Οι πρώτοι κύκλοι εξωσωµατικής γονιµοποίησης από το 1978 έγιναν χωρίς διέγερση των ωοθηκών µε φάρµακα και είχαν σκοπό να ανευρεθεί και να γονιµοποιηθεί το ένα και µοναδικό ωάριο που παράγει η γυναίκα σε κάθε φυσικό της κύκλο. Στα επόµενα 30 χρόνια µέχρι και σήµερα, οι θεραπείες της υπογονιµότητας έχουν αντικατασταθεί σε µεγάλο βαθµό από την εξωσωµατική γονιµοποίηση µε τη χρήση φαρµάκων.
Ωστόσο, ο φυσικός κύκλος εξωσωµατικής γονιµοποίησης έχει αρκετά πλεονεκτήµατα. Σχετίζεται µε σχεδόν µηδενικό ποσοστό πολλαπλής κύησης και µηδενικό κίνδυνο του συνδρόµου υπερδιέγερσης των ωοθηκών. Ανά φυσικό κύκλο η εξωσωµατική γονιµοποίηση είναι φθηνότερη και λιγότερο χρονοβόρα θεραπεία, λιγότερο απαιτητική σωµατικά και συναισθηµατικά για τους ασθενείς. Είναι όµως και λιγότερο αποτελεσµατική.
Η αποτελεσµατικότητα του φυσικού κύκλου εξωσωµατικής γονιµοποίησης παρεµποδίζεται από τα υψηλά ποσοστά ακύρωσης λόγω της πρόωρης ωρίµανσης των ωαρίων, αλλά και την πιθανότητα τα ωοθυλάκια να µην περιέχουν ωάριο.
Σε 20 επιλεγµένες µελέτες µε συνολικά 1.800 φυσικούς κύκλους, τα αποτελέσµατα ήταν: 819 εµβρυοµεταφορές (45,5% ανά κύκλο) και 129 εγκυµοσύνες (7,2% ανά κύκλο και 15,8% ανά εµβρυοµεταφορά).
Τα αποτελέσµατα αυτά δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, αλλά πρέπει να ληφθεί υπόψη ποιες είναι οι κατάλληλες υποψήφιες για θεραπεία µε φυσικό κύκλο. Αυτές είναι:
- Γυναίκες που δεν παράγουν ωάρια µε τη διέγερση των ωοθηκών (πτωχές απαντήτριες).
- Γυναίκες που δεν επιτρέπεται να πάρουν γοναδοτροπίνες –π.χ. µε ιστορικό ορµονοεξαρτώµενου καρκίνου.
- Γυναίκες που επιλέγουν για προσωπικούς λόγους –π.χ. θρησκευτικούς- να µην πάρουν φάρµακα και να µην παράξουν πολλά ωάρια.
Πόσο βιώσιµη επιλογή είναι
Σε ένα φυσικό κύκλο αναπτύσσεται συνήθως µόνο ένα ωοθυλάκιο µε ένα αυγό στο εσωτερικό του. Ο φυσικός κύκλος εξωσωµατικής γονιµοποίησης είναι η γονιµοποίηση του ωαρίου αυτού χωρίς τη χρήση φαρµάκων για τη διέγερση της ωοθήκης. Οι ασθενείς παρακολουθούνται µε υπερήχους και γίνεται ωοληψία. Εάν η ωοληψία είναι επιτυχής, το ωάριο γονιµοποιείται, δηµιουργείται το έµβρυο και µεταφέρεται στη µήτρα.
Τα οφέλη είναι η χρήση λιγότερων φαρµάκων και το χαµηλότερο κόστος ανά κύκλο. Σε ορισµένες περιπτώσεις, υπάρχει λιγότερη παρακολούθηση µε υπερήχους και εξετάσεις αίµατος. Χρησιµοποιούνται οι ίδιες τεχνικές διαδικασίες για την ωοληψία, τη γονιµοποίηση και την εµβρυοµεταφορά, αλλά µόνο για το ένα αυγό ή εµβρύο.
Τα µειονεκτήµατα
Τα σηµαντικά µειονεκτήµατα αυτής της µεθόδου έχουν περιορίσει τη χρήση της. Για παράδειγµα, στο περίπου 20% των περιπτώσεων δεν ανακτάται ωάριο. Ένα επιπλέον 20% των κύκλων δεν παράγει κανένα έµβρυο και δεν καταλήγει σε εµβρυοµεταφορά. Το προκύπτον ποσοστό εγκυµοσύνης µετά τη µεταφορά είναι µόνο 10%.
Επαναλαµβάνοντας, όµως, τη διαδικασία, µια νεαρή γυναίκα χωρίς πρόβληµα διέγερσης, τέσσερις ή πέντε φορές δεν είναι το ίδιο µε µια κανονική εξωσωµατική µε 40%-50% πιθανότητα επιτυχίας σε έναν κύκλο.
Μια παραλλαγή
Μια παραλλαγή χρήσης του φυσικού κύκλου είναι η διαδοχική συλλογή ωαρίων και κρυοσυντήρηση (Collect & freeze), δηλαδή αυτή των επαναλαµβανόµενων προσπαθειών, στις οποίες τα ωάρια που ανευρίσκονται κάθε µήνα γονιµοποιούνται και τα έµβρυα καταψύχονται. Όταν συγκεντρωθούν 3 έµβρυα, γίνεται µια εµβρυοµεταφορά µε όλα τα αποψυγµένα έµβρυα. Τα αποτελέσµατα της µεθόδου αυτής φθάνουν το 25% ανά εµβρυοµεταφορά, ποσοστό εξαιρετικό, ειδικά για γυναίκες µε ελάχιστη παραγωγή ωαρίων.
Πρέπει, όµως, να υπενθυµίσουµε ότι συνήθως χρειάζονται αρκετοί κύκλοι για να συλλέξουµε τελικά 3 έµβρυα καλής ποιότητας. Αυτό είναι και ακριβό και ψυχοφθόρο, αλλά πολλές φορές είναι η µοναδική επιλογή που έχει µια γυναίκα πριν καταφύγει στη δωρεά ωαρίων.
Ο τροποποιηµένος φυσικός κύκλος χρησιµοποιεί χαµηλότερες δόσεις των φαρµάκων για να ωριµάσει 2-4 ωάρια και στη συνέχεια να επιχειρηθεί ωοληψία, γονιµοποίηση και εµβρυοµεταφορά. Αυτή η προσπάθεια έχει µεγαλύτερη επιτυχία από το φυσικό κύκλο και έχει πολλαπλά οφέλη.
Το αντίθετο της ελάχιστης διέγερσης δεν είναι η µέγιστη διέγερση, αλλά η επίτευξη της βέλτιστης διέγερσης, ένας στόχος προς τον οποίο όλοι αγωνιζόµαστε, και πρόθεση της ιατρικής είναι πάντα να επιτευχθούν τα καλύτερα αποτελέσµατα.
Το συµπέρασµα είναι ότι ο φυσικός κύκλος εξωσωµατικής γονιµοποίησης είναι µια χαµηλού κινδύνου και φιλική προς τον ασθενή διαδικασία, η οποία όµως πρέπει να γίνεται σε επιλεγµένες περιπτώσεις που συνήθως δεν έχουν εναλλακτική λύση.
* (Οι Δρ. Γ. Ιωαννίδης και Δρ. Χ. Χηνιάδης είναι Μαιευτήρες Γυναικολόγοι Αναπαραγωγής, Επιστηµονικοί Συνεργάτες Μονάδας Εξωσωµατικής Γονιµοποίησης ΜΗΤΕΡΑ)
