαίδευση του παιδιού, ωφέλιμο θα είναι, εφόσον ο γονιός μπορεί, να αναζητήσει το σχολείο που θα διαχειριστεί σωστά το παιδί του και που θα νιώσει ότι εκεί εξελίσσεται. Αν, όμως, δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, που είναι και το πιθανότερο αφού τα περισσότερα παιδιά πάνε στο σχολείο της περιοχής τους, τότε είναι χρέος της πολιτείας να κάνει κάτι γι'αυτό. Ο ρόλος του γονέα περιορίζεται στο να στηρίζει όσο μπορεί τα ενδιαφέροντα του παιδιού εκτός σχολείου.
Όταν η ευφυΐα πάει σχολείο
Πώς εντάσσονται, όμως, τα χαρισματικά παιδιά στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα –τι γίνεται, για παράδειγμα, όταν τα μαθήματα τους φαίνονται πολύ εύκολα; Επίσης, υπάρχει κάποιος τρόπος να ενισχύσει το σχολείο τα παιδιά αυτά, ώστε να εξελιχθούν ταχύτερα ακαδημαϊκά; Η κ. Μανσόλα εξηγεί ότι δυστυχώς στην Ελλάδα δεν υπάρχει κάποια ειδική μέριμνα, αλλά από το 2004 και μετά έχει εκδοθεί ένας οδηγός σπουδών, ειδικά για τα χαρισματικά παιδιά. Από το 2008 υπάρχει και νόμος που θεσμοθετεί την ειδική εκπαίδευση αυτών των παιδιών. Στην πράξη, όμως, δεν υπάρχει κάποια διαφοροποίηση στη διδασκαλία. Το ελληνικό σύστημα διακηρύττει την «ισότητα» με την έννοια της εξίσωσης και όχι των ίσων ευκαιριών. Είναι θέμα γενικότερης κουλτούρας και φόβου περί κάποιου ελιτισμού.
Υπάρχουν, ωστόσο, πάρα πολλοί τρόποι εμπλουτισμού του προγράμματος, έτσι ώστε να ικανοποιείται το γνωστικό ενδιαφέρον αυτών των παιδιών, ενώ μια τέτοια προσέγγιση φαίνεται να έχει πολλαπλά οφέλη και για τους συμμαθητές τους. Άλλωστε, όπως τονίζει η κ. Μανσόλα, για μια τέτοια προσέγγιση χρειάζεται μόνο η ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και όχι κάποια άλλη «δύσκολη» εκπαιδευτική ρύθμιση.
Χαρισματικό παιδί = καλός μαθητής;
Ρωτήσαμε την κ. Μανσόλα αν η χαρισματικότητα προϋποθέτει και καλός βαθμούς στο σχολείο. "Όχι πάντα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα παιδιά είναι άνθρωποι και μάλιστα αναπτυσσόμενοι, οπότε έχουν και συναισθήματα και άποψη ως προς τη συμπεριφορά τους", απαντά και εξηγεί: Υπάρχει η πιθανότητα το παιδί να διακρίνεται στο σχολείο (κυρίως στις μεγαλύτερες τάξεις), γιατί με ευκολία κάνει αυτό που του ζητούν. Υπάρχει, από την άλλη η πιθανότητα να μη θέλει αυτή τη διαφοροποίηση, όποτε να αποφεύγει τις διακρίσεις. Υπάρχει, δυστυχώς, και η πιθανότητα, ειδικά όσον αφορά παιδιά χαμηλών κοινωνικοοικονομικών τάξεων, να χάνονται απολύτως μέσα στο σύστημα.
Πάντως, ακόμα και στην περίπτωση του κάλου μαθητή, ο χαρισματικός θα ξεχωρίζει επί της ουσίας πάντα από τον απλό καλό και μελετηρό μαθητή, αφού παρουσιάζει άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά, τα οποία μπορεί να μη φαίνονται στη βαθμολογία, όμως δεν περνούν απαρατήρητα από τον εκπαιδευτικό.
Το χαρισματικό παιδί ως ενήλικας
Το χαρισματικό παιδί που θα μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον, το οποίο θα του δώσει την ευκαιρία να εκφράσει τις δυνατότητές του έχει όλα τα φόντα για να διακριθεί στην ενήλικη ζωή του. Ωστόσο, όπως λέει η κ. Μανσόλα, δεν είναι η διάκριση καθεαυτή που αναζητούν οι περισσότεροι χαρισματικοί άνθρωποι. Ακριβώς επειδή συνήθως είναι σεμνοί, ενδιαφέρονται κυρίως να κάνουν αυτό που πιστεύουν εκείνοι σωστό, όσο πιο καλά μπορούν. Το κατά πόσο, βέβαια, μπορεί η Ελλάδα να γίνει ένας τέτοιος χώρος διάκρισης είναι μεγάλη συζήτηση (και μεγάλη ευχή!). Αν το καταφέρει, τότε μπορεί να σταματήσει να χάνει τα λαμπρά μυαλά που τόσο συχνά αποζητά, ιδιαίτερα τον τελευταίο καιρό.
Μάθετε ακόμα...
Anatolia High School: Το πρώτο καλοκαιρινό σχολείο για χαρισματικά παιδιά στη Θεσσαλονίκη
Σκοπός του CTY Greece at Anatolia College είναι να ανακαλύπτει και να εκπαιδεύει παιδιά από τη Β' Δημοτικού έως και της Α' Λυκείου, τα οποία διαθέτουν ιδιαίτερα ταλέντα ή χαρίσματα, που διακρίνονται με τις επιδόσεις τους ή με τις ιδιαίτερες ικανότητές τους και που ξεχωρίζουν για την αγάπη τους στη μάθηση πέρα από τα στενά όρια του σχολικού προγράμματος. Σε αυτούς, το CTY Greece θα προσφέρει καλοκαιρινά μαθήματα στις εγκαταστάσεις του Κολλεγίου Ανατόλια στη Θεσσαλονίκη, ξεκινώντας από το καλοκαίρι του 2014.
Αν το πρόγραμμα αυτό σας ενδιαφέρει, μάθετε ότι το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» χρηματοδοτεί τη φοίτηση μεγάλου αριθμού μαθητών με υποτροφία στα καλοκαιρινά προγράμματα για τα πρώτα 3 χρόνια λειτουργίας του κέντρου.
Μάθετε περισσότερα εδώ.
Χρήσιμες πληροφορίες για γονείς
- Περισσότερες πληροφορίες για τα χαρισματικά παιδιά θα βρείτε μέσω της Ελληνικής Εταιρείας για την Προαγωγή της Εκπαίδευσης των Δημιουργικών / Χαρισματικών / Ταλαντούχων Παιδιών και Εφήβων.
- Αν πιστεύετε ότι έχετε ένα χαρισματικό παιδί και θέλετε να «μετρήσετε» επίσημα τον δείκτη νοημοσύνης του αλλά και τις υπόλοιπες ικανότητές του μπορείτε να απευθυνθείτε στη μονάδα Αναπτυξιακής Παιδιατρικής του νοσοκομείου Αγλαΐα Κυριακού.
