Μιλήστε τους με «ενήλικο» λεξιλόγιο
Το να μιλάμε στα παιδιά με παιδικό, σχεδόν «μωρουδιστίκο» λεξιλόγιο είναι μια συνήθεια γλυκιά και χαριτωμένη -ιδίως όταν τα λάθη τους καταλαμβάνουν μόνιμη θέση και στο δικό μας λεξιλόγιο. Δεν χρειάζεται να εξαλείψουμε εντελώς αυτή την τρυφερή συνήθεια, αρκεί να την περιορίσουμε να προσπαθήσουμε να συμπεριλαμβάνουμε στο λεξιλόγιό μας λέξεις που θα χρησιμοποιούσαμε μιλώντας με έναν ενήλικα. Τα παιδιά ίσως δεν κατανοήσουν εξ αρχής την ακριβή σημασία της εκάστοτε «μεγαλίστικης« λέξης, όμως με την επανάληψη και την διαρκή διάθεση για... εξηγήσεις, αργά ή γρήγορα τα παιδιά θα μάθουν να χρησιμοποιούν τις λέξεις που χρησιμοποιούμε.
Ζητήστε του να σας πει μια ιστορία
Μια στο τόσο (όταν έχετε χρόνο στη διάθεσή σας), κλείστε τα παιδικά βιβλία (και το στόμα σας) και ζητήστε από το παιδί να σας διηγηθεί μια φανταστική ιστορία. Μπορείτε για να κάνετε την πρότασή σας πιο δελεαστική να του πείτε ότι θέλετε να σας πει μια ιστορία γιατί νυστάξατε και θέλετε μια φορά να σας πει αυτό ένα παραμύθι για καληνύχτα. Για να διευκολύνετε την διαδικασία παραγωγής λόγου, θέστε ένα γενικό πλαίσιο. Ζητήστε για παράδειγμα να σας πει μια ιστορία για πειρατές που ψάχνουν έναν θησαυρό, αλλά δεν μπορούν να τον βρουν. Φροντίστε να μην το συμπληρώνετε, να δείχνετε υπομονή όταν «κολλάει» και να κάνετε μερικές ερωτήσεις που θα του δώσουν ώθηση να γίνει πιο συγκεκριμένο και περιγραφικό, όπως «Τι φορούσε ο αρχί-πειρατής; Μήπως είχε ξύλινο πόδι;».
Συζητήστε για τα πάντα
Κάθε τι είναι μια εξαιρετική ευκαιρία για να αρχίσει μια κουβέντα! Όσο είστε στο σπίτι, μιλήστε του για ό,τι κάνετε, εξηγώντας τις κινήσεις σας και ρωτώντας τη γνώμη του τακτικά («Τώρα θα βάλουμε το φαγητό μας στον φούρνο. Τι σου αρέσει πιο πολύ το κοτόπουλο ή οι πατατούλες;)». Ρωτήστε το ποιες είναι οι προτιμήσεις του, πείτε του μια ιστορία από τα παιδικά σας χρόνια που να αντιστοιχείται με κάτι δικό του, ζητήστε να μάθετε γιατί ζωγράφισε το κάστρο με πράσινο κι όχι με μαύρο. Τα παιδιά θα απορροφήσουν και θα καταγράψουν τις λέξεις που χρησιμοποιείτε και, ταυτόχρονα, θα βελτιώσουν την ικανότητά τους στο λόγο προσπαθώντας να αναπτύξουν τις σκέψεις τους.
Βάλτε τα παιχνίδια στο... παιχνίδι
Παίζοντας παρέα τα κατάλληλα παιχνίδια, μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί να βελτιώσει το λεξιλόγιό του.
-Κλασική κι αγαπημένη επιλογή είναι το Scrabble, που μπορείτε να παίξετε οικογενειακώς, όταν το παιδί μάθει τα πρώτα του γραμματάκια.
-Αντίστοιχα, το Dixit, είναι ένα παιχνίδι λιγότερο γνωστό, αλλά πολύ ενδιαφέρον, διασκεδαστικό και ιδανικό για να βοηθήσετε το παιδί να αναπτύξει την λογική, την φαντασία και το λόγο του. Οι αινιγματικές, καλαίσθητες κάρτες του παιχνιδιού έχουν να αφηγηθούν μια ιστορία και οι παίκτες πρέπει να την περιγράψουν με μια μόνο φράση. Δείτε εδώ το παιχνίδι.
-Το Fauna, είναι ένα εκπαιδευτικό επιτραπέζιο που αποτελείται από κάρτες διπλής όψεως με ζώα. Οι μικροί παίκτες πρέπει να βρουν για κάθε ζώο στοιχεία όπως το ύψος, το βάρος, τις χώρες που ζει κ.ά. Μπορείτε να το παραγγείλετε από εδώ.
Εμπλακείτε στο παιχνίδι και περιγράψτε
Αντί να λέτε στο παιδί τι να κάνει ενώ παίζετε, περιγράψτε το παιχνίδι σαν να ήσαστε σχολιαστής αγώνα. Πείτε «Οδηγείς το μικρό, κόκκινο αυτοκινητάκι στο γκαράζ» ή «Θα βάλεις την αγελάδα στο στάβλο; Θέλει να κοιμηθεί;». Έτσι, θα δώσετε το παράδειγμα σωστών, ολοκληρωμένων προτάσεων και την ευκαιρία στο παιδί να εξοικειωθεί με τα χρώματα, τα ζώα και τα αντικείμενα και να οργανώσει τη σκέψη του.
Αντίστοιχα, μπορείτε να επεκτείνετε τις μικρές προτάσεις του παιδιού, προσθέτοντας νέες λέξεις και απλές έννοιες. Όταν ο γιος σας δείξει το αυτοκινητάκι του και πει «το κόκκινο φορτηγό», μπορείτε για παράδειγμα, να συμπληρώσετε τη φράση του λέγοντας «θέλεις το μεγάλο, κόκκινο φορτηγό;».
Δώστε απλά παραδείγματα και ορισμούς
Σε κάθε ευκαιρία, είτε το παιδί σάς ρωτάει, είτε όχι, εξηγήστε τη νέα έννοια που εισάγατε με απλές λέξεις και παραδείγματα που μπορεί να καταλάβει. Πείτε του για παράδειγμα ότι «τεράστιο» σημαίνει πολύ μεγάλο -«το σπίτι μας είναι μεγάλο κτήριο, αλλά το σχολείο (ή το super market ή οτιδήποτε άλλο είναι στην καθημερινότητά σας) είναι τεράστιο κτήριο». Ή «ο ελέφαντας είναι μεγάλος σε σχέση με 'σένα, αλλά τεράστιος σε σχέση με ένα μυρμηγκάκι». Αν εξηγήσετε το «τεράστιο», απλώς ως «πολύ μεγάλο», τότε ο διαχωρισμός των δύο εννοιών δεν θα γίνει στο μυαλό του παιδιού. Τα απλά παραδείγματα είναι τα καλύτερα εργαλεία.
Εκμεταλλευτείτε τα «κολλήματα» του παιδιού
Τα περισσότερα παιδιά προσχολικής ηλικίας έχουν εμμονές. Εκμεταλλευτείτε το «κόλλημα» του παιδιού σας με τις πριγκίπισσες, τους δεινόσαυρους τους πειρατές για να το μάθετε παίζοντας και συζητώντας καινούριες λέξεις. Αγοράστε στον γιο σας ένα βιβλίο για δεινόσαυρους, πηγαίνετε μαζί βόλτα στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και την επόμενη φορά που θα παίξετε με τις αγαπημένες του μινιατούρες, εξηγήστε του τι είναι ο παλαιοντολόγος ή το απολίθωμα. Όταν μιλάμε στα παιδιά για πράγματα που τα ενδιαφέρουν, εμπλέκονται πολύ περισσότερο στη διαδικασία, απ' ότι αν κάναμε απλώς μια μικρή «διάλεξη».
Δείξτε υπομονή
Σύμφωνα με τους ειδικούς, το άγχος μπορεί να παίξει ανασταλτικό ρόλο στην παραγωγή λόγου για τα παιδιά, επομένως φροντίστε να τους δώσετε όλη σας την υπομονή. Αφήστε το να ολοκληρώσει την φράση του χωρίς να το διακόψετε και διορθώστε τα λάθη του ευγενικά, απλά λέγοντας το σωστό και όχι επισημαίνοντας ότι έκαναν λάθος. Ίσως χρειαστεί να επαναλάβετε αρκετές φορές κάποιες λέξεις και να εξηγήσετε δεκάδες φορές την ίδια έννοια -είναι μέσα στο πρόγραμμα. Κι αν το παιδί της ξαδέρφης σας που είναι στην ίδια ηλικία με την κόρη σας, έχει το διπλάσιο λεξιλόγια απ' αυτήν, δεν πειράζει. Δεν πρόκειται για διαγωνισμό και τίποτα δεν σας βιάζει. Κάθε παιδί έχει τον δικό του ξεχωριστό ρυθμό -και τα δικά του ταλέντα- και η πίεση είναι πάντοτε κακός σύμβουλος.